Chương trình được truyền hình trực tiếp trên Báo Lao Động điện tử (laodong.vn), fanpage của Báo Lao Động và kết nối trực tuyến với các điểm cầu của các đơn vị biên soạn, xuất bản sách giáo khoa (SGK) Cánh Diều.
Buổi toạ đàm có sự tham dự của các khách mời:
- Bà Nguyễn Thị Mai Hoa – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội;
- Tiến sĩ Đỗ Thị Thanh Hà - Viện trưởng Viện Dư luận xã hội, Ban Tuyên giáo Trung ương;
- GS.TS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên Chương trình GDPT 2018; Tổng chủ biên, kiêm chủ biên SGK tiếng Việt lớp 3 - Bộ sách Cánh Diều;
- GS.TSKH Đỗ Đức Thái - Chủ biên chương trình GDPT 2018 môn Toán, Tổng chủ biên SGK Toán - bộ sách Cánh Diều;
- PGS.TS Đỗ Ngọc Thống - Chủ biên Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 môn Ngữ văn; Chủ biên SGK Ngữ văn lớp 7, lớp 10 - Bộ sách Cánh Diều;
- PGS.TS Mai Sỹ Tuấn - Chủ biên Chương trình giáo dục phổ thông môn Khoa học tự nhiên 2018 - Tổng Chủ biên SGK Khoa học tự nhiên lớp 7, Tổng chủ biên sách giáo khoa Sinh học lớp 10 - bộ sách Cánh Diều
- Cô Phan Hồng Hạnh - giáo viên Trường THPT Chu Văn An (Hà Nội);
- Cô Hà Ngọc Thuỷ - Phó Hiệu trưởng Trường THCS và THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm (Cầu Giấy).
MC: Chúng ta vừa theo dõi đoạn phóng sự về những trải nghiệm với bộ sách giáo khoa Cánh Diều của giáo viên, học sinh cả nước, cũng như công tác chuẩn bị của các tác giả, đơn vị xuất bản để có thể cho ra mắt bộ SGK lớp 3, lớp 7, lớp 10. Vâng, công việc của những người làm SGK xưa nay chưa bao giờ là dễ dàng và luôn thử thách bản lĩnh và tinh thần của những người dám lựa chọn nó. Chúng tôi rất muốn nghe những chia sẻ, cảm xúc của các thầy sau khi theo dõi phóng sự này. Nhớ lại quá trình viết SGK Cánh Diều, có kỷ niệm nào các thầy muốn chia sẻ với bạn đọc cả nước?
- GS.TS Nguyễn Minh Thuyết: Nói về những hành trình, tôi chỉ nói 2 điểm:
Tại sao anh em chúng tôi là TCB CT GDPT, tổng chủ biên các môn mới, chọn con đường khó khăn là làm sách xã hội hóa. Làm sách xã hội hóa rất nhiều khó khăn. Có những ngày, để kịp nộp sách cho hội đồng thẩm định, thức trắng đêm không ngủ để kịp nộp sách, ngồi cùng biên tập, họa sĩ. Nhưng tại sao quyết định làm SGK xã hội hóa?
Chúng tôi muốn thử thách mình, không đi theo con đường dùng ngân sách nhà nước, cùng với các đơn vị xuất bản, công ty Vepic làm bộ sách bằng tiền xã hội.
Có thể nói, vị trí, thế lực của các đơn vị tư nhân thấp hơn nhà nước. Nhưng mình phải khẳng định mình bằng chất lượng, có dám dũng cảm thực hiện điều đó không? Anh em chúng tôi sẵn sàng thực hiện việc đó. Đây là lựa chọn đúng đắn vì góp phần thực hiện theo chủ trương của Đảng nhà nước, nghị quyết 88 Quốc hội đã nêu lên. Đây là điểm mới nhất của SGK mới lần này, là thể hiện xã hội hóa.
Thứ hai là tạo cuộc thi đua lành mạnh, nâng cao chất lượng sách giáo khoa.
MC: Còn với GS.TSKH Đỗ Đức Thái thì sao, xin mời thầy:
- GS.TSKH Đỗ Đức Thái: Viết sách giáo khoa là một công việc rất vất vả. Để hoàn thiện quyển sách giáo khoa như các bạn cầm trên tay là cả một chuỗi những công đoạn với sự tham gia của rất nhiều người. Chúng tôi nhà những tác giả giữ một vai trò quan trọng trong quá trình biên soạn và hoàn chỉnh những cuốn sách trao đến các vị phụ huynh và học sinh trên toàn quốc. Vất vả thì không thể kể xiết.
Ngoài chuyện suy nghĩ, biên soạn thì còn phải thực nghiệm, lắng nghe góp ý của các đồng nghiệp, hội đồng thẩm định và thầy cô giáo trên tất cả vùng miền quan tâm đến quyển sách mình viết ra.
Cá nhân tôi coi chuyện này là điều may mắn. Bởi viết ra quyển sách mà không ai quan tâm thì là một điều đáng buồn. Như GS Đỗ Thanh Bình của môn Lịch sử vừa nói thì chúng tôi rất mong muốn nhận được sự góp cả tất cả mọi người. Tôi luôn tâm niệm rằng nếu góp ý là đúng thì đương nhiên mình phải sửa. Nếu không đúng thì "tiên trách kỷ hậu trách nhân". Mình viết như vậy mà vẫn để người khác hiểu nhầm thì có nghĩa là mình chưa tốt và cần xem lại.
Những góp ý này đều được chúng tôi xử lý một cách chân thành và cặn kẽ. Không chỉ một đêm thức trắng như GS.TS Thuyết vừa nói mà tôi nghĩ là nhiều đêm như vậy. Bây giờ may là có những phương tiện trực tuyến chứ giờ ngồi họp trực tiếp với nhau thì không đủ sức.
- PGS.TS Đỗ Ngọc Thống: Thầy Thuyết và thầy Thái đã nói rất đúng về những vất vả và áp lực. Với Ngữ Văn cấp THCS và THPT, tôi xin bổ sung thêm một số điều:
Thứ nhất, môn Văn rất phức tạp, người dạy người học có thể hiểu theo nhiều ý khác nhau, vì vậy việc chọn văn bản và đưa vào sách học những gì là một thử thách và sức ép rất lớn. Ví dụ, 1 truyện ngụ ngôn nhưng có nhiều cách hiểu dẫn đến nhiều ý kiến, vì vậy việc lựa chọn ngữ liệu đưa vào sách rất khó.
Thứ hai, cách hiểu văn khác nhau dẫn đến những góp ý khác nhau. Có những ý kiến chúng tôi có thể tiếp thu, nhưng có những thứ phải có bản lĩnh. Từ khi viết sách, bạn có thêm nhiều, nhưng mất bạn vì trái quan điểm cũng nhiều. Tuy nhiên, đã chọn công việc này, chúng tôi chấp nhận tất cả. Tôi thường ví công việc viết sách như “làm dâu ngàn họ” – để biết rằng viết sách Văn phức tạp và khổ như thế nào.
MC: Xin cảm ơn những chia sẻ của các tác giả. Và để ra mắt được những cuốn sách giáo khoa lớp 3, lớp 7, lớp 10 như chúng ta đang thấy ở đây (MC cầm và giơ sách lên để giới thiệu), các tác giả và đơn vị liên kết xuất bản đã trải qua quá trình dài chuẩn bị, nhằm mang đến cho học sinh và giáo viên trên khắp mọi miền đất nước các cuốn sách chất lượng. Thưa các tác giả, đâu là điểm mới của SGK lớp 3, lớp 7, lớp 10 Cánh Diều so với SGK hiện hành? Đặc biệt, triết lý "Mang cuộc sống vào bài học - đưa bài học và cuộc sống" được các tác giả thể hiện như thế nào trong SGK? Trước tiên xin được mời GS.TS Nguyễn Minh Thuyết, đâu là điểm ưu việt của SGK Tiếng Việt?
- GS.TS Nguyễn Minh Thuyết: Tất cả anh em chúng tôi đều thống nhất phương châm “Mang cuộc sống vào bài học - Đưa bài học vào cuộc sống”. Nghị quyết 29 của Đảng có 2 tư tưởng, thứ nhất dân chủ, thứ hai thực học thực nghiệp. “Mang cuộc sống vào bài học – Đưa bài học vào cuộc sống” chính là thực hiện tư tưởng ấy.
Thực học thực nghiệp thể hiện ở mỗi môn một khác. Nhưng ở tất cả các sách bao giờ cũng đi từ thực tế, từ phân tích thực tế rút ra các bài học. Đem bài học vào thực tiễn.
Tôi ví dụ môn Tiếng Việt, trình bày hiện thực cuộc sống, có thể trình bày qua hình thức tranh, tình huống giả định, tình huống thực tế nào đó. Mình hướng dẫn học sinh hoạt động để phân tích tình huống đó. Sau đó rút ra bài học. Cuối cùng, chúng tôi mới kết thúc bằng hoạt động sáng tạo giúp học sinh áp dụng. Đấy cũng là cách khơi gợi sự sáng tạo của học sinh. Sau phần sáng tạo có phần bài tập tự đánh giá mình.
