Chuyện là thế này:
Tháng 5.1984 dòng dầu đầu tiên được tìm thấy tại thềm lục địa Việt Nam. Và ngày 3.6.1984, Lễ mừng dòng dầu được tổ chức long trọng tại Vũng Tàu. Người dầu khí hân hoan, tự hào. Nhân dân cả nước vui mừng.
Nhưng mấy ai biết được những ngày gian khổ và có những lúc tưởng như tuyệt vọng ấy.
Sự việc đầu tiên có lẽ phải nhắc đến từ giếng khoan BH-5. Ngày 25.12.1983, Tàu khoan Mirchin khoan giếng BH-5 gần vị trí giếng BH-1X của Công ty Mobil trước đây. Giếng dự kiến sẽ khoan hết lát cắt trầm tích Đệ Tam với chiều sâu thiết kế 3.500m dựa theo cấu trúc giếng của BH-1X. Hy vọng của cả nước đặt vào kết quả giếng khoan này. Kỹ sư Đặng Của - Vụ trưởng Vụ Khoan và Khai thác đại diện Tổng cục Dầu khí (phía Việt Nam) trực tiếp giám sát. Hy vọng vào giếng khoan này lớn đến nỗi vào những ngày cuối tháng 4, Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt ra thăm giàn khoan và động viên cán bộ, công nhân...
Nhưng sau khi khoan qua “tầng sản phẩm 23” ở chiều sâu khoảng 2.730m (hiện gọi tầng dầu Bạch Hổ) đến khoảng chiều sâu 3.001m thì lo ngại với chiều sâu quá lớn không được chống ống và nếu gặp phức tạp địa chất do tầng sét trương nở ở khoảng 2.600m, tương tự khi Mobil khoan giếng BH-1X, có thể gây sự cố cho giếng, nên hai phía chấp nhận dừng ở chiều sâu 3.001m, không khoan đến chiều sâu thiết kế để đảm bảo an toàn cho giếng và tầng sản phẩm đã gặp ở giếng BH-1X.
Ngày 25.5.1984, thử vỉa phát hiện dầu trong trầm tích Miocen (tầng 23), cả nước vui mừng vì lần đầu tiên Việt Nam tìm thấy dầu và dầu chắc chắn sẽ được khai thác trong tương lai gần. Lễ đốt đuốc mừng dòng dầu công nghiệp được tổ chức. Không vui sao được khi đất nước tràn đầy khó khăn nay phát hiện thấy dầu!
Tin vui thật đấy nhưng cũng là nỗi lo cho những người làm địa chất dầu khí ở Vietsovpetro vì lưu lượng thử khoảng 20 tấn/ngày chỉ bằng 1/15 lưu lượng mà Mobil công bố. Tại sao có chuyện như vậy? Trong khi bắn vỉa ở giếng BH-5 có gì sai sót chăng? Hoặc do bản thân năng lượng vỉa yếu không đúng như Mobil công bố? Làm việc với nhóm kỹ thuật của tàu Mirchin thì không thấy có gì sai sót trong quy trình thử vỉa và chọn vị trí bắn...
Vấn đề này còn trở nên quan trọng vì cuối năm 1984, Bộ Công nghiệp Khí Liên Xô phải phê duyệt trữ lượng và sơ đồ công nghệ khai thác thử mỏ Bạch Hổ. Với kết quả giếng BH-5 như thế này, việc phê duyệt sẽ là một khó khăn lớn... cần phải nhanh có giếng thăm dò thứ hai!
*** Năm 1984-1985, các khối chân đế MSP 1, 2 lần lượt được đưa ra biển và bắt đầu xây lắp giàn MSP-1 để khoan các giếng khai thác tại vị trí hiện được gọi là vòm trung tâm mỏ Bạch Hổ, nơi giếng BH-1X (Mobil) phát hiện dầu...
Về vị trí giếng thăm dò tiếp sau là cả một sự gay cấn! Đa số cho là phải khoan ở vị trí không xa giếng BH-5, quanh khu vực “đỉnh của mỏ Bạch Hổ”, có lẽ với mong muốn có một lưu lượng tốt hơn để khẳng định triển vọng mỏ Bạch Hổ. Mặc dù không nói ra, nhưng ai cũng cảm nhận giếng BH-5 không giải quyết được mục tiêu đề ra.
