PV Báo Lao Động đã trao đổi với PGS.TS Lê Anh Vinh, Chủ biên sách giáo khoa môn Toán cấp tiểu học chương trình giáo dục phổ thông mới, Phó Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam để làm rõ chương trình mới có thực sự nặng như dư luận đang lo ngại hay không?
Dư luận đang rất băn khoăn và cho rằng, chương trình mới môn Toán bổ sung nhiều kiến thức tạo thêm áp lực cho học sinh?
- Đúng là đang có một thực tế là học sinh “học nặng”. Nhưng theo tôi kiến thức hiện nay không nặng mà nặng là ở kỹ năng giải bài tập. Có những bài toán tình huống rất cụ thể nhưng để hoàn thành bài nhanh nhất, giáo viên hướng dẫn học sinh bỏ qua các thông tin tình thiết và chỉ giữ lại những con số để “quy trình hóa” làm sao ra kết quả mà không cần hiểu được bối cảnh của bài tập ấy. Trong chương trình mới chúng tôi xây dựng sửa những vấn đề đó. Chúng tôi lồng rất nhiều bối cảnh, hoạt động để tạo cơ hội cho học sinh được trải nghiệm thực sự. Đó là cái mới về mặt phương pháp.
Ngoài việc thay đổi cơ bản về phương pháp, chương trình Toán ở bậc tiểu học có rút gọn hay cắt bỏ nội dung kiến thức nào so với hiện nay không, thưa ông?
- Tư duy của Ban soạn thảo chương trình xác định “Cái gì dễ của ngày mai nhưng khó của ngày hôm nay thì sẽ không dạy trong hôm nay”. Tức là không có lý do gì mang khối kiến thức nặng về tính toán, nặng về kỹ thuật đối với trẻ em để mang vào dạy. Những kiến thức đơn giản nhưng bị phát triển trở nên cao quá, thiên về mẹo với các dạng bài toán thì sẽ không còn nữa mà tập trung về làm bài tập cơ bản cho hiểu kiến thức, áp dụng vào cái gì… Chương trình được sắp xếp lại để đảm bảo không nặng về kỹ thuật. Ở cấp tiểu học có một mảng khá nặng là mảng phân số. Chương trình lần này được giảm tải tương đối lớn.
Ngoài kiến thức xác suất thống kê được đưa vào giảng dạy từ lớp 2, chương trình Toán tiểu học còn bổ sung thêm nội dung mới nào đặc biệt không, thưa ông?
- Ngoài xác suất thống kê, chương trình toán tiểu học cũng đưa hình học không gian vào khá sớm để giúp học sinh có tư duy quan sát. Ví dụ các hình khối đơn giản như hình lập phương, hình hộp chữ nhật… được đưa ngay vào lớp 1 trong khi chương trình cũ thì cuối tiểu học mới học. Nhưng phải nói rõ rằng kiến thức đó hoàn toàn chỉ để nhận biết và quan sát.
Có một mảng nữa rất quan trọng trong 3 mảng của Toán tiểu học (số học - đại số, hình học, xác suất thống kê) là: Đo lường - ước lượng. Chúng tôi đánh giá kỹ năng đo lường và ước lượng của chúng ta hiện nay rất yếu. Ví dụ nhìn một căn phòng ước lượng diện tích bao nhiêu, có bao nhiêu học sinh trong đó, nhìn một chai nước ước cao bao nhiêu… nhiều người không ướng lượng được. Mọi người đang hình dung tư duy môn toán là phải chính xác 100%. Nhưng trong thực tế cuộc sống, chúng ta cũng luôn cần những ước lượng như vậy, vì thế vấn đề đo lường - ước lượng cũng đã được bổ sung đưa vào chương trình tiểu học từ khá sớm.
Như ông đã nói, môn Toán tiểu học thay đổi cơ bản từ phương pháp, chương trình có bổ sung song cũng có lược bớt nội dung. Vậy đâu là điểm khiến học sinh sẽ yêu thích và không sợ học ở chương trình mới?
- Khi xây dựng chương trình môn toán cấp tiểu học, tôi có 3 mục tiêu xuyên suốt rất rõ ràng, đó là giúp cho trẻ yêu thích việc học; thứ hai là việc học gắn với thực tiễn như thế nào; thứ ba là rèn cho các em tư duy logic giải quyết vấn đề. Câu chuyện ở nhà trường trước nay chỉ tập trung vào vấn đề thứ ba. Chỉ quan tâm con làm bài phải điểm 10, con phải giải bài tập tốt mà quên mất rằng phải lý giải cho các con tại sao phải học cái đó, từ đó không tạo cho các em niềm vui. Thực tế cho thấy, xảy ra tình huống trẻ vẫn học tốt, kết quả vẫn được điểm 10 nhưng không hề có động lực ham mê nào cả. Nhưng càng học lên cao, tới cấp THPT, nói chuyện động lực và niềm yêu thích với học sinh có lẽ các em sẽ không nghe ta nói nữa. Vì thế, chúng ta phải xây dựng tình yêu học tập ngay từ lớp 1.
Đại đa số mọi người, càng về sau sự yêu thích sẽ giảm dần, chúng ta phải cho các em thấy học toán cũng vui, cũng tốt cho cuộc sống, bao nhiêu thứ quanh ta đều gắn với toán học… sau đấy mới có thể tạo thái độ tích cực đối với môn toán, khi giỏi hơn các em sẽ lại càng đam mê. Nhưng quan điểm của tôi đối với việc dạy toán cho học sinh, đó là ngay kể cả với những học sinh không giỏi toán thì cũng phải dạy làm sao để bạn ấy không sợ toán. Hy vọng chương trình mới có thể thay đổi một chút.
- Xin cảm ơn ông!