Đây là tư tưởng xuyên suốt các môn học. Điểm thứ hai, để thực hiện tư tưởng “Mang cuộc sống vào bài học - Đưa bài học vào cuộc sống”, điểm chung cho tất cả các SGK là không dạy theo lý thuyết nữa. Đây chính là tư tưởng dân chủ. Nghĩa là học sinh bây giờ không ngồi nghe lí thuyết thầy cô giảng nữa mà các em phải được thực hành.
Tức là học sinh thực hành, tự đánh giá mình. Trong quá trình các em làm bài tập, thảo luận, các em được quyền lựa chọn đề tài, thảo luận. Như vậy mới có thể rèn năng lực của các em.
MC: Cảm ơn những chia sẻ của GS Nguyễn Minh Thuyết. Trong quá trình đi phản ánh, ghi nhận, chúng tôi cũng nhận được rất nhiều phản hồi tích cực của giáo viên khi khen SGK Tiếng Việt của Cánh Diều được thiết kế theo hệ thống chủ đề hợp lý, rất dễ dạy, dễ học. Và không chỉ môn Tiếng Việt đâu ạ, môn Toán và nhiều môn học khác trong bộ sách cũng có rất nhiều điểm ưu việt.
Và ngay sau đây, GS.TSKH Đỗ Đức Thái sẽ chia sẻ cùng chúng ta về những điểm mới của môn Toán - môn học mà trước đây nhiều học sinh hay nói là khó và khô. Môn Toán bộ SGK Cánh Diều đã được thiết kế ra sao để xóa đi quan niệm đó ạ?
- GS.TSKH Đỗ Đức Thái: Có thể nói là SGK Toán lớp 3, lớp 7, lớp 10 thể hiện một cách sâu sắc hơn trong SGK Toán 1, Toán 2 và Toán 6.
Có 5 điểm thành công chính:
Đầu tiên là mỗi cuốn SGK chẳng hạn như Toán 3, Toán 7, Toán 10 đã bám sát vào những yêu cầu cần đạt của chương trình môn Toán 2018 với mỗi lớp. Cái đó rất quan trọng. Ví dụ trong mạch kiến thức thống kê ở THCS, đối với lớp 6,7,8,9 thì không có vẽ biểu đồ như biểu đồ cột đơn, biểu đồ cột kép, biểu đồ đường thẳng, biểu đồ quạt tròn. Những cái đó nó ở lớp 9. Vậy nếu chúng ta bám sát, hiểu được, cụ thể hoá được những yêu cầu đấy của môn Toán thì chúng ta sẽ không bắt học sinh vẽ biểu đồ từ lớp 6.
Như vậy, từng bài học trong Toán 3, lớp 7 và lớp 10 đã cụ thể hoá những nhu cầu cần đạt một cách rõ ràng, rành mạch và trong sáng về mặt sư phạm.
Chúng tôi có những thuận lợi là chúng tôi là những người biên soạn ra chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 nên chúng tôi hiểu rõ chương đấy đề cập gì, mong muốn, đến mức độ nào, dạy ra làm sao gì thì sẽ đạt hiệu quả cao nhất.
Thứ hai là có 2 cách viết SGK. Một cách là viết cho giáo viên cầm sách dạy, áp đặt lên đầu học sinh. Học sinh không có cơ hội để tự trải nghiệm, khám phá kiến thức, chưa nhắc đến chuyện phát triển năng lực. Viết như vậy thì dễ.
Lối viết thứ 2 là cho học sinh, vì học sinh, bắt đầu từ học sinh, hiểu học sinh để viết cho học sinh để học sinh có cơ hội tự học, tự tạo kiến thức thì mới phát triển năng lực được. Đây là cách rất gian khổ.
Sách Toán Cánh Diều chúng tôi động viên, cố gắng bảo nhau viết theo kiểu 2 đó. Theo sát quan điểm là viết cho học sinh, vì học sinh, bắt đầu mọi thứ từ học sinh. Tôi hay nói với các tác giả khác là nếu không làm được thì đừng làm nữa, bỏ đi làm việc khác.
Thứ ba là nó là giáo án cho giáo viên cầm SGK có thể dạy được. Nó không thể nào là quyển sách mà giáo viên và tổ chuyên môn ngồi giải mã như mật mã Da Vinci được. Xây dựng giáo án dạy những quyển SGK như thế thì không dùng được.
Thứ tư là nó phải giúp giáo viên đổi mới phương pháp dạy học. Chứ chúng ta cứ nói về đổi mới phương pháp dạy học nhưng SGK là văn bản vô cùng quan trọng. Nó phải rành rọt thì mới có thể giúp các thầy cô đổi mới phương pháp dạy học được.
Điểm cuối cùng rất thành công là chúng tôi có bộ học liệu điện tử đi kèm. Để giảm nhẹ gánh nặng lên giáo viên mỗi giờ lên lớp, tăng cường tương tác, hiệu quả dạy học hơn nữa.
Đây là 5 điểm thành công. Đây là những triết lý chung của tất cả những người cầm bút viết bộ SGK Cánh Diều.
MC: Còn với môn Ngữ văn, thưa PGS.TS Đỗ Ngọc Thống, SGK lớp 7, lớp 10 môn Ngữ văn có điểm ưu việt nào so với SGK hiện hành? Gần đây Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn yêu cầu và phát động phong trào chấm dứt dạy học Ngữ Văn theo văn mẫu, SGK mới môn Ngữ văn có đáp ứng được đòi hỏi này không?
- PGS.TS Đỗ Ngọc Thống: Tư tưởng, triết lý chung của bộ sách “Đưa cuộc sống vào bài học, mang bài học vào cuộc sống” của Bộ sách Cánh Diều rất đúng với tinh thần của Chương trình GDPT 2018. Và chương trình cũng xuất phát từ tinh thần Nghị quyết 88 của Quốc hội, Nghị quyết 29 của Trung ương. Đó là những yêu cầu chung mà ai viết sách cũng phải tuân thủ. Tuy nhiên, làm thế nào để viết tốt và truyền tải tốt phụ thuộc vào tài năng sư phạm.
Riêng đối với sách Ngữ Văn thì cái mới nhất là thay đổi cách tiếp cận. Trước đây chạy theo nội dung, dạy rất nhiều văn bản, thể loại khác nhau nhưng lại xếp theo lịch sử văn học hết dân gian, đến trung đại rồi đến hiện đại. Tuy nhiên, sách mới tổ chức sách theo trục kỹ năng, giúp giáo viên và học sinh hình dung được các kỹ năng cần đạt được.
Theo đó, học sinh cần đọc phải hiểu, viết rõ ràng sáng sủa, diễn đạt trung thành với ý của mình và nghe phải hiểu; phải bám sát hoạt động giao tiếp vì đây là văn hóa phổ thông, không phải đào tạo ra ông phê bình văn học hay nhà văn.
Giáo viên phải trang bị cho các em văn hóa phổ thông đó mà trước hết ở môn Ngữ văn là học sinh đọc văn bản phải hiểu, viết được đoạn văn rõ ràng sáng sủa, diễn đạt trung thành ý nghĩ mình, diễn đạt từ đúng đến hay và nói lưu loát, tự tin. Đổi mới phải gắn với tính thiết thực đó, chính là phải bám sát cuộc sống.
Sách mới của chúng tôi khắc phục hiện tượng học sinh chỉ chép lại văn mẫu cho thi cử. Theo đó, chúng tôi quán triệt không cung cấp văn mẫu, chỉ cung cấp ví dụ. Ví dụ thế nào là phân tích, thế nào là đánh giá để học sinh biết. Đặc biệt quan trọng thay đổi cách đánh giá thi cử, tư tưởng học hằng ngày nhưng lúc thi phải có văn bản, ngữ liệu mới. Như vậy mới mới đo được suy nghĩ của các em.
Chúng tôi ủng hộ chủ trương của Bộ trưởng phát động về việc không sử dụng văn mẫu trong học Văn.
MC: Tại điểm cầu VEPIC, chúng tôi xin mời PGS.TS Mai Sỹ Tuấn, SGK môn Khoa học tự nhiên lớp 7 và Sinh học lớp 10 có những điểm ưu việt gì so với SGK hiện hành?
- PGS.TS Mai Sỹ Tuấn: Viết ra 1 bộ sách thật tốt trước hết phải hiểu chương trình GDPT 2018.
Không phải tất cả các tác giả viết sách đã hiểu được chương trình GDPT 2018 ngay từ đầu. Chúng tôi thấy phải tập huấn, giúp các anh chị em hiểu được chương trình GDPT 2018, các ý tưởng mà các tác giả của chương trình đã đưa ra. Chúng tôi nghĩ mới có thể viết sách tốt được.