Đối với Vietsovpetro, tầng 23 được khẳng định có dầu và mục tiêu lúc bấy giờ của Vietsovpetro là trữ lượng mỏ Bạch Hổ có bao nhiêu, vì đó là yếu tố quyết định đến tương lai phát triển của Xí nghiệp Liên doanh. Cần phải nhanh chóng mở rộng diện tích thăm dò! Lãnh đạo Vietsovpetro – đặc biệt là phía những người Việt Nam cương quyết bảo vệ luận điểm của mình, yêu cầu khoan giếng BH-4 ở phía Bắc mỏ Bạch Hổ, cách giếng BH-5 khoảng 10km, mặc dù nhiều người phản đối, cho vị trí giếng BH-4 thiếu cơ sở khoa học.
Quan điểm khoan giếng BH-4 được phía Bộ Công nghiệp Khí Liên Xô ủng hộ. Trong cuộc họp nội bộ phía Việt Nam ngày 7.6.1984, ông Ngô Thường San và ông Đức - Phòng Địa chất, cố gắng thuyết phục khoan giếng BH-4 nhưng không thành. Hội nghị quyết định Vietsovpetro phải chọn vị trí ở BH-3. Kết luận hội nghị được thông báo cho Tổng giám đốc Ardjanov và ông Nguyễn Ngọc Cư lúc đó bắt đầu đảm nhiệm chức vụ Phó tổng Giám đốc thứ Nhất.
Ông Ardjanov báo cáo về Moskva, còn ông Cư cùng Phó Tổng cục trưởng Phan Tử Quang báo cáo cho Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười về quan điểm của phía Liên Xô và của các chuyên gia Việt Nam trong Xí nghiệp Liên doanh.
Ngày hôm sau, ông Cư thông báo là đã nhận được điện của Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười cho khoan giếng BH-4. Mặc dù được sự đồng ý cũa lãnh đạo cấp trên, nhưng nỗi lo vẫn canh cánh trong lòng... Nếu giếng BH-4 không phát hiện dầu thì sao? Nếu giếng nằm ngoài ranh giới khép kín địa chấn như một số chuyên gia khẳng định thì sao? Lại thêm một nguyên nhân để trở thành “scandal” nữa. Nhưng với tinh thần trách nhiệm, lãnh đạo Vietsovpetro vẫn quyết định khoan BH-4 và giao trách nhiệm cho Phòng Địa chất cùng Phòng Khoan chuẩn bị dữ liệu khoa học, xây dựng phương án và thiết kế giếng, tổ chức giám sát thi công an toàn, đạt mục tiêu đề ra đối với giếng BH-4.
*** Ngày 22.7.1984, giàn Ekhabi bắt đầu khoan giếng BH-4. Tháng 10.1984, đoàn của Vietsovpetro sang Moskva để tham gia duyệt báo cáo trữ lượng và sơ đồ công nghệ mỏ Bạch Hổ do Viện Nghiên cứu và Thiết kế Xakhalin lập. Hội nghị dễ dàng thông qua khi được tin vui từ Vũng Tàu thông báo là đã khoan qua tầng 23 có biểu hiện dầu tốt, đồng thời cũng đang gặp tầng sản phẩm mới khá dày, biểu hiện dầu tốt có thể có tuổi Oligocen. Các đồng nghiệp Liên Xô ủng hộ phương án khai thác sớm mỏ Bạch Hổ rất hân hoan về thành công này. Giếng BH-4 mở ra một triển vọng mới đối với Vietsovpetro khi khẳng định được sự duy trì của tầng 23 ở vòm Bắc, nhưng vấn đề quan trọng là ngày 15.2.1985 đã phát hiện tầng dầu mới có sản lượng cao – tầng Oligocen, mà trước đó các công ty tư bản như Agip, Deminex không thừa nhận có triển vọng ở thềm lục địa Nam Việt Nam và các giếng đều dừng ở nóc tầng “Barat” (Oligocen). Tổng lưu lượng các vỉa có thể lên đến 1.000 tấn/ngày. Ngày 7.3.1985, mặc dù biển rất động nhưng Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Văn Đồng, các Phó chủ tịch Tố Hữu, Đỗ Mười và đoàn của Chính phủ, Tổng cục Dầu khí đi tàu Gambursev ra thăm giàn Ekhabi để chứng kiến kết quả thử vỉa. Nhưng thật tiếc biển động rất mạnh, tàu phải quay về bờ.
