Gần 1 thập kỉ khan hiếm nước
Liên tiếp nhiều ngày qua, tại Đà Nẵng, cả ngàn hộ dân khu vực trung tâm các quận Thanh Khê, Hải Châu, Ngũ Hành Sơn… lâm vào cảnh “khốn khổ” vì đột ngột mất nước sinh hoạt hoặc bị nhiễm mặn.
Đây không phải là lần đầu tiên Đà Nẵng lâm vào cảnh thiếu nước sinh hoạt nghiêm trọng thế này.
Kịch bản thiếu nước ngọt của Đà Nẵng đã được dự báo trước bởi ảnh hưởng biến đổi khí hậu, thiếu mưa thừa nắng. Nhưng thực tế còn có nguyên nhân chủ quan từ việc bị các hồ đập thủy lợi, thủy điện ở thượng nguồn hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn ngăn nước, chặn dòng tự nhiên, không xả về dòng cũ gây thiếu hụt nguồn cung.
Hạn hán sau thủy điện, thiếu nước ngọt vùng hạ lưu bắt đầu xuất hiện từ giữa năm 2009.
Cao điểm, từng xảy ra từ cuối 2010 - khi thủy điện Đắk Mi 4 tích nước, phát điện, cắt triệt dòng từ thượng lưu sông Vu Gia, chuyển nước sang dòng Thu Bồn để tận dụng độ cao chênh lệch, tăng lợi nhuận phát điện - đã gây thêm cạn kiện hạ du, thiếu nước sinh hoạt tại Đà Nẵng.
Cuộc khiếu kiện, tranh chấp lưu vực nước giữa 2 tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng bắt đầu xảy ra từ đây và đã kéo dài nhiều năm, kết quả bất khả thi.
Ngoài ra, sự phát triển nóng du lịch, tăng dân số cơ học do đô thị hóa cũng là nguyên nhân lớn gây thiếu nước ngọt. Trong khi các dự án tăng cường cấp nước giẫm chân tại chỗ dẫn đến nguồn cung quá tải so nhu cầu.
Ba lần thay đổi phương án nhà máy nước
Đến thời điểm hiện tại, trong khi nhu cầu nước sinh hoạt tại Đà Nẵng được dự báo là trên 300.000m3/ngày đêm, nhưng năng lực cấp nước hiện tại chỉ xấp xỉ 200.000m3/ngày đêm.
Vì vậy, từ nhiều năm trước Đà Nẵng đã có hàng loạt phương án dự phòng, tăng cường nguồn cấp nước phục vụ dân sinh cũng như cho sự phát triển của TP. Trong đó có việc đầu tư, xây dựng mới Nhà máy nước Hòa Liên với công suất 120.000 m3/ngày đêm và đẩy nhanh tiến độ hoàn thành trong năm 2020 được đặt ra từ năm 2012.
Quá trình lập dự án, từ năm 2013, dự án này đã được đề xuất thực hiện theo hình thức PPP.
Theo kế hoạch do tư vấn Nhật Bản lập, tổng đầu tư gần 4.500 tỷ đồng từ nguồn vốn vay ODA. Đây là thời điểm ông Trần Thọ làm Bí thư, chủ trương này được thống nhất cao.
Dự án đang tiến triển tốt, thì đến 2016, khi ông Nguyễn Xuân Anh tiếp nhiệm Bí Thư Đà Nẵng thì phương án trên bị tạm hoãn, dừng. Rồi tiếp đó là từ chối nguồn ODA - Nhật Bản với lý do nguồn đầu tư lớn, thời gian kéo dài.
Phương án tự chủ được lãnh đạo thành phố đề ra.
Theo đó, Cty Cấp nước Đà Nẵng- Dawaco đã XD phương án đầu tư bằng nguồn tự có (29%) và vốn vay để đầu tư nhà máy 120.000m3/ngày đêm, dự kiến làm nhanh để cuối 2020 là hoàn thành, cấp nước với mức kinh phí 1.200 tỷ đồng.
Lần này dự án triển khai thần tốc, các bước tư vấn thiết kế, lập quy hoạch chi tiết, lập hồ sơ báo cáo đánh giá tác động môi trường, đã được Bộ TN&MT phê duyệt...
Thậm chí Đà Nẵng chuẩn bị cả mặt bằng để đặt nhà máy. Thế nhưng nội bộ Đà Nẵng xảy ra mất đoàn kết, ông Xuân Anh bị kỷ luật sau kết luận của Ủy ban kiểm tra Trung ương. Dự án một lần nữa bị chậm tiến độ.
Khi ông Trương Quang Nghĩa về làm Bí thư - cuối 2017, số phận dự án này một lần nữa bị thay đổi.
Người đứng đầu TP Đà Nẵng lần này muốn đấu thầu dự án, kêu gọi đầu tư theo phương thức BOT.
Mọi công tác chuẩn bị đầu tư, triển khai dự án nhà máy cấp nước Hòa Liên trước đây gần như bỏ hết, làm lại từ đầu. Và cho đến nay chưa có quyết định cuối cùng cho số phận nhà máy nước Hòa Liên.
Theo các nhà chuyên môn, triển khai dự án lại từ đầu, phải mất ít nhất 30 tháng để chuẩn bị các thủ tục đầu tư, nghiên cứu, khảo sát... Trong khi đó, an ninh cấp nước cho hơn 1 triệu dân Đà Nẵng đang bị đe dọa từng ngày. TP đáng sống đang nguy cơ thành đô thị khát nước. Những lời hứa của chính quyền, ngành xây dựng, của các Đại biểu trước cử tri tại nhiều kỳ họp HĐND thêm lần bất thành và vô hẹn định...
Sự bất nhất trong chỉ đạo, không kế thừa và chấp nhận quan điểm của nhau ở từng thời kỳ, lãnh đạo cấp cao của Đà Nẵng đã gián tiếp làm kéo dài tiến độ đầu tư dự án xây dựng nhà máy nước Hòa Liên vốn được đặt ra cấp thiết với người dân.
Dư luận đang bày tỏ sự nghi ngờ, rằng có hay lợi ích nhóm phía sau những chỉ đạo bất nhất như vừa nêu trên?