Đối với chúng tôi, môn KHTN, trước đây các thầy cô dạy Vật Lý, Sinh học ,Hóa học riêng rẽ. Thì bây giờ mình dạy 1 môn KHTN thôi. Có rất nhiều kiến thức chúng tôi muốn đưa vào, thể hiện kiến thức này là mới và cập nhật. Thế nhưng xảy ra hiện tượng mình muốn đưa kiến thức đấy nhưng so với chương trình hiện hành hoặc SGK cũ thì kiến thức ấy là mới quá và nhiều khi giáo viên có nhiều ý kiến tranh luận, có thể có nhiều ý kiến trái chiều. Hoặc cũng có kiến cho rằng kiến thức đó chưa chính xác và khó dạy,..
Chúng tôi rất kiên trì giải thích, làm các động tác giải thích để SGK mới thực sự là mới, cập nhật kiến thức, đồng hành cùng các nước trên thế giới.
Điều thứ 2, cái mới trong SGK lần này, các hoạt động học tập rất sáng tạo và linh hoạt, thể hiện lấy học sinh làm trung tâm, tính dân chủ trong giờ học. Đặc biệt chúng ta tuân thủ quá trình nhận thức của học trò. Xây dựng được bài học tuân thủ điều đó, các tác giả hết sức đắn đo, thậm chí các nhóm tác giả tranh luận gay gắt, để đi đến thống nhất, thiết kế bài học đảm bảo điều đó.
Tôi cho rằng SGK Cánh Diều tất cả các môn học chú ý hình thức đó. Đó là điều đổi mới. Bộ sách Cánh Diều muốn cho thật tốt, không những tác giả mà tất cả các khâu như biên tập, thiết kế, in ấn,…hỗ trợ nhau. Bởi vậy, tôi rất ưng ý với bộ SGK mới lớp 3,7,10 sắp tới.
MC: Một trong yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo với các đơn vị tham gia biên soạn, xuất bản sách giáo khoa là phải công khai bản thảo để lấy ý kiến giáo viên, các cơ sở giáo dục. Ngoài ra cũng phải tổ chức dạy thực nghiệm, với sự giám sát của cơ quan quản lý để hạn chế tối đa sai sót trong SGK. Quá trình này đã được các tác giả biên soạn bộ sách Cánh Diều thực hiện ra sao?
Trước tiên, chúng tôi muốn nghe những chia sẻ từ GS.TSKH Đỗ Đức Thái:
- GS.TSKH Đỗ Đức Thái: Theo quy định của Bộ giáo dục, trong quá trình chúng tôi biên soạn SGK trước đây thì đều tiến hành thực nghiệm ở dưới nhà trường phổ thông, ít nhất 10% số lượng tiết học cả năm đó.
Chúng tôi thực nghiệm ở các trường phổ thông trên các vùng miền khác nhau ở đất nước. Hà Nội có với sách lớp 7 thì ở THCS Nguyễn Tri Phương (Ba Đình), Tuyên quang - một tỉnh trung du miền núi, Thái Bình - một tỉnh đồng bằng tương đối thuần nông. Phía Nam thì thực nghiệm ở Đồng Nai - nơi có rất nhiều khu công nghiệp.
Với những vùng miền khác nhau như thế thì nó cho phép chúng tôi đánh giá xem bản thảo dự định khả thi trong cuộc sống như nào và cần điều chỉnh ra sao cho tốt hơn.
Thứ 2, sau khi hội đồng thẩm định phê duyệt, Nhà xuất bản và VEPIC đã đưa bản thảo cho các giáo viên, cơ quan giáo dục toàn quốc để góp ý. Qua đó, cũng nhận được sự góp ý của 63 tỉnh thành và rất nhiều thầy cô. Chúng tôi xem xét giải trình tường ý kiến đó, cái nào sửa thì sửa, cái nào chưa được thì xem xét giải trình.
Riêng môn toàn thì bản giải trình còn kéo dài cả trăm trang. Những bản giải trình này cố gắng sẽ làm cho bộ SGK không mắc phải sạn trong quá trình biên soạn. Đối với môn Toán tôi hy vọng không còn sạn nữa và nếu còn thì có thể lý giải được rằng nên viết như này, nên viết thế kia.
Còn "nhân vô thập toàn", chúng ta không thể nói thẳng rằng sẽ không có lỗi sạn nào được.
MC: Còn với GS Nguyễn Minh Thuyết, trong quá trình dạy thực nghiệm cũng như tập huấn việc sử dụng SGK, thầy đã nhận được những góp ý về vấn đề gì từ giáo viên và có sự tiếp thu ra sao?
- GS Nguyễn Minh Thuyết: Theo quy định của Bộ GDĐT, tùy theo số tiết của môn học mà phải thực hiện số tiết thực nghiệm bao nhiêu phần trăm. Về góp ý của các thầy cô ở địa phương, chúng tôi cho là rất cần thiết.
Qua những giờ thực nghiệm, chúng tôi cũng rút ra được nhiều kinh nghiệm. Các thầy cô dạy như thế nào, chúng tôi ngồi dự giờ ghi chép hết, nghe các thầy cô góp ý. Trước mỗi giờ dự giờ, tôi đều nghe các thầy cô nói, hôm nay, các thầy các cô góp ý cho các thầy các cô chứ không phải chúng tôi góp ý cho các thầy cô. Các thầy cô cứ góp ý hết sức tự nhiên. Các thầy cô dạy là để đánh giá chúng tôi. Các thầy cô dạy để đánh giá, góp ý cho chúng tôi, càng thẳng thắn càng tốt.
Tôi lấy ví dụ, có những văn bản đưa ra dạy ở Tuyên Quang, các thầy cô dạy rất tốt. Sau đó, cũng có 1 số ý kiến góp ý, chúng tôi tiếp thu ngay để văn bản đấy hoàn thiện hơn.
Đặc biệt, SGK Ngữ văn, Tiếng Việt, chúng tôi có phần mềm. Tức là trong SGK có những nội dung gọi là phần cứng, tất cả các đối tượng, tất cả các khu vực, các địa bàn phải dạy thế. Nhưng cũng có phần mềm, phần trăm của nó tùy từng sách. Có những sách lên đến 20%, 10%,…Để cho các địa phương có khó khăn, đối tượng khó khăn sử dụng phần mềm ấy, lấy giờ ấy bù vào phần cứng mà địa phương, đối tượng chậm vì điều kiện, thời tiết.
Chúng tôi kiểm tra ở các địa phương, vùng miền khác nhau, độ mềm bao nhiêu phần trăm là vừa. Đấy là điều bổ ích cho chúng tôi.
Cũng như môn Toán, ngoài hội đồng thẩm định thực hiện nghiêm túc, khách quan, còn có ý kiến 1 số chuyên gia độc lập, 1 số hiểu giáo dục phổ thông, 1 số là nhà khoa học cơ bản, xem xét trên vị thế người đứng ngoài ngành, có những điểm chưa sát. Nhưng theo thầy Thái nói, cũng phải xem xét lại, vì sao mình viết thế, họ lại đánh giá thế.
Về phía địa phương, rất khó khăn, chúng tôi đưa bản cứng. Tôi cứ cho 55 tỉnh thành, mỗi tỉnh 10 người góp ý, Mình phải viết giải trình cẩn thận, nộp hội đồng thẩm định, gửi lại giải trình tiếp thu cho các địa phương. Cái gì đúng, chúng tôi cảm ơn, tiếp thu, cái nào chưa đúng cũng có giải trình. Quy định rộng rãi như thế này rất tốt.
MC: Với môn Ngữ văn thì sao ạ, quá trình dạy thực nghiệm sách được PGS.TS Đỗ Ngọc Thống và các tác giả thực hiện ở những địa phương nào và nhận được phản hồi ra sao?
- PGS.TS Đỗ Ngọc Thống: Khi làm Nghị quyết 88, xây dựng chương trình tổng thể, chúng tôi đã nghiên cứu rất kỹ. Trước hết, giai đoạn thực nghiệm lần này là một phần trong quy trình viết sách. Nếu viết một bài mới, khó, thay đổi phương pháp phải thực nghiệm để điều chỉnh ngay. Đây là quy trình nhiều nước đã và đang áp dụng.
Nếu để ra 2,3 năm thực nghiệm, rồi mới chỉnh sửa sẽ rất tốn thời gian. Vì vậy, chúng tôi ghép lại – thực nghiệm trở thành một trong những quy trình viết sách.
Chúng tôi cũng xác định, chỉ thực nghiệm những nội dung mới và khó và cách dạy. Dạy theo hướng phát triển năng lực khác dạy theo nội dung như thế nào? Ví dụ bài Hai đứa trẻ, Đây thôn Vĩ Dạ dạy theo nội dung và phát triển năng lực rất khác nhau vì dạy theo hướng phát triển năng lực sẽ chú trọng tổ chức các hoạt động. Hoặc có các thể loại mới như lớp 7 có truyện khoa học viễn tưởng – chưa có bao giờ, phải thực nghiệm xem cách dạy như thế nào, đổi mới ra sao trong quá trình dạy.
Vì vậy, chúng tôi thực nghiệm ngay trong quá trình viết sách để nhận ra cái mới.