Giữa năm 1985, giếng khoan BH-1 bắt đầu được khoan từ giàn MSP-1. Giếng mang nhiệm vụ vừa khai thác vừa thăm dò. Mọi người rất kỳ vọng và mong đợi ở kết quả giếng BH-1. Mặc dù tầng 23 được xác định ở chiều sâu 2.730m, nhưng vì có nhiệm vụ thăm dò nên giếng được thiết kế khoan hết lát cắt trầm tích đến chiều sâu thiết kế 3.300m, lý do là theo tính toán mặt phản xạ tầng móng được xác định ở 3.150m và theo quy định của giếng thăm dò ở Liên Xô thì chiều sâu thiết kế phải cộng thêm 5%. Khi khoan đến chiều sâu khoảng 3.000m, giếng gặp phải tầng sét đen, sau đó ở độ sâu 3.030m bắt đầu có những thành phần các mảnh vỡ sắc cạnh của thạch anh và felspat bị kaolinit hóa mạnh được xem như lớp “sạn kết đáy”. Lúc đó chưa có khái niệm về móng granit. Vì có biểu hiện dầu nên vẫn tiếp tục khoan, nhưng càng xuống sâu đến 3.118m càng bị mất dung dịch mạnh. Không có hóa chất xử lý, đã có sáng kiến dùng vỏ trấu trộn vào dung dịch khoan để chống mất dung dịch. Việc báo cáo lên trên, ông Phan Tử Quang phải cho đi mua đất sét từ trên Di Linh ở Lâm Đồng xuống để thay dung dịch khoan, còn công nhân dầu khí thì đi mua trấu. Sáng kiến trộn trấu với đất sét là do ông Vovk, Giám đốc Xí nghiệp Khoan cùng ông Đinh Văn Danh, Phó giám đốc nghĩ ra. Bà con ở Bà Rịa ngày ấy vô cùng thích thú khi thấy công nhân của Vietsovpetro đi khắp nơi mua trấu. Vỏ trấu từ Bà Rịa được khẩn cấp chở ra biển bằng tàu dịch vụ. Cố gắng khoan tiếp đến 3.178m... Để đảm bảo an toàn cho giếng và tầng 23, lãnh đạo Vietsovpetro quyết định dừng khoan và hoàn tất giếng để thử vỉa.
***
Khi thử vỉa vì dung dịch lẫn trấu bịt bộ thử vỉa nên kết quả ghi cho hình ảnh là vỉa “khô”, cộng với tài liệu carôta không đầy đủ, nên trên bờ kết luận là vỉa không có dòng dầu, yêu cầu kết thúc thử vỉa, mặc dù có ý kiến yêu cầu cho phép thử lại. Giếng không lấp và nén ximăng mà chỉ đổ cầu ximăng, với suy nghĩ đơn giản là giếng sau khi khai thác tầng trên xong sẽ tìm cách quay lại để thử “lớp sạn kết đáy” này... Tiếp tục thử tầng 24... không có dòng. Trong bờ điện cho ông Ngô Thường San lúc đó đang ở MSP-1, phải nhanh chóng kết thúc thử vỉa để chuyển sang khai thác tầng 23, không để tàu chứa và xử lý dầu (UBN) Krưm phải chờ đợi. Sau khi đặt xong cầu ximăng ngăn cách, việc bắn vỉa và khai thác tầng 23 được thực hiện theo chương trình và dòng dầu đầu tiên được chuyển về UBN-1 (tàu Krưm) ngày 26.6.1986 trong niềm hân hoan chung của đất nước, của tập thể cán bộ, công nhân viên Vietsovpetro và của những người tìm dầu.
Nhưng đối với lãnh đạo và các cán bộ Phòng Địa chất Xí nghiệp Liên doanh niềm vui ấy không trọn vẹn. Sản lượng chỉ vẻn vẹn hơn 100 tấn/ngày, áp suất đầu giếng thấp, khoảng trên 20 at, thể hiện năng lượng vỉa yếu, thấp hơn cả kết quả thử tầng 23 ở giếng BH-4 ở vòm Bắc.
