Đề xuất điều chỉnh quy hoạch hệ thống cao tốc đến sau 2030: Đổi 1,3 triệu tỉ đồng để có 7.000km cao tốc

Đáng chú ý, theo quy hoạch mới, tổng số tiền đầu tư cho khoảng 7.000km cao tốc trên cả nước sẽ phải tiêu tới 1,3 triệu tỉ đồng.

Mới được 2 năm, quy hoạch đã đề xuất sửa

Quy hoạch phát triển mạng đường bộ cao tốc Việt Nam đến năm 2020 định hướng 2030 được Thủ tướng phê duyệt tại quyết định 326/QĐ-TTg ngày 1.3.2016 gồm 21 tuyến, tổng chiều dài 6.411km, trong đó, cao tốc Bắc Nam gồm 2 tuyến dài 3.083km (tuyến phía Đông gồm 24 đoạn dài 1.814km, tuyến phía Tây dài 1.269km), khu vực phía bắc có 14 tuyến dài 1.368km, khu vực miền Trung và Tây nguyên có 3 tuyến dài 264km, khu vực phía nam có 7 tuyến dài 983km, Hà Nội và TPHCM có 5 vành đai dài 713km.

Theo quy hoạch đã phê duyệt, tổng chiều dài toàn bộ hệ thống cao tốc dài 6.411km, trong đó, dự kiến đầu tư trước năm 2020 là 2.703km, giai đoạn 2020-2030 là 2.699km và sau 2030 là 1.009 km.

Sau 2 năm thực hiện, Bộ GTVT thừa nhận đã xuất hiện một số yếu tố bất khả kháng như thực hiện nghị quyết số 52/2017/QH14 của Quốc hội về chủ trương xây dựng một số đoạn đường cao tốc trên tuyến Bắc Nam phía Đông, cập nhật các quyết định của Thủ tướng...

Bên cạnh đó, một số địa phương đã đề nghị Bộ nghiên cứu bổ sung thêm một số tuyến cao tốc như đoạn Gò Dầu - TP.Tây Ninh - cửa khẩu Xa Mát, tuyến nối Hà Giang với cao tốc Nội Bài - Lào Cai…

Theo đơn vị tư vấn - TCty Tư vấn thiết kế GTVT (Tedi), quy hoạch sửa đổi sẽ cập nhật tiến độ, quy mô đầu tư một số đoạn tuyến, bổ sung quy hoạch một số tuyến cao tốc, điều chỉnh phạm vi, chiều dài một số tuyến cao tốc đã có trong quy hoạch, cập nhật tổng vốn dự kiến đầu tư theo giai đoạn.

Đáng chú ý, theo đề xuất, tổng chiều dài hệ thống cao tốc tăng từ 6.411km lên 7.056km (tăng 645km) nhưng giai đoạn tới 2020 chỉ hoàn thành 2.109km (giảm 594km so với trước) trong khi giai đoạn đến 2030 phải hoàn thành 4.083km (tăng 1.384km) và sau 2030 hoàn thành 863km. Tổng vốn dự kiến đầu tư theo giai đoạn 2020 là 182.104 tỉ đồng, giai đoạn 2020-2030 là 864.464 tỉ đồng và giai đoạn sau 2030 là 253.774 tỉ đồng, đồng thời điều chỉnh diện tích quỹ đất dành cho tuyến cao tốc tăng 6.870ha.

Chỉnh quy hoạch, phải tính thật kỹ

Đánh giá về sự cần thiết chỉnh quy hoạch đường cao tốc, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể cho biết, để thực hiện nghị quyết của Quốc hội về triển khai hệ thống cao tốc phía Đông, cần phải rà soát lại quy hoạch, có báo cáo cụ thể để tăng hay giữ nguyên quy mô từ đó xem xét bố trí vốn triển khai và trong việc điều chỉnh quy hoạch hệ thống đường cao tốc cần ưu tiên cho hệ thống cao tốc phía đông. Ông Thể yêu cầu đơn vị tư vấn tính toán lại thật kỹ, làm việc với các vụ liên quan cùng các địa phương để có báo cáo cụ thể lên Chính phủ, để Chính phủ trình lên Quốc hội, trong đó, có thể đề xuất phê duyệt điều chỉnh cao tốc phía đông và sau đó đưa vào quy hoạch ngành đường bộ theo luật Quy hoạch. Người đứng đầu ngành giao thông cũng yêu cầu các đơn vị phải nghiên cứu lại để có quy hoạch đồng bộ với tầm nhìn xa hơn, dài hạn hơn cùng những đề xuất rõ ràng đồng thời cần phải căn cứ vào khả năng tài chính, chứ không thể dồn quá nhiều vào giai đoạn 2020-2030. Đánh giá thực hiện quy hoạch đã phê duyệt, ông Thể cho rằng, chưa có sự chú ý trong việc hình thành mạng kết nối dẫn tới tình trạng không đồng bộ.

Cùng quan điểm, Thứ trưởng Lê Đình Thọ cho rằng, khi đề xuất điều chỉnh, phải có đánh giá chi tiết về việc đã làm được gì, chưa được gì, nhu cầu vốn ra sao, những bất cập trong quá trình đầu tư khi triển khai quy hoạch đã được phê duyệt.

Về vấn đề tiền đâu để làm, thì Tổng cục Đường bộ cũng tính toán đến vốn đầu tư xây dựng hệ thống đường bộ cao tốc được huy động từ nguồn vốn đầu tư từ ngân sách Nhà nước dưới hình thức Chính phủ vay hoặc bảo lãnh vay, phát hành trái phiếu công trình... Đặc biệt, ưu tiên sử dụng nguồn vốn ngân sách Nhà nước hỗ trợ cho các công trình kém hấp dẫn về mặt tài chính nhưng đem lại hiệu quả kinh tế-xã hội, an ninh quốc phòng.

Ngoài ra, Nhà nước cũng cần huy động tối đa mọi nguồn lực, tiếp tục hoàn thiện các cơ chế chính sách nhằm thu hút vốn đầu tư từ mọi thành phần kinh tế, kể cả các nhà đầu tư nước ngoài tham gia đầu tư phát triển đường cao tốc dưới hình thức đối tác công tư (PPP) như BOT, BT, BTO... Sửa đổi bổ sung các quy định về chính sách hỗ trợ tài chính, thuế, giá, phí, lệ phí, nhượng quyền để tăng tính thương mại của các dự án, đảm bảo lợi ích thỏa đáng của nhà đầu tư.

Chính phủ đẩy mạnh vận động các nhà tài trợ tiếp tục cung cấp ODA để phát triển đường cao tốc, đặc biệt là các công trình có sức lan tỏa, tạo ra đột phá lớn; cần tính toán kỹ, có bước đi phù hợp để phát huy hiệu quả mô hình PPP giữa doanh nghiệp đầu tư nước ngoài với tài trợ ODA của các nước, các tổ chức quốc tế.

Đánh giá về đề xuất điều chỉnh phạm vi, chiều dài một số tuyến cao tốc đã có trong quy hoạch, một chuyên gia cho rằng, cần phải xem xét kỹ lưỡng, làm rõ tác động để tránh “tiền lệ xấu nhiệm kỳ trước đánh nhiệm kỳ sau” khi mà tại một số địa phương, quy hoạch thực hiện rồi lãnh đạo nhiệm kỳ sau lại đòi sửa lại làm kéo dài thời gian triển khai, buộc dự án phải đánh giá, cập nhật lại tất cả các yếu tố từ khối lượng triển khai, kinh phí tới đánh giá tác động.