MC: Chúng ta cùng lắng nghe thêm những chia sẻ của PGS.TS Mai Sỹ Tuấn tại điểm cầu VEPIC, nội dung nào trong sách Khoa học tự nhiên lớp 7, cũng như môn Sinh học lớp 10 nhận được nhiều phản hồi nhất của học sinh và giáo viên?
- PGS.TS Mai Sỹ Tuấn: Đối với môn KHTN 7, Sinh Học 10, thực hiện quy định của Bộ GDĐT. Ví dụ công bố bản thảo, dạy thực nghiệm,…
Thuận lợi, đội ngũ tác giả có những người đang dạy học cấp phổ thông, quản lý cấp phổ thông, tận dụng các thầy cô, đồng nghiệp của các thầy cô đóng góp cho bản thảo.
Tôi nghĩ đóng góp của giáo viên phổ thông có thể không sát, nhỏ nhắn nhưng cũng rất quý giá, giúp điều chỉnh kịp thời. Quá trình thực nghiệm suôn sẻ, kịp thời. Chúng tôi thấy thực nghiệm là điều rất cần thiết. Rất tiếc năm vừa qua dịch bệnh, đáng lẽ thực nghiệm phải thành nhiều đợt, nhiều địa phương. Có lẽ năm sau sẽ tốt hơn.
MC: Vâng, quý vị có thể thấy, phần I của tọa đàm hôm nay có chủ đề: “Những lý do nên lựa chọn sách giáo khoa Cánh Diều”. Vậy để trả lời cho bạn đọc, giáo viên và phụ huynh cả nước câu hỏi “vì sao nên chọn sách Cánh Diều trong năm học tới và các năm học tiếp theo”, các thầy sẽ nói điều gì? Trước tiên, tôi xin mời GS.TSKH Đỗ Đức Thái.
- GS.TSKH Đỗ Đức Thái: Tôi tin và có niềm tin mãnh liệt vào các thầy cô giáo đứng lớp, đồng nghiệp trên khắp cả nước. Chúng tôi tin rằng cho dù can thiệp như thế nào thì sản phẩm thực sự tốt sẽ khẳng định vị trí của mình trong cuộc sống.
Với niềm tin đó thì tôi cho rằng lý do quan trọng nhất mà những thầy cô chọn SGK Toán Cánh Diều là họ chia sẻ và đồng hành với chúng tôi trong nỗ lực tâm huyết tất cả vì học sinh, vì nền giáo dục của đất nước và tương lai của nước Việt Nam. Nói như Bác Hồ là làm sao để sánh vai được với các cường quốc năm châu.
MC: Chúng tôi muốn nói nghe những chia sẻ của GS Nguyễn Minh Thuyết, vì sao sách Cánh Diều hấp dẫn?
- GS Nguyễn Minh Thuyết: Chúng tôi đã thực hiện 1 video tập hợp ý kiến của giáo viên với tiêu đề: “vì sao phải lựa chọn SGK Cánh Diều”. Có mấy điểm:
Thứ nhất, SGK thể hiện trung thành và sinh động Chương trình GDPT mới. Quán triệt tư tưởng dân chủ và thực học. Thực hiện đúng phương châm in ngay bìa sách: “Mang cuộc sống vào bài học - Đưa bài học vào cuộc sống”
Điểm 2, SGK Cánh Diều có tính tích hợp cao.
Điều 3, SGK Cánh Diều tính tích cực cao, tổ chức hoạt động cho học sinh theo đúng tinh thần Chương trình mới. SGK trước đây cũng nhiều quyển đạt yêu cầu tổ chức hoạt động cho học sinh nhưng cấu trúc tổ chức chưa rõ. Cấu trúc sách Cánh Diều thể hiện rất rõ cấu trúc đấy.
Điểm thứ 4, dựa vào kết quả những năm đã qua, lớp 1,2,6 để chọn lớp 3,7,10
Cuối cùng, sách này là do những chuyên gia am hiểu GDPT, những người chịu trách nhiệm về Chương trình GDPT. Có 56 thành viên, 46 thành viên, hầu hết Chủ biên chương trình các môn học viết sách Cánh Diều.
Thêm vào đó, sách có phiên bản điện tử kèm theo. Nếu giáo viên sử dụng kèm theo, giờ học rất sinh động. Qua sách giáo khoa điện tử, phụ huynh cũng có thể theo dõi quá trình con học, làm bài tập bao nhiêu lần, có bài tập tương tác và có những lưu vết của học sinh.
MC: Vâng, chúng ta vừa được nghe những chia sẻ rất tâm huyết của các vị khách mời. Thời gian qua, trong quá trình đi ghi nhận tại các nhà trường, chúng tôi đã nhận được câu trả lời của nhiều giáo viên khi hỏi về lý do họ chọn Cánh Diều. Ngoài nội dung chất lượng, hình thức đẹp, một sách giáo viên đã nói: "Chọn Cánh Diều không chỉ đơn thuần là mua một bộ sách mà là mua cả sự đồng hành và niềm tin lâu dài vào giáo dục".
Chính sự tâm huyết, nhiệt tình và cách làm việc rất có trách nhiệm của đội ngũ biên soạn đã giúp Cánh Diều được nhiều cơ sở giáo dục tin tưởng lựa chọn. Tôi theo dõi trên các trang fanpage của Cánh Diều, không chỉ viết sách, các tác giả đã tự tin làm MC, Livestream để giới thiệu sách, cũng như tất bật về các địa phương khi điều kiện cho phép để hướng dẫn giáo viên sử dụng SGK. Đâu là động lực để các thầy làm được điều này? Tại điểm cầu VEPIC, xin được mời PGS Mai Sỹ Tuấn.
- PGS Mai Sỹ Tuấn: Nghề của chúng tôi là nghiên cứu khoa học và giảng dạy.Nhưng viết, sách, mình trình bày cho người khác, người ta có thể chấp nhận, đồng hành cùng mình trong quá trình viết sách. Người ta chấp nhận và đồng hành cùng mình sửa lỗi nếu mình viết chưa tốt.
Tôi nghĩ trả lời câu hỏi SGK Cánh Diều tại sao lại tốt có mấy ý:
Những tác giả biên soạn SGK Cánh Diều vừa là người xây dựng chương trình, là những chuyên gia am hiểu về phổ thông, tâm huyết với nghề. Mặc dù xã hội có nhiều ý kiến trái chiều, người ta có thể chọn công việc khác nhưng nhóm tác giả vẫn chọn, vẫn nghĩ mình phải tiên phong làm việc ấy. Vì vậy, bộ Cánh Diều đặt ra mục tiêu đơn giản, dễ dạy, phù hợp với cơ sở các trường phổ thông không chỉ ở thành phố mà nông thôn.
Người biên soạn sách Cánh Diều hiểu rõ ở thành phố thiết kế câu hỏi này, ở nông thôn câu hỏi dễ hơn,… Vì vậy, SGK Cánh Diều được sự đồng hành của toàn xã hội.
Với việc thiết kế như vậy, Cánh Diều còn có thể bay cao hơn nữa trong thời gian tới.
MC: Cảm ơn những chia sẻ từ các tác giả. Tính đến nay toàn ngành giáo dục đã trải qua gần 2 năm triển khai chương trình GDPT theo Nghị quyết số 88 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông. Chủ trương "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" đang từng bước đi vào thực tiễn với nhiều cơ hội và cả thách thức. Theo các thầy, đến hiện tại, việc xã hội hóa biên soạn, xuất bản SGK có những thuận lợi và khó khăn gì và các đề xuất, kiến nghị để tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý giúp huy động tốt hơn nguồn lực xã hội tham gia vào công tác biên soạn SGK trong thời gian tới?
- GS Nguyễn Minh Thuyết: Xã hội hóa đây là chủ chương hết sức minh bạch. Hầu hết các nước đều có nhiều bộ SGK cho 1 môn học. Ở Việt Nam, miền Bắc trước 1957, Miền Nam Việt Nam trước 1975, SGK cũng là xã hội hóa, có nhiều bộ SGK. Tôi nghĩ ý nghĩa xã hội hóa không cần nói nhiều.
Thuận lợi cơ bản đã được ghi trong nghị quyết số 88 của Chính phủ.
Từ khi Luật Giáo dục sửa đổi có hiệu lực vào tháng 7.2020, việc chọn sách do UBND thực hiện thông qua hội đồng thì khó khăn nhiều hơn vì quyết định phụ thuộc vào một số ban ngành. Đặc biệt khi Thông tư 25 của Bộ GDĐT quy định việc lựa chọn sách giáo khoa trong cơ sở giáo dục phổ thông ban hành và có hiệu lực, việc lựa chọn SGK còn nhiều lỗ hổng. Hội đồng thẩm định có thể phớt lờ ý kiến giáo viên. Có tỉnh thành thực hiện chọn duy nhất 1 bộ SGK, 1 NXB duy nhất. Nếu chúng ta không kịp thời điều chỉnh những khó khăn như hiện nay, tương lai sẽ quay lại việc độc quyền SGK.