Giếng thứ 2 (BH-28) khoan tiếp tục từ MSP-1 về hướng MSP-2 không cho dòng. Tầng 23 gần như bị mất hẳn... do đứt gãy hay do bị sét hóa? Nếu là do sét hóa thì đó là bi kịch đối với Vietsovpetro! Những giếng tiếp tục từ giàn MSP-1 không cho dòng tốt hơn giếng BH-1, khẳng định tầng 23 không triển vọng tốt như đã nghĩ và đặc biệt bị vát mỏng do sét hóa về hướng MSP-2, nơi đã đặt chân đế giàn cố định và chuẩn bị xây lắp cấu trúc bên trên...
Giếng BH-1 sau thời gian khai thác, khoảng 4 tháng, từ áp suất đầu giếng ~ 23 at tụt xuống còn khoảng 10 at, các giếng sau cũng không bổ sung lưu lượng tốt hơn. Sản lượng toàn MSP-1 chưa đến 100 tấn/ngày. Những người dầu khí nhìn ngọn đuốc cháy leo lét ở faken MSP-1 mà không khỏi bùi ngùi...
Chính lúc mà mọi người dân Việt Nam đang vui mừng vì đất nước có dầu, thì cũng là lúc Xí nghiệp Liên doanh lâm vào tình trạng rất khó khăn bế tắc. Đó là sản lượng mỏ Bạch Hổ vừa mới khai thác đã có nguy cơ sụt giảm nhanh chóng... Xí nghiệp Liên doanh đã phải sống trong điều kiện hết sức khó khăn, tưởng chừng không thể vượt qua được. Tư tưởng hoang mang, bi quan, chán nản nảy sinh ở không ít người trong Xí nghiệp, kể cả những người có nhiệt huyết, tận tâm với ngành Dầu khí. Không “hoang mang, chán nản” sao được khi mà mọi người dân Việt Nam tin tưởng rằng đất nước sẽ có nhiều dầu, khi mà đất nước chắt chiu để dành cho dầu khí những khoản đầu tư không nhỏ.v.v... bỗng chốc vấp phải một thực tế khắc nghiệt. Niềm hy vọng mong đợi vừa mới nhen lên đã bị tiêu tan.
Sự hoang mang cực độ bắt đầu lan dần từ Vietsovpetro ra Hà Nội, Tổng cục Dầu khí, lên cấp trên và đặc biệt ở Moskva. Phản ứng đầu tiên là sự chuyển giao Vietsovpetro từ Bộ Công nghiệp Khí sang bộ Công nghiệp Dầu. Nhiều người trong đoàn chuyên viên Liên Xô trước đó, kể cả trưởng đoàn bị chuyển công tác.
*** Trong Tạp chí Kinh tế Dầu (số 1995 - 4, trang 45), các tác giả Arusanov P.A. và Sut F.E. viết: "Kết quả kiểm tra hời hợt của Hội đồng Bộ trưởng và từ kết luận không có cơ sở, 3 lãnh đạo của Bộ Công nghiệp Khí trong đó có Ardjanov F.G. bị bãi miễn công tác. Ông Ardjanov đã báo cáo Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô Likhachov E.K., khi Bí thư đến dự Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam, thăm Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro đã đánh giá cao quá trình chinh phục tài nguyên dầu khí ở miền Nam Việt Nam và trao cho tập thể Xí nghiệp Liên doanh Huân chương Cờ đỏ. Theo ý kiến của Bí thư Likhachov E.K., quyết định không đúng đắn bị loại bỏ. Ông Ardjanov trở lại tiếp tục làm việc ở Xí nghiệp Liên doanh...".
Trong Vietsovpetro, sức ép từ nhiều chuyên gia Liên Xô muốn tìm hiểu ai là người “sáng tạo” ra chủ trương xây dựng 2 giàn MSP-1, 2, đầu tư cơ sở hạ tầng và tập trung phê phán gay gắt: Bước đi vừa qua là đã gây thiệt hại và không lối thoát... “vứt tiền qua cửa sổ”! Về phía Việt Nam, đã có người nói: Hình ảnh hai chân đế giàn MSP-2 như “Từ Hải chết đứng giữa biển!”. Tổng giám đốc Ardjanov, con người rất tâm huyết với công việc, khi ốm được Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười điện hỏi thăm, cũng rất băn khoăn: Có nên dừng khai thác mỏ Bạch Hổ và mở rộng tìm kiếm sang các lô khác để có một chiến lược hoàn chỉnh cho Vietsovpetro, hay cứ tiếp tục chờ các giếng ở MSP-1 đang tắt dần? Quan điểm mở rộng diện tích hoạt động cho Vietsovpetro được Phó tổng giám đốc Thứ nhất Nguyễn Ngọc Cư ủng hộ và báo cáo xin ý kiến Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Đỗ Mười. Kết quả Xí nghiệp Liên doanh được mở rộng diện tích hoạt động ra các lô 15, 17 và 05 (Đại Hùng).
