Vòng xoáy luẩn quẩn
Thời gian gần đây, dư luận "nóng" lên với câu chuyện một doanh nghiệp xe buýt ở Hà Nội xin trả lại tuyến. Lần đầu tiên trong suốt quá trình hình thành, phát triển, mạng lưới vận tải công cộng của Hà Nội phải nhận một việc hi hữu khi Công ty Bắc Hà xin dừng vận hành cùng lúc 5 tuyến buýt, chuẩn bị phá sản. Đại diện phía công ty chia sẻ, do thua lỗ đến 200 triệu đồng mỗi ngày, nguồn lực của đơn vị cạn kiệt, không đủ sức duy trì vận hành các tuyến buýt nữa nên buộc phải xin ngừng.
Tương tự, tại TP.Hồ Chí Minh cũng đã và đang gặp những vướng mắc tương tự khi mà số tiền trợ giá hàng năm bỏ ra rất lớn nhưng hiệu quả chưa như mong muốn.
Sở GTVT TPHCM đã từng phải tạm dừng hoạt động 4 tuyến xe buýt có trợ giá vì hoạt động chưa hiệu quả. Đồng thời xem lại cơ chế trợ giá, đánh giá tổng thể các yếu tố: doanh nghiệp, hành khách, kinh tế xã hội khác để có mức trợ giá phù hợp nhất.
Một nghịch lý, về bản chất là loại hình vận tải văn minh và tiện lợi, nhiều năm qua lại được các địa phương ưu ái hỗ trợ, nhưng xe buýt vẫn chưa trở thành phương tiện đi lại "chủ lưu".
Ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam - thừa nhận: Có thể nói rất là buồn về thực trạng hiện nay có việc hoạt động của xe buýt công cộng tại các đô thị lớn, đặc biệt là 2 TP.Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh.
Còn nhiều vấn đề tồn tại và tồn tại nhiều năm nay rồi, mà chưa giải quyết được. Đặc biệt sau đợt giãn cách xã hội để phòng chống COVID-19 và cơn bão giá xăng dầu vừa qua đã đẩy các doanh nghiệp vận tải xe buýt vào tình thế hết sức khó khăn.
“Có vòng xoáy luẩn quẩn: Hành khách thì quay lưng với xe buýt, nhiều người cảm thấy không còn thói quen đi xe buýt sau thời gian giãn cách xã hội. Đã có nhiều công ty xe buýt phản ánh lỗ” - ông Thanh nói và cho rằng, sau câu chuyện lỗ còn dấu hỏi nhưng phải nói rằng hoạt động của xe buýt còn nhiều khó khăn.
Ông Thanh nêu dẫn chứng, có nhiều doanh nghiệp ở TP.Hồ Chí Minh bỏ bến. Họ chưa từ chối như một doanh nghiệp ở Hà Nội đâu, nhưng họ bỏ từng chuyến. Họ tiết giảm chi phí.
"Nó trở thành cái vòng lẩn quẩn và như vậy dịch vụ xe buýt chất lượng ngày càng giảm đi và hành khách lại càng từ chối. Mọi sự ưu đãi từ Nhà nước, từ các thành phố rồi công tác tuyên truyền cho người dân đi xe buýt cảm thấy chưa thỏa đáng" - ông Thanh nói.
Đề xuất xoá bỏ cơ chế xin - cho, tăng cường xã hội hoá
Về thực trạng doanh nghiệp khai thác tuyến xe buýt bỏ, trả lại tuyến hoặc yêu cầu nâng mức giá, ông Đào Viết Ánh - Tổng Giám đốc Công ty cổ phần xe khách Phương Trang - cho rằng: Khi tham gia đấu thầu một tuyến xe buýt nào, doanh nghiệp sẽ biết được mức trợ giá ở trong đó.
Sau khi tiếp nhận thông tin, doanh nghiệp có trách nhiệm khảo sát, tính toán tất cả chi phí để từ đó biết được mức trợ giá có phù hợp hay không. Khi đã quyết định tham gia đấu thầu và nhận đặt hàng với mức trợ giá ấn định thì không thể than lỗ để lấy lý do bỏ tuyến, ngưng tuyến, không tiếp tục khai thác.
"Doanh nghiệp khi đã nhận trợ giá từ ngân sách nhà nước, doanh nghiệp có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ của mình, không thể báo lỗ, yêu cầu tăng mức trợ giá hay ngừng khai thác tuyến như hiện nay" - ông Ánh nói.
Ông Ánh cũng phân tích, thực tế hiện nay rất nhiều bến xe buýt của các tỉnh chất lượng phương tiện xuống cấp, bị phản ánh về thái độ phục vụ, đội ngũ nhân viên lái xe gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh của xe buýt trong lòng người dân.
Theo ông Ánh, các địa phương cần nghiên cứu đề án xe buýt của riêng mình và tạo hành lang pháp lý để doanh nghiệp đầu tư. Phải nghiên cứu nhu cầu đi lại của người dân để tổ chức đấu thầu nhằm kêu gọi các doanh nghiệp vận tải tham gia. Những tuyến kém phải yêu cầu doanh nghiệp đổi mới và cải thiện dịch vụ, nếu hết thời hạn không thực hiện thì thu hồi để các doanh nghiệp uy tín tham gia.
“Đừng bao cấp xin - cho nữa để doanh nghiệp tự quyết định chất lượng dịch vụ, người dân cũng tự quyết định, chất lượng cao thì giá cao mà chất lượng vừa thì vừa tiền” - ông Ánh nói.