MC: Cảm ơn những chia sẻ của GS Nguyễn Minh Thuyết. Và không chỉ thầy Thuyết đâu ạ, mà PGS.TS Đỗ Ngọc Thống hay GS.TSKH Đỗ Đức Thái, cùng hơn 240 tác giả của bộ sách Cánh Diều đều là những nhà giáo, nhà khoa học giỏi và vững chuyên môn, đồng thời cũng rất tích cực và trách nhiệm trước thế hệ trẻ, với nền giáo dục nước nhà. Đây chính là những lý do để các thầy, các cô sẵn sàng đồng hành với giáo viên, học sinh trên cả nước để đưa chặng đường đổi mới giáo dục đi đến thành công. Chúng ta hãy cùng lắng nghe ý kiến của PGS.TS Mai Sỹ Tuấn tại điểm cầu VEPIC.
- PGS.TS Mai Sỹ Tuấn: Bộ SGK Cánh Diều là tâm huyết của các nhà giáo, nhà khoa học.
Một số nhà trường có thể dạy bộ sách này, bộ sách kia. Giáo viên có thể muốn chọn bộ Cánh Diều nhưng cấp trên, người chọn lại ra quyết định chọn sách khác.
Chúng tôi tìm hiểu từ thực tế, giáo viên, học sinh dù chọn sách nào, cũng tham khảo SGK Cánh Diều, trao đổi với chúng tôi, bởi SGK Cánh Diều thể hiện tư tưởng đổi mới rất rõ. Tôi cho rằng, dần dần sau 1 số năm, nhận thức xã hội ngày càng tốt lên, bộ sách nào tốt người ta sẽ tham khảo. Tôi rất mong bộ sách Cánh Diều trong nhiều năm tới sẽ ngày càng tốt lên.
- PGS.TS Đỗ Ngọc Thống: Sao tôi lại thấy thực hiện một bộ SGK xã hội hóa lại khó khăn nhiều hơn thuận lợi. Chúng tôi có hành lang pháp lý rất rõ ràng - Nghị quyết của Đảng và Quốc hội, nhưng thực tế lại khó đủ điều. Nhưng, chúng tôi vẫn viết, với cá nhân tôi viết chương trình Ngữ văn, tôi nhận định đây là bộ sách tiến bộ, cập nhật kiến thức mới so với lịch sử xây dựng chương trình.
Chúng tôi rất cố gắng vì làm chương trình phải hiểu chương trình nhất, cố gắng tạo ra bộ sách phản ánh đúng tư tưởng chương trình. Bộ sách là tâm huyết của chúng tôi, cứ nghĩ đến học sinh và giáo viên là tôi lại có động lực viết.
Tôi rất tán thành với ý kiến của nhiều giáo viên, họ nói: “chọn mua bộ SGK Cánh Diều không chỉ đơn thuần là mua một bộ sách mà là mua cả một sự đồng hành, mua một niềm tin lâu dài vào giáo dục”. Năm vừa qua, tôi đã công bố trên trang cá nhân và 4 diễn đàn của giáo viên THCS và THPT hơn 100 bài viết về nội dung, phương pháp, cách truyền đạt, cách dạy,… của SGK, tôi sẵn sàng trả lời giáo viên. Điều đó đã nói lên tinh thần trách nhiệm, tâm huyết với các thầy cô giáo.
“CHỌN SÁCH GIÁO KHOA CHO NĂM HỌC 2022-2023”
MC: Quý vị vừa theo dõi phóng sự về công tác lựa chọn SGK do Báo Lao Động thực hiện. Thưa bà Nguyễn Thị Mai Hoa - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội - trong quá trình giám sát việc thực hiện chương trình, SGK mới, bà nhận được phản ánh ra sao của giáo viên, các nhà trường về công tác biên soạn, lựa chọn, triển khai dạy và học theo SGK mới, nhất là trong điều kiện dịch bệnh diễn biến phức tạp như vừa qua?
- Bà Nguyễn Thị Mai Hoa: Trong thời gian qua chúng tôi triển khai giám sát thường xuyên và đi nhiều về các địa phương cơ sở.
Qua phản hồi, điểm chúng tôi ghi nhận là hầu như các địa phương đều rất chủ động trong việc triển khai chương trình SGK mới. Và phản hồi từ việc triển khai chương trình lớp 1 và năm nay là lớp 2 và lớp 6 thì cơ bản từ giáo viên, học sinh đến các nhà quản lý giáo dục đều tự tin khi triển khai và đánh giá cao việc triển khai chương trình SGK mới.
Về khâu biên soạn, qua thời gian đầu chúng ta đã rút kinh nghiệm SGK lớp 1 để làm sao nội dung đưa vào SGK vừa đảm bảo mục tiêu của chương trình nhưng cũng giảm thiểu thấp nhất những cái sạn. Bởi tính chuẩn mực trong SGK là một trong những yếu tố phải đặt lên trên hết.
Đối với SGK lớp 2 và lớp 6 vừa rồi, qua phản ánh của phụ huynh và học sinh thì chúng tôi thấy khâu biên soạn về cơ bản đã được đánh giá cao. Về chọn SGK năm nay cũng có những điểm khác. Thay vì các cơ sở giáo dục được chọn SGK theo Nghị quyết 88 thì đối với năm nay, việc triển khai chọn SGK lại theo quy định của Luật Giáo dục, tức UBND phê duyệt việc chọn sách. Tuy nhiên hướng dẫn của Bộ Giáo dục là trên cơ sở kinh nghiệm và những quy trình đã triển khai từ những năm học trước thì việc triển khai các bước chọn sách của năm học này thì chúng tôi đánh giá là rất phù hợp. Bởi vẫn tôn trọng sự quyết định của những cơ sở giáo dục, các nhà giáo. Qua tổng hợp với các bước từ trường, Phòng Giáo dục và Sở Giáo dục, đặc biệt là. vai trò của Hội đồng lựa chọn SGK là những kênh, cơ sở để UBND tỉnh ra quyết định lựa chọn SGK.
Qua báo cáo của Bộ thì chúng tôi thấy việc lựa chọn SGK về cơ bản đúng theo hướng dẫn của Bộ. Tuy nhiên vẫn có những nơi còn máy móc. Tức là chỉ chọn một bộ sách theo quan điểm xã hội hoá và khi xác định SGK là tài liệu thì không nên coi chỉ chọn một bộ mà cần tôn trọng đăng ký từ các cơ sở giáo dục .
Về việc đưa chương trình vào thực hiện trong năm học này thì chúng tôi rất chia sẻ với các địa phương cũng như các NXB vì chúng ta đã triển khai trong một bối cảnh phức tạp. Từ khâu biên soạn, thẩm định và lựa chọn thì việc đưa SGK đến tay giáo viên và học sinh là một thách thức nhất lớn khi chúng ta thực hiện yêu cầu về giãn cách.
Tuy nhiên với sự nỗ lực của các cấp thì chúng tôi thấy về cơ bản SGK đã đến tay học sinh. Liên quan đến tập huấn thì cũng khó khăn trong năm nay bởi chủ yếu là qua trực tuyến.
MC: Xin cảm ơn bà Nguyễn Thị Mai Hoa. Còn theo Tiến sĩ Đỗ Thị Thanh Hà - Viện trưởng Viện Dư luận xã hội, qua theo dõi dư luận xã hội thời gian qua, chúng ta có thể thấy vấn đề đổi mới chương trình, sách giáo khoa nhận được sự quan tâm rất lớn của dư luận. Bà đánh giá ra sao về những mặt đã làm được và những điểm cần rút kinh nghiệm sau gần 2 năm ngành giáo dục triển khai đổi mới chương trình giáo dục phổ thông và thực hiện chủ trương xã hội hóa trong biên soạn, xuất bản SGK?
- Tiến sĩ Đỗ Thị Thanh Hà: Những năm trước, dư luận xã hội, nhân dân, cử tri, phụ huynh có ý kiến phản ánh về việc cấp thiết đổi mới giáo dục. Cũng không ít ý kiến phàn nàn chương trình giáo dục phổ thông của chúng ta nặng nề, lạc hậu, thiên về truyền tải kiến thức 1 chiều.
Khi có nghị quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ương khóa 11 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục đào tạo cũng như nghị quyết 88 của Quốc hội khóa 13 về đổi mới giáo dục phổ thông là những định hướng quan trọng để ngành giáo dục bứt phá và đổi mới cũng như thu hút sự quan tâm của đông đảo.. là những định hướng quan trọng để bứt phá. Trong đó có đổi mới SGK có khá nhiều điểm đổi mới.
Với khá nhiều điểm đổi mới, trong đó, nội dung được nhiều người quan tâm nhất là xã hội hóa, biên soạn SGK đã được quy định tại điều khoản b điều 32 luật giáo dục. Nhiều ý từ các chuyên gia, giáo viên, phụ huynh khẳng định việc xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa là chủ chương đúng, phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục cũng như nhu cầu này xuất phát từ thực tiễn. Tuy nhiên, dư luận cũng đặt ra không ít câu hỏi, nghi ngại khi thực hiện xã hội hóa biên soạn và phát hành SGK.