Về phía Việt Nam tư tưởng bi quan cũng có tác động đến chủ trương của lãnh đạo, làm chậm việc đầu tư xây dựng cảng dầu khí, không tiếp tục xây dựng khu nhà ở 5 tầng, điều một số cán bộ chủ chốt ra Hà Nội.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng rất quan tâm và trong chuyến công tác tại Vietsovpetro đã yêu cầu Phó tổng giám đốc địa chất Vietsovpetro Ngô Thường San báo cáo thực trạng của mỏ Bạch Hổ. Sau khi nghe báo cáo, Đại tướng điềm tĩnh nói: “Các đồng chí phải bình tĩnh và kiên trì. Phải tin vào trình độ của các bạn Liên Xô”. Rồi Đại tướng động viên anh em phải tiến lên phía trước, không được nghĩ đến lùi bước.
Đoàn chuyên viên cao cấp của Bộ Công nghiệp Dầu do Thứ trưởng Philimonov dẫn đầu, sang kiểm tra công việc, tham gia đoàn có Vụ trưởng Vụ Địa chất và Công nghệ mỏ. Phòng Địa chất được giao nhiệm vụ chuẩn bị tất cả các tài liệu để đoàn kiểm tra. Xí nghiệp Liên doanh chờ đợi một sự phê phán và kết luận tiêu cực đối với mỏ Bạch Hổ, thì ngược lại, lại hướng dẫn cách tổ chức kiểm tra khai thác sao cho tốt hơn và cần phải nhanh chóng tổ chức bơm ép nước và chuẩn bị khai thác thứ cấp bằng bơm ly tâm.
Trước khi kết thúc việc kiểm tra, Thứ trưởng Philimonov lưu ý: “1/ Cần tập trung tổ chức, đẩy nhanh tiến độ xây lắp và khai thác khu vực phía Bắc mỏ. 2/ Tổ chức lại công tác kiểm tra khai thác. 3/ Sẽ cử các chuyên gia về công nghệ mỏ sang Vietsovpetro, xây dựng trong Xí nghiệp Liên doanh một Viện Nghiên cứu và Thiết kế đủ mạnh để có thể thực hiện chức năng thiết kế mỏ và các công trình biển tại Việt Nam. 4/ Đặc biệt quan trọng là ngay lúc đó phải tổ chức bơm ép nước để duy trì áp suất vỉa. Việc bơm ép duy trì áp suất vỉa không kịp thời sẽ gây hậu quả khó khăn về sau, ảnh hưởng đến hệ số thu hồi...”.
***
Viện Nghiên cứu và Thiết kế (NIPI) ra đời và làm lại thiết kế mỏ Bạch Hổ, tập trung chủ yếu ở phía Bắc mỏ với 5 giàn từ MSP-3 đến MSP-7 theo mạng 400x400m cho tầng 23 và 600x600m cho tầng Oligocen dưới. Loay hoay mãi với các phương án khai thác nhưng Viện NIPI, lúc đó Phó viện trưởng Demuskin, cũng không sao đưa ra được phương án sản lượng 1 triệu tấn dầu/năm vào năm 1990, có lẽ đó là lượng dầu mà Liên Xô phải đảm bảo hàng năm cho Việt Nam. Năm 1983, khi Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Văn Đồng thăm Vietsovpetro có lần cũng đã nói lên điều mong ước này của đất nước. Nhiệm vụ quan trọng đặt ra đối với Vietsovpetro là phải đánh giá xong trữ lượng mỏ Bạch Hổ, đặc biệt khu vòm Bắc và hoàn tất phương án khai thác thử mỏ Bạch Hổ, điều chỉnh lên vòm Bắc. Phía Liên Xô không cung cấp kịp chân đế và các block kiến trúc bên trên. Tổng giám đốc Arzanov chỉ đạo cho chánh kỹ sư Puri làm việc với Viện Nghiên cứu của Ucraine tổ chức “cưa” chân đế MSP-2 và chuyển lên phía Bắc, tận dụng các block của MSP-2... công tác này phải được thực hiện trong năm 1988...
