Biến tướng cho vay qua App: Có thể xử lý hình sự khi chờ… thí điểm

Thử nghiệm 1-2 năm là quá dài?

Để có cơ sở xây dựng hành lang pháp lý nhằm kiểm soát hoạt động cung ứng dịch vụ công nghệ tài chính (Fintech) như hoạt động cho vay qua App bùng nổ thời gian qua, NHNN hiện đang lấy ý kiến về dự thảo Nghị định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động Fintech trong lĩnh vực ngân hàng.

Việc xây dựng cơ chế này xuất phát từ thực tế NHNN và các cơ quan liên quan hiện đang gặp phải các thách thức mới trong công tác quản lý Nhà nước với sự xuất hiện của các công ty cung ứng giải pháp Fintech hoạt động trong các lĩnh vực cho vay ngang hàng, các mô hình thanh toán mới cũng như chuyển tiền xuyên biên giới…

“Hoạt động của loại hình các công ty này hiện nay hầu hết chưa có quy định pháp lý cụ thể điều chỉnh, do đó những rủi ro phát sinh chưa được kiểm soát đầy đủ” - NHNN phân tích.

NHNN nhìn nhận việc có một khuôn khổ cơ chế thử nghiệm có kiểm soát cho hoạt động Fintech sẽ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, hạn chế sự cạnh tranh không lành mạnh, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật, bảo vệ lợi ích của người sử dụng dịch vụ. Đặc biệt, sẽ hạn chế rủi ro xảy ra cho khách hàng khi tham gia sử dụng dịch vụ Fintech chưa được cho phép chính thức. NHNN dự kiến thời gian thử nghiệm các giải pháp này sẽ kéo dài 1-2 năm.

Tuy nhiên, dù đánh giá cao chủ trương này của NHNN, đặc biệt trong bối cảnh các hoạt động cho vay qua App phát triển rầm rộ và có nhiều biến tướng trong thời gian qua, nhiều chuyên gia cho rằng, cần xem lại thời gian cũng như cơ chế thử nghiệm nhằm có thể nhanh chóng kiểm soát được hoạt động cho vay đang gây nhiều bất ổn cho xã hội này. Trao đổi với PV Báo Lao Động, TS Nguyễn Trí Hiếu - chuyên gia tài chính - ngân hàng - cho rằng, với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ theo từng ngày, từng giờ như hiện nay, thời gian thử nghiệm đến 2 năm là quá dài và chỉ nên dừng lại ở một năm.

Bởi một năm là khoảng thời gian đủ cho các cơ quan quản lý có thể đánh giá những mặt được, mặt chưa được tiềm ẩn nguy cơ gây bất ổn để từ đó thể sớm đề xuất các quy định pháp lý nhằm quản lý được hoạt động cho vay ngang hàng, trong đó có hoạt động cho vay qua App như hiện nay.

Việc kéo dài thời gian thử nghiệm càng lâu càng khiến các hình thức cho vay trá hình, cho vay nặng lãi qua App có thêm thời gian gây thiệt hại cho người dùng.

“Tôi nghĩ rằng ngay lúc này phải cần có những quy định quản lý rồi, bởi hơn 40 công ty đang hoạt động cho vay hết sức lộn xộn. Nên nếu phải chờ thêm 2 nữa sẽ có không biết bao nhiêu hệ lụy, lộn xộn thêm nữa xuất hiện. Một năm là quá đủ, chưa kể với việc cơ quan quản lý thời gian qua quan sát rất kỹ hoạt động của các công ty cho vay nên 6 tháng cũng đủ để đưa ra các quy định quản lý” - TS Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh.

Có thể xử lý như cho vay nặng lãi

Câu hỏi được đông đảo dư luận quan tâm lúc này là trong lúc phải chờ cơ quan quản lý nhà nước hoàn thiện các bước thử nghiệm trước khi có thể tiến tới xây dựng và trình thông qua các quy định pháp lý về hoạt động Fintech cũng như hoạt động cho vay ngang hàng bao gồm việc cho vay qua App, cần có những giải pháp cấp bách nào để kiểm soát hoạt động cho vay qua các App, nhằm ngăn chặn những rủi ro với người dân và nguy cơ gây bất ổn cho xã hội(?).

TS Nguyễn Trí Hiếu cho hay, do hiện tại chúng ta chưa có những quy định pháp lý về cho vay ngang hàng cũng như chưa có cơ quan nào chịu trách nhiệm quản lý nên trách nhiệm kiểm soát hoạt động này hiện không thuộc về Ngân hàng Nhà nước (NHNN) hay Bộ Tài chính. Dù rằng cho vay thuộc thẩm quyền của NHNN, nhưng cơ quan này lại chỉ quản lý hoạt động cho vay của các ngân hàng, tổ chức tài chính chứ không có thẩm quyền với hoạt động cho vay ngang hàng như qua App.

Xuất phát từ thực tế này, TS Nguyễn Trí Hiếu cho hay, ở thời điểm hiện nay, việc kiểm soát các hoạt động cho vay ngang hàng qua App cần đến sự tham gia tích cực của cơ quan công an.

“Tôi nghĩ rằng Bộ Công an cần vào cuộc thể ngăn chặn các hoạt động cho vay mang tính lừa đảo, lợi dụng mô hình cho vay ngang hàng để huy động vốn của người dân, trái với quy định chỉ có tổ chức tín dụng mới được phép huy động vốn, sau đó tìm cách cho vay lại người dân trong khi việc này cũng chỉ có ngân hàng và công ty tài chính được phép làm” - TS Nguyễn Trí Hiếu đánh giá.

Dưới góc độ pháp lý, trao đổi với PV Báo Lao Động, Luật sư Nguyễn Đức Toàn - Giám đốc Công ty Luật Vimax Châu Á - cho biết, mô hình cho vay ngang hàng là hoạt động cho vay kết nối trực tiếp người cho vay với người vay thông qua nền tảng do các công ty công nghệ cung cấp, nhưng thực tế là tỉ lệ người cho vay gặp được người vay là rất thấp, còn phần lớn tới 70% các công ty cung cấp App công nghệ lại dùng tiền của mình cho người dân vay. Tuy nhiên, do cơ chế quản lý vẫn đang được NHNN xây dựng nên hiện nay các cơ quan quản lý nhà nước không có cơ sở pháp lý nào để xử lý hoạt động cho vay qua App của các công ty công nghệ.

Chính vì vậy, theo Luật sư Nguyễn Đức Toàn, việc kiểm soát và xử lý hoạt động cho vay qua App hiện nay có thể căn cứ vào các quy định của Luật Dân sự về cho vay nặng lãi.

Cụ thể theo Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015, trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất, lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác.

Theo đó trường hợp bên cho vay yêu cầu mức lãi suất lớn hơn mức 20%/năm được coi là cho vay nặng lãi. Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 cũng quy định rõ người nào trong giao dịch dân sự mà cho vay với lãi suất gấp 5 lần trở lên của mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật Dân sự và thu lợi bất chính sẽ bị xử phạt tiền và phạt tù đến 3 năm.