Ví dụ như khi chuẩn bị ban hành SGK mới có thông tin về Bộ GDĐT phê duyệt danh mục SGK thực hiện tại các địa phương, thông tin về việc ra mắt các bộ sách, việc các nhà xuất bản giới thiệu bộ SGK của mình đến các cơ sở giáo dục,…Và trong đó, dư luận rất quan tâm đến việc ra mắt bộ sách xã hội hóa đầu tiên, không sử dụng ngân sách nhà nước – bộ sách Cánh Diều.
Việc làm này góp phần đưa nghị quyết 88 của Quốc Hội vào cuộc sống. Vào năm học, dư luận, phụ huynh lại cũng băn khoăn, thắc mắc vấn đề phân phối SGK, nhất là trong 2 năm qua, dịch COVID-19 diễn ra trầm trọng, đối với những khu vực thành phố đã khó khăn, chưa nói đến vùng sâu vùng xa. Bên cạnh đó, việc đưa chương trình SGK mới vào áp dụng, ở những khu vực khó khăn, đồng bào dân tộc ít tộc, học sinh dân tộc hạn chế trong việc tiếp thu tiếng Việt, nhớ mặt chữ, ghép âm, ghép vần còn chậm, thiếu thốn thiết bị, công nghệ thông tin còn hạn chế, giáo viên khó có thể áp dụng dạy học vào thực tế, theo tôi là khó khăn trong việc đưa bộ SGK mới đến với các nhà trường. Tuy nhiên, bên cạnh đấy, trong dư luận có nhiều ý kiến trái chiều về giá cả sách, nội dung sách,…
Nếu các thầy cô, các độc giả theo dõi, thấy dư luận rất khác nhau. Có thể nói quá trình đổi mới giáo dục thu hút sự quan tâm của toàn xã hội. Những vấn đề chưa tốt cũng được dư luận đưa ra để hoàn thiện. Chúng ta đã có những kết quả tốt đẹp từ việc đổi mới SGK mang lại mà trong phiên thảo luận 1 các thầy đã nhắc đến.
Để có được thành quả đó, phải kể đến sự góp mặt của rất nhiều những bộ SGK, qua đây thấy chủ chương xã hội hóa SGK là chủ chương đúng đắn. Chúng ta đã huy động được nguồn vốn xã hội, huy động được rất nhiều tác giả, huy động được trí tuệ của rất nhiều nhà giáo tham gia vào công tác biên soạn SGK này. Thực tế chứng minh khi có nhiều người tham gia làm SGK, có nhiều bộ SGK chất lượng, phục vụ cho nhu cầu đổi mới của các nhà trường. Việc xã hội hóa cũng giúp tạo điều kiện cho phụ huynh, học sinh tiếp cận những nguồn sách đa dạng hơn, hướng tới những gì tốt đẹp nhất, xã hội hóa, bỏ độc quyền sách giáo khoa như trước kia.
MC: Chúng tôi muốn lắng nghe thêm những tiếng nói từ cơ sở, thưa lãnh đạo Hệ thống Giáo dục Nguyễn Bỉnh Khiêm (Hà Nội), năm học vừa qua, việc triển khai dạy học theo chương trình, SGK mới của nhà trường gặp thuận lợi và khó khăn gì? Tôi xin chuyển câu hỏi tới cô Hà Ngọc Thuỷ - Phó Hiệu trưởng Trường THCS và THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm (Cầu Giấy).
- Cô Hà Ngọc Thuỷ: Về cơ bản tại trường Nguyễn Bỉnh Khiêm, chúng tôi cũng có nhiều điểm thuận lợi trong triển khai. Đầu tiên là chương trình này rất phù hợp với phương châm giáo dục trường chúng tôi.
Thứ hai là chúng tôi đã chuẩn bị từ nhiều năm trước khi nắm bắt được Nghị quyết 29 của Trung ương về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục. Đó là sự chuẩn bị về đội ngũ của các thầy cô giáo. Trong nhiều năm qua trường đã xây dựng chương trình bồi dưỡng giáo viên, đào tạo đội ngũ để đáp ứng được trường học hạnh phúc. Và trong đó, nhiều nội dung cập nhật mà các giáo viên có thể sẵn sàng đáp ứng được chương trình SGK mới.
Song song là tập huấn các thầy cô giáo về phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Quan trọng hơn nữa là bổ sung về đội ngũ các thầy cô giáo để dạy những môn mới của chương trình này. Đó là các môn về nghệ thuật, giáo dục thể chất, kỹ năng sống, hoạt động trải nghiệm.
Thứ hai là những năm vừa qua, nhà trường đã chủ động nghiên cứu chương trình. Trong đó, nhà trường cụ thể hoá những nội dung và phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực của người học. Đó là tổ chức dạy theo hướng mở và tạo điều kiện cho học sinh tham gia vào quá trình xây dựng bài học theo cách học sinh đóng vai là thầy cô, phát huy hứng thú, hợp tác nhóm và năng lực sử dụng CNTT nhạy bén.
Thứ ba là nhà trường đã đầu tư liên tục vào cơ sở vật chất để phục vụ cho các môn khoa học tự nhiên, giáo dục thể chất... Chúng tôi đã xây dựng 2 trung tâm trải nghiệm quy mô lớn để thực hiện dạy học của nhà trường cũng như yêu cầu dạy học gắn liền với thực tiễn, thực hành, lao động - sản xuất, định hướng nghề nghiệp của chương trình giáo dục hiện hành và chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Thứ tư là việc phải dạy học trực tuyến đã thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số trong giáo dục. Các thầy cô đáp ứng nhanh hơn, nhạy hơn việc dạy SGK.
Về khó khăn, có lẽ là học sinh không được đến trường trực tiếp. Các môn học thực hành cũng phải có sự điều chỉnh phù hợp với học trực tuyến. Chúng tôi tin rằng thầy cô trường Nguyễn Bỉnh Khiêm và khắp cả nước sẽ thực hiện thành công việc dạy học chương trình mới này.
MC: Cảm ơn những chia sẻ của cô Thủy. Trong phóng sự phát vào đầu chương trình của chúng tôi, quý vị có thể thấy rất nhiều ý kiến giáo viên, nhà trường nêu ý kiến về vấn đề lựa chọn SGK. Luật Giáo dục sửa đổi có hiệu lực năm 2020 quy định: “UBND cấp tỉnh quyết định việc lựa chọn SGK sử dụng ổn định trong cơ sở giáo dục phổ thông trên địa bàn”. Tôi muốn nghe chia sẻ của những nhà giáo. Theo các cô, việc “tôn trọng ý kiến giáo viên – những người hiểu rõ ưu điểm của từng bộ sách, năng lực của từng học sinh, sẽ trực tiếp triển khai thực hiện chương trình, SGK mới” có tầm quan trọng như thế nào?
- Cô Phan Hồng Hạnh - giáo viên Trường THPT Chu Văn An (Hà Nội): Theo tôi, việc tôn trọng ý kiến của giáo viên trong lựa chọn sách giáo khoa mới là vô cùng quan trọng. Bởi trên thực tế, đặc điểm của học sinh các vùng miền là không giống nhau cũng như điều kiện về cơ sở vật chất, điều kiện kinh tế của các địa phương cũng khác nhau. Vì vậy, giáo viên là người nắm bắt rất rõ tâm lý của học sinh, đặc điểm năng lực của từng học sinh và cũng là người tiếp cận trực tiếp các bộ sách giáo khoa, giáo viên sẽ chủ động tiếp cận, chọn lọc nội dung kiến thức phù hợp của các bộ sách giáo khoa để giảng dạy cho các em. Vì vậy, giáo viên chính là kênh tham mưu rất tốt cho UBND cấp tỉnh, các Sở, Ban ngành, thành phố để đưa ra quyết định sáng suốt nhất.
MC: Đại diện Hệ thống Giáo dục Nguyễn Bỉnh Khiêm, xin mời cô Thủy.
- Cô Hà Ngọc Thuỷ: Tôi nghĩ việc đó sẽ không làm đánh mất ý kiến của những thầy cô đang trực tiếp dạy học hay làm thay đổi chất lượng của những bộ sách được chọn. Trước khi vào năm học này thì UBND TP.Hà Nội đã tiến hành các bước tổ chức giới thiệu SGK của tất cả bộ sách, lấy ý kiến giáo viên của các tổ chuyên môn, nhà trường để chọn ra bộ sách phù hợp với cơ sở. Từ đó thù UBND TP mới quyết định lựa chọn bộ SGK dùng chung cho toàn TP và các nhà trường từ danh mục này sẽ lựa chọn bộ sách dùng tại trường mình.
Hầu hết nhà trường đều tự chủ chọn sách và ý kiến của các thầy cô là căn cứ để TP đưa ra quyết định lựa chọn SGK.