Để tiếp tục nhiệm vụ thăm dò đánh giá trữ lượng, giếng Bạch Hổ-6 (BH-6) được khoan với nhiệm vụ khoanh ranh giới phát triển tầng Oligocen về phía Nam, đồng thời cũng để xác định ranh giới tầng 23.
Lấy mẫu lõi trong khoảng chiều sâu 2.800 - 3.700m với số lượng 9 hiệp, mỗi hiệp 18m (162m). Để biết đặc tính các tầng sản phẩm, tiến hành lấy mẫu khi có dấu hiệu dầu xuất hiện cho đến khi không còn thấy dầu xuất hiện nữa. Nhằm nghiên cứu đặc tính tầng móng và xác định ranh giới tầng trầm tích - móng, khoan lấy một hiệp 18m. Chiều sâu thiết kế giếng khoan 3.700m, khoan thẳng đứng. Khởi công khoan: 20 giờ ngày 16.8.1986. Kết thúc khoan: 16 giờ ngày 5.5.1987, chiều sâu cuối cùng: 3.533m.
Giếng khoan cho thấy tầng 23 bị sét hóa, ít triển vọng, tiếp tục khoan qua tầng sét đen gặp tập cát sét mỏng, sau đó là đến tầng móng phong hóa. Lúc này các nhà địa chất đã có thể phân biệt tầng móng qua tài liệu karota.
Ngày 11.5.1987 tàu khoan Mirchin tiến hành thử vỉa.
Đối tượng I, thử từ khoảng chiều sâu 3.508 - 3.515m (thân trần 3.501 - 3.533m). Thử lần thứ nhất, trong biên bản ghi tầng thử Mezozoi (tầng móng), lưu lượng dầu 505m3/ngày đêm, khí 23.000m3/ngày đêm qua Côn đường kính 15,08mm. Khoảng chiều sâu 3.494m, áp lực vỉa Pv=406,26 at, nhiệt độ vỉa Tv=132,5oC. Thử lần thứ hai, biên bản ngày 24.5.1988 ghi tầng thử là Oligoxen, lưu lượng dầu 477,1m3/ngày đêm, khí 31.700m3/ngày đêm qua Côn đường kính 15,08mm. Trong biên bản thử cuối cùng ngày 3.6.1987, xác định lưu lượng dầu 477,1m3/ngày đêm qua Côn đường kính 15,08mm.
Thật là vui mừng và ngỡ ngàng khi phát hiện dòng có lưu lượng đạt tới 500 tấn/ngày ở vỉa đáy của giếng BH-6.
*** Nhưng... dầu từ đâu? Có hai ý kiến:
Đa số cho rằng dầu từ Oligocen, với lý do là về năng lượng vỉa, lưu lượng khá giống số liệu tầng Oligocen được phát hiện tại giếng BH-4.
Luồng ý kiến thứ hai cho rằng, dầu được phát hiện là từ tầng móng nhưng khó tin là tầng phong hóa của móng lại có lưu lượng cao đến thế và trong các văn liệu địa chất giáo khoa cũng ít nói đến các mỏ tương tự.
Nhưng quan trọng hơn cả là nếu khẳng định dầu từ trong móng, có nghĩa là phủ định sự có mặt dầu trong Oligocen tại giếng BH-6 này, như thế nhiệm vụ thăm dò tầng Oligocen không hoàn thành, nay phát sinh thêm một đối tượng mới sẽ làm chậm tiến độ tính trữ lượng và thời hạn hoàn thành “Sơ đồ khai thác thử công nghiệp mỏ Bạch Hổ”. Mặc dù lúc đó Phòng Địa chất thuyết phục rằng, đó là tầng sản phẩm mới – móng phong hóa!... Để dung hòa hai ý kiến, phương án duy nhất là xem vỏ phong hóa và tầng Oligocen là một đối tượng khai thác và có sự liên thông giữa lớp phong hóa của móng và lớp trầm tích đáy của Oligocen....