Về lựa chọn SGK chất lượng thì theo tôi việc này đã được Hội đồng thẩm định đưa ra, được Bộ phê duyệt là những tư liệu dạy học chất lượng, uy tín và đáp ứng được mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông. Vì vậy không có bộ SGK nào giảm chất lượng do việc lựa chọn. Và quan niệm về SGK cũng cần đôi chút thay đổi. SGK nên hiểu là tài liệu tham khảo để thầy cô dạy theo chương trình. SGK không phải chương trình, càng không phải pháp lệnh. Các thầy cô trường tôi cũng vậy. Họ hiểu đó là những tài liệu tham khảo để dạy theo chương trình.
Việc thống nhất lựa chọn một bộ sách chung cho TP ở các quận huyện thì không làm mất đi quyền lựa chọn của các thầy cô giáo về chọn những bài hay, những phương án dạy tốt hay là thông tin hay từ những bộ sách khác nhau. Nó cũng không tước đi quyền chủ động của thầy cô. Từ đó cho thấy các trường và thầy cô nếu có thể thì không nên lựa chọn một bộ SGK duy nhất mà có thể tham khảo, tận dụng song song nhiều bộ. Bởi chất lượng đến từ giáo dục chứ không phải là lựa chọn bộ sách nào.
MC: Vâng, thưa bà Nguyễn Thị Mai Hoa, bà vừa nghe chia sẻ từ nhà giáo, những tiếng nói thực tế từ cơ sở liên quan đến vấn đề lựa chọn SGK. Quan điểm của bà về vấn đề này như thế nào?
- Bà Nguyễn Thị Mai Hoa: Tôi hoàn toàn ủng hộ ý kiến của các thầy cô giáo. Quan điểm của tôi là tiếng nói của những người trực tiếp đứng lớp nên cần lắng nghe và tôn trọng. Bởi họ là những người sử dụng hàng ngày và truyền tải kiến thức từ sách để đáp ứng nhu cầu của chương trình.
Tuy nhiên, khi Quốc hội quyết định điều chỉnh việc lựa chọn SGK từ các cơ sở giáo dục sang UBND các tỉnh thì cũng có những tính toán.
Bởi quy trình cũng từ tôn trọng lựa chọn từ các giáo viên rồi tổng hợp đưa về sở giáo dục. Sau đó có một hội đồng lựa chọn SGK rồi nghiên cứu và tham vấn để có ý kiến tốt nhất. Từ cơ sở đó thì Chủ tịch UBND tỉnh ký quyết định lựa chọn SGK. Qua theo dõi, chúng tôi tôi thấy nhiều tỉnh đã lựa chọn sách trên từng môn học. Đây chính là cơ hội cho các thầy cô, các Hội đồng giáo dục ở các trường chọn qua cuốn sách phù hợp nhất.
Tuy nhiên cũng có số khác hơi máy móc. Theo nhiều ý kiến thì chúng tôi cho rằng Bộ Giáo dục nên rà soát và hướng dẫn cụ thể hơn để các địa phương trong quá trình chọn SGK lớp 3,7,10 tới đây cần hiểu một cách linh hoạt hướng dẫn của Bộ và trên nền tôn trọng ý kiến cơ sở.
Tôi cũng muốn chia sẻ với ý kiến của cô Thuỷ. Đây chính là định hướng mà lãnh đạo các cơ sở giáo dục cần triển khai trong trường của mình. Bởi chỉ có thầy cô nào chủ động với lựa chọn tư liệu dạy, không chỉ một mà có thể nhiều cuốn khác nhau. Như các nhà soạn sách trình bày vừa nãy, họ rất cố gắng, trăn trở trước những khó khăn góp ý, phản hồi để tạo nên một bộ sách hoàn chỉnh. Vì thế nên quyền lựa chọn SGK là của mỗi người dạy.
Trong thời gian tới, chúng ta cũng cần không nên quá máy móc về lựa chọn bộ nào mà có thể tham khảo nhiều tư liệu ở nhiều bộ khác nhau. Tôi ủng hộ quan điểm của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo là cần chống tư tưởng đưa dạy văn mẫu. Muốn như vậy thì quyền lựa chọn tư liệu dạy của giáo viên là điều cần khuyến khích.
MC: Vâng, dù trách nhiệm trong việc lựa chọn sách giáo khoa thuộc về lãnh đạo trường và hay lãnh đạo địa phương, thì điều phụ huynh quan tâm nhất là con em họ phải được học bộ sách giáo khoa tốt nhất. Các vị khách mời có đề xuất gì để hướng đến mục tiêu lựa chọn được những bộ sách giáo khoa tốt nhất cho học sinh?
- Cô Phan Hồng Hạnh - Giáo viên Trường THPT Chu Văn An: Tôi nghĩ những bộ sách được kiểm duyệt đã đảm bảo nội dung kiến thức. Để chọn được bộ sách giáo khoa phù hợp với điều kiện vật chất và thoải mái về tinh thần, bản thân giáo viên cần làm công tác tư tưởng tốt cho học sinh phụ huynh. Như vậy, giáo viên phải tìm hiểu kỹ về ưu điểm của các bộ sách.
Theo tôi tìm hiểu, SGK mới có nhiều ưu điểm như kênh hình, kênh chữ đẹp, phong phú để các con hứng thú. Bên cạnh đó, giúp giáo viên đổi mới phương pháp dạy. Ví dụ với môn Ngữ Văn, mỗi văn bản đưa ra, trong từng đoạn văn bản bao giờ cũng có hướng dẫn phương pháp đọc, học sinh được giáo viên hướng dẫn thêm nên tự tin trong bài học hơn rất nhiều.
Sau khi học xong, các con cũng được hướng dẫn tự học, các em có thể đào sâu kiến thức, khắc sâu kiến thức, chủ động tiếp cận kiến thức và phát huy năng lực học của các em bằng kiểm tra đánh giá. Ngoài ra, đổi mới kiểm tra đánh giá cũng rất quan trọng, không còn học theo văn mẫu.
Ví dụ, học sinh học một văn bản nhưng sẽ kiểm tra văn bản khác. Từ kiến thức trong sách giáo khoa sẽ chuyển qua đánh giá được năng lực của học sinh, từ kết quả đánh giá năng lực sẽ quay ngược trở lại để hiểu rõ bộ SGK đó chất lượng ở mức độ nào và cần phải đổi mới hơn hay sửa đổi trong quá trình tiếp theo.
Mong muốn lớn nhất của tôi khi tiếp cận một bộ SGK và giảng dạy cho các con là dạy thật, học thật và SGK có tính ổn định để chúng tôi yên tâm dạy học, từ đó có phản hồi, đóng góp cho các nhà xuất bản biên soạn, xuất bản để những năm tiếp theo các bộ sách đổi mới phù hợp hơn nữa.
- Bà Nguyễn Thị Mai Hoa: Yếu tố đầu tiên là cần thực hiện theo đúng quy trình của Bộ Giáo dục. Quy trình đó phải bắt đầu từ sự lựa chọn cơ sở. Tôi muốn chia sẻ với thầy cô là đừng lo tiếng nói của mình không lên tới được lãnh đạo cao nhất của tỉnh. Bởi theo quy trình là tiếng nói đấy mới là cơ sở để đưa lên Hội đồng lựa chọn SGK phù hợp nhất.
Với các Hội đồng lựa chọn SGK các tỉnh, tôi cho rằng mỗi hội đồng phải phát huy cao nhất trách nghiệm để chọn ra bộ sách tốt nhất phục vụ cho con em mình. Khi sự lựa chọn này minh bạch sẽ khiến các NXB cạnh tranh nhau không lành mạnh để chú tâm để tạo ra những bộ SGK tốt nhất, chất lượng nhất phục vụ cho dạy học.
Đây là một trong những điều kiện để chúng ủng hộ xã hội hoá SGK, một trong những điểm nhấn của triển khai SGK theo Nghị quyết 88.
MC: Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn đã ký quyết định phê duyệt 43 sách giáo khoa lớp 3, 40 sách giáo khoa lớp 7 và 44 sách giáo khoa lớp 10 để các địa phương lựa chọn sử dụng trong nhà trường từ năm học tới. Tiếp theo sẽ còn phải thực hiện nhiều công việc khác nữa, từ khâu lựa chọn sách đến công tác tập huấn giáo viên sử dụng SGK. Từ phía các nhà trường, cô có gặp khó khăn trong quá trình tiếp cận với bản thảo các bộ SGK không? Cô có đánh giá ra sao về ưu-nhược điểm của các bộ sách? Trước tiên xin mời Giáo viên Trường THPT Chu Văn An.
- Phan Hồng Hạnh: Giáo viên Trường THPT Chu Văn An nói riêng và giáo viên THPT tại Hà Nội nói chung, chúng tôi không gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận với các bản thảo SGK. Bởi trước khi chương trình GDPT chính thức có hiệu lực, chúng tôi đã được tập huấn và giác ngộ tinh thần về sự đổi mới giáo dục, mục tiêu giáo dục, cũng như nội dung giáo dục. Bên cạnh đó, tổ chuyên môn cũng như sinh hoạt cụm đã được tập huấn những nội dung sách, kỹ thuật bài giảng mới. Chúng tôi cũng có những bài giảng mẫu, các chuyên đề về dạy sách giáo khoa mới, vì vậy chúng tôi rất tự tin để tiếp cận chương trình sách giáo khoa mới.
Với trường tôi, ngay từ đầu năm học đã có danh sách các thầy cô dạy sách mới, chúng tôi chủ động huy động tập thể giáo viên biên soạn giáo án, xây dựng những giáo án phù hợp nhất.
Thời gian trước Tết, chúng tôi cũng nhận được link của Sở về những bộ sách mới. Chúng tôi thấy việc tiếp cận SGK không gặp khó khăn và rất tự tin giảng dạy.
MC: Còn công tác chuẩn bị triển khai chọn SGK lớp 3, lớp 7, lớp 10 đã được Trường Nguyễn Bỉnh Khiêm thực hiện ra sao, xin mời cô Hà Ngọc Thuỷ?
Cơ bản nhà trường chúng tôi mong muốn những bộ SGK này sẽ được giới thiệu những bản thảo sớm hơn để nhà trường chủ động trong bồi dưỡng thầy cô và xây dựng chương trình dạy học năm tới đây.
Thứ hai, tổ chức làm truyền thông cần tốt hơn để giúp cho xã hội, thầy cô, học sinh về lựa chọn SGK và cách hiểu về SGK. Tránh hiểu nhầm rằng bộ sách này tốt hơn bộ sách khác rồi áp đặt lên chất lượng của nhà trường.
Trường chúng tôi chưa có nhiều khó khăn nhưng trước mắt là cần tập trung dạy tốt nhất bộ SGK mới này. Song song với đó là nghiên cứu, tham khảo ý kiến của thầy cô, cha mẹ về những điểm điều chỉnh trong dạy SGK mới của lớp 6 trong năm nay và sẽ dạy lớp 7 trong năm tới như thế nào.
MC: Cảm ơn chia sẻ từ các nhà giáo. Còn thưa bà Nguyễn Thị Mai Hoa, ở vai trò là cơ quan giám sát, Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội có kiến nghị gì với ngành Giáo dục, đơn vị xuất bản, và các địa phương để công tác lựa chọn SGK, tập huấn giáo viên… đảm bảo chất lượng, đúng tiến độ? Nhất là những năm trước đã xảy ra việc địa phương chậm triển khai công tác chọn sách, ảnh hưởng đến công tác in ấn của đơn vị xuất bản, công tác tập huấn của giáo viên với SGK mới, nhất là thiệt thòi cho học sinh khi SGK chậm đến tay các em dù năm học mới cận kề.
- Bà Nguyễn Thị Mai Hoa: Trước hết, lãnh đạo các địa phương cần đẩy nhanh tiến độ lựa chọn SGK, đảm bảo đủ các bước nhưng tiến độ phải nhanh. Bởi đây là căn cứ để các NXB căn cứ để phát hành. Có như vậy mới đưa sách tới các thầy các cô trong quá trình triển khai hoạt động tập huấn.
Ngoài ra, lường trước được tình hình dịch, việc tập huấn trực tiếp sẽ gặp nhiều khó khăn. Phương án tập huấn trực tiếp và trực tuyến đan xen sẽ vẫn là phương án cho mùa hè tới. Chúng tôi rất mong hoạt động này sẽ đạt được hiệu quả cao nhất, đặc biệt tại vùng sâu vùng xa, vùng "lõm sóng". Làm sau trước thềm năm học mới, các thầy cô được tập huấn tốt. Nhất là những lớp đầu cấp như lớp 10.
Phương tiện, đồ dùng dạy học cũng cần mua sớm, tránh tình trạng khai giảng năm học mà thiếu sách, đồ dùng.
Đối với Bộ Giáo dục, chúng tôi kiến nghị cần có văn bản đánh giá về việc triển khai trong những năm vừa qua để có những bài học kinh nghiệm cho năm học mới. Những cách làm hay, đúng ở các địa phương cần được chia sẻ. Từ đó, lựa chọn và quyết định chọn SGK ở các địa phương có sự đồng bộ, khuyến khích xã hội hoá SGK và có được kết quả triển khai SGK mới đúng như mục tiêu đề ra.
MC: Các khách mời khác có thêm kiến nghị gì với các cấp quản lý, với ngành Giáo dục để đảm bảo quá trình triển khai chương trình giáo dục phổ thông, SGK mới được thuận lợi, nhất là nhận được sự đồng thuận của xã hội và đạt được thành công?
- TS Đỗ Thị Thanh Hà: Theo tôi, SGK được coi là loại hàng hóa đặc biệt, là tài liệu giáo dục quan trọng nên việc xã hội hóa cần hết sức thận trọng và minh bạch để SGK khi đến tay học sinh phải là sản phẩm thật sự chất lượng.
Theo tôi, cần bảo đảm tính công bằng, dân chủ, công khai, minh bạch trên các phương tiện truyền thông đại chúng là điều rất quan trọng. Chúng ta cần ngăn chặn cạnh tranh không lành mạnh giữa các nhóm tác giả cũng như NXB. Và bên cạnh đấy,
Bộ GDĐT cần phối hợp với các UBND các tỉnh, thành phố trong việc thực hiện đổi mới chương trình đổi mới SGK, đồng thời phải có chỉ đạo sâu sắc hơn nữa để địa phương sớm triển khai tổ chức lựa chọn những điểm hay, mạnh của các bộ SGK vì mục tiêu học sinh được học bộ sách chất lượng nhất. Theo tôi để thực hiện thành công kế hoạch xã hội hóa việc biên soạn SGK, chúng ta còn có rất nhiều những khó khăn trước mắt. Nhưng thiết nghĩ đây là chủ chương tiến bộ. Các cấp, ngành, nhất là ngành giáo dục cần kiên trì và quyết tâm thực hiện, từ đó góp phần nâng cao chất lượng của nền giáo dục Việt Nam.
- Cô Phan Hồng Hạnh - Giáo viên Trường THPT Chu Văn An: Cá nhân tôi là giáo viên THPT thì việc thực hành là rất quan trọng. Mỗi một bộ sách trên cơ sở 1 môn học NXB có đưa ra những bài học, bài giảng có tính chất minh họa rất tốt trên kênh học liệu trực tuyến. Nhưng 1 bài giảng minh họa/ 1 bộ môn chưa có tính chất phổ biến và khái quát.
Bởi giữa cơ sở vật chất và năng lực học tập, cũng như trình độ giáo viên, học sinh ở các vùng miền có khác biệt. Tôi mạnh dạn kiến nghị, các NXB nên có giờ thực nghiệm nhiều hơn, ít nhất 3 tiết thực nghiệm/ bộ môn. Chúng ta có thể lấy ví dụ, mỗi giáo án minh họa cho các thành phố lớn phù hợp với các con trường chuyên, 1 giáo án minh hoạ ở mức độ học khá, trung bình, 1 giáo án minh họa, chi tiết cho các bạn vùng sâu vùng sa, vùng khó khăn. Theo tôi ít nhất là 3 giáo án minh họa như vậy, nếu có thể sẽ nhiều hơn.
MC: Quý vị và các bạn thân mến, chúng ta vừa lắng nghe cuộc trao đổi với các vị khách mời xoay quanh chủ đề “CHỌN SÁCH GIÁO KHOA CHO NĂM HỌC 2022-2023”
Thưa quý vị và các bạn, Nghị quyết 88 của Quốc hội khẳng định, đổi mới Chương trình, SGK giáo dục phổ thông
Nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng, góp phần chuyển biến nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, phát huy tốt nhất tiềm năng của người học. Với lộ trình triển khai chương trình, SGK lớp 3, lớp 7, lớp 10 sắp tới, khó khăn vẫn còn, khi năm học này tiếp tục bị ảnh hưởng của dịch bệnh. Ngành giáo dục, cũng như các đơn vị tham gia biên soạn, xuất bản SGK đã và đang triển khai nhiều giải pháp để khắc phục khó khăn.
Trong buổi tọa đàm hôm nay, như trăn trở của các khách mời đã đặt ra: làm sao có một thị trường sách giáo khoa lành mạnh, ý kiến giáo viên được tôn trọng, vì mục tiêu có được những bộ sách giáo khoa tốt nhất cho học sinh.
Để làm được điều này, rất cần vai trò của cơ quan quản lý và trách nhiệm của lãnh đạo các địa phương trong việc công tâm, khách quan, lắng nghe ý kiến đóng góp từ cơ sở trong việc lựa chọn SGK. Chương trình tọa đàm của báo Lao Động xin được dừng tại đây. Xin cảm ơn các vị khách mời đã có những chia sẻ quý giá và xin hẹn gặp lại quý vị ở chương trình tiếp theo.
Xin trân trọng cảm ơn!