Tuy có nhiều tin vui do việc phát hiện dầu ở Rồng và đặc biệt ở Đại Hùng, nhưng bài toán kinh tế khai thác mỏ Bạch Hổ vẫn làm lãnh đạo Vietsovpetro đau đầu! Việc khai thác mỏ Bạch Hổ chỉ có thể có lãi nếu giá một tấn dầu khoảng 120 rúp chuyển nhượng trở lên theo phương án của ông Demuskin đưa ra, cao gấp nhiều lần giá dầu thế giới nếu theo các tỉ giá chuyển đổi giữa đồng rúp chuyển nhượng và đồng USD.
Không thể chấp nhận được... hơn nữa ta cần xem xét vấn đề này trong bối cảnh lịch sử lúc đó. Liên Xô có “Perestroika” (cải tổ) và ở Việt Nam là tinh thần “Đổi mới”, làm ăn phải có hiệu quả. Vì thế câu hỏi có tiếp tục hay không tiếp tục khai thác mỏ Bạch Hổ trở thành gay gắt đối với Xí nghiệp Liên doanh... Vòm Bắc có dầu nhưng chưa được khai thác, khi đó thì ở vòm Nam các giếng ở MSP-1 đang tắt dần... giàn MSP-2 đang ngâm mình dưới sóng biển.
*** Việc di chuyển chân đế MSP-2 lên phía Bắc trở thành trọng tâm. Theo lẽ nó phải được thực hiện trong thời gian biển tốt tháng 5, nhưng vì phía Viện Thiết kế biển Ucraine chưa chuẩn bị xong phương án, nên phải hoãn đến cuối năm chờ thời tiết. Chỉ cần thời tiết tốt trong 2 - 3 tuần là có thể di chuyển xong.
Trong năm 1988, công tác khoan khai thác kết hợp thăm dò từ các giàn cố định được đẩy mạnh với chủ trương từ mỗi giàn có một giếng khoan “tận thăm dò” được thiết kế khoan vào móng. Vào tháng 8 năm đó, có cuộc họp của Ban Tổng giám đốc, ông Vovk V.S. lúc đó đã thay ông Arjanov F.G. làm Tổng giám đốc, các ông Nguyễn Ngọc Cư, Puri G.V. và ông Ngô Thường San thảo luận về phương hướng tiếp tục đối với giàn MSP-1 và MSP-2. Cuộc họp thống nhất, trước khi cắt chân đế giàn MSP-2, cho phép khoan thêm một giếng về phía giàn MSP-2 từ giàn MSP-1 để kiểm tra lại tầng 23 và lần này thiết kế sâu xuống móng phong hóa, vì theo dự kiến đỉnh móng Bạch Hổ cao nhất ở khu vực MSP-2, kết hợp kiểm tra tầng móng. Đó là giếng khoan thăm dò BH-47R từ giàn cố định MSP-1 mà Viện NIPI đã nhận được nhiệm vụ thiết kế của lãnh đạo Vietsovpetro (chữ “R” để chỉ giếng thăm dò - razvedotsnaia). Lãnh đạo Xí nghiệp Liên doanh cũng đồng ý, nếu trong tháng 9 không có cửa sổ thời tiết thì việc cắt chân đế phải chuyển sang năm sau, chờ kết quả giếng BH-47 R... Nhưng việc khoan giếng BH-47R bị chậm trễ vì thiếu vật tư. Để tiếp tục thực hiện việc thử lại tầng móng, Ban Tổng giám đốc lúc đó là đồng chí Vovk là Tổng giám đốc thay đồng chí Arjanov quyết định khoan phá cầu xi-măng và thử lại giếng BH-1 và kết hợp sửa chữa giếng theo quy trình công nghệ sau 2 năm khai thác tầng 23. Đối với một giếng khai thác, khi ống chống khai thác đã bị bắn thủng thì việc thả choòng trở lại để khoan tiếp là vấn đề hết sức rủi ro, nên ông Vovk gọi điện cho ông Phuntov, lúc đó là Cục trưởng Cục Khoan đến để bàn thực hiện vì theo ông Vovk, cũng là một chuyên gia về khoan, thì việc khoan xuống trở lại có rủi ro, nhưng không phải không thực hiện được. Khi trao đổi thì ông Phuntov khẳng định là làm được và ông đã có văn bản đề nghị khoan quay lại tầng móng trong giếng BH-1 và được giao nhiệm vụ thực hiện việc đó trước khi khoan giếng mới. Việc khoan trở lại giếng BH-1 như thế nào sẽ được quyết định tiếp, tùy tình trạng giếng. Giếng BH-1 được khoan thông trở lại thành công.
*** Vào khoảng 10 giờ ngày 6.9.1988, ông Vovk thông báo trong quá trình rửa giếng ở đoạn cuối thì dòng dầu lên mạnh, áp suất đầu giếng khoảng 110 at, hiện đang đóng đối áp để chờ ý kiến trong bờ. Tin vui đến quá bất ngờ. Không thể đóng giếng lâu vì lo thiết bị đầu giếng với áp suất thiết kế không chịu nổi... hoặc dập giếng bằng dung dịch nặng và hoàn tất giếng theo đúng quy cách bằng cần khai thác hoặc cứ để vậy và cho khai thác bằng cần khoan, chờ đến khi áp suất giảm, lúc đó mới sửa chữa giếng và hoàn tất giếng đúng theo quy định của một giếng khai thác. Ban Lãnh đạo chọn phương án sau, và có lẽ là điều hãn hữu trong lịch sử dầu khí khi một giếng được khai thác bằng bộ khoan cụ. Giếng cho dòng lớn, lúc đó không đo được, nhưng ước tính là khoảng 2.000tấn/ngày. Không những cán bộ, công nhân viên Vietsovpetro vui mừng mà là cả nước. Có lãnh đạo không kiềm nổi xúc động và đã hỏi không hiểu có phải nghe nhầm không?
Việc Việt Nam phát hiện ra dầu ở tầng đá móng và bơm nước vào vỉa để duy trì áp suất vỉa là đóng góp lớn vào công nghệ khai thác dầu trên thế giới. Nhiều hãng nước ngoài trước đây khi thăm dò đến tầng đá móng không thấy dầu đã bỏ đi, nay tiếc hùi hụi.
Nói về sự kiện này ông Ngô Thường San xúc động: “Không hiểu rằng ngày ấy, nếu không thấy dầu ở tầng đá móng thì tình hình kinh tế đất nước sẽ còn khốn khó đến mức nào”. Vỉa dầu của ta áp suất rất cao, việc khai thác lúc đầu cứ như là trời cho của. Từ năm 1988 đến 1992 không phải khai thác mở rộng mà mỗi năm cứ nâng đều đặn 1 triệu tấn. Từ năm 1993, ta lại nghĩ ra công nghệ bơm nước vào vỉa để ép dầu. Sáng kiến này đã tiết kiệm được rất nhiều. Khí đồng hành thì được dẫn vào bờ để chạy máy phát điện và làm khí hóa lỏng. Nói đến chuyện bơm nước vào vỉa, ai cũng nghĩ rằng cứ lấy nước biển bơm tống xuống là được, nhưng thực ra không phải. Nước biển phải lọc kỹ, phải khử cắn đến 1 - 2 micron khử vi sinh vật, phải khử ôxy, phải khử muối, nước bơm xuống vỉa dầu là loại nước cực kỳ tinh khiết và được lấy ở độ sâu 25m dưới đáy biển. Việc bơm ép nước ngày ấy là do ông Aresev Viện trưởng và ông Trần Lê Đông, Viện phó Viện Nghiên cứu khoa học của Xí nghiệp Liên doanh Vietsovpetro chủ trì đề tài này. Việc bơm nước cũng không phải là đơn giản là cứ tống ống khoan xuống là bơm mà phải bơm đúng lúc, bơm đúng chỗ, bơm đúng lưu lượng và áp suất, bơm theo chu kỳ... Cứ lấy được 1m3 dầu thì phải bơm xuống 1,5m3 nước. Việc bơm nước xuống vỉa dầu đã giúp cho Việt Nam trở thành quốc gia duy nhất trên thế giới có thể khai thác dầu tối đa đến hệ số 40 - 45%, trong khi các mỏ dầu trên thế giới thường chỉ khai thác được trên 15 - 20%. Để đạt hiệu quả cao, cần phải đầu tư rất nhiều công trình nghiên cứu về lý thuyết khoa học và công nghệ để làm giảm tối đa độ bám dính dầu trong không gian rỗng đã chứa, bất đồng nhất cao về đặc tính vật lý vỉa. Vì thế, giải pháp bơm ép nước để tăng hệ số đẩy và quét dầu trong không gian rỗng của tầng đá móng nứt nẻ làm tăng hệ số thu hồi dầu được đánh giá cao về mặt khoa học công nghệ, mang lại lợi ích kinh tế lớn nên được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh.
