Biên soạn, xuất bản sách giáo khoa mới bằng nguồn vốn của doanh nghiệp
Đây là điểm khác biệt trong công tác biên soạn, xuất bản sách giáo khoa của chương trình giáo dục phổ thông 2018 so với chương trình giáo dục phổ thông 2000.
Cụ thể, với chương trình cũ, Chính phủ đã giao cho Bộ GDĐT xây dựng chương trình, tổ chức biên soạn sách giáo khoa để thực hiện trên phạm vi cả nước.
Để tổ chức biên soạn bộ sách giáo khoa, Bộ GDĐT ban hành Quyết định thành lập đội ngũ tác giả và tổ chức biên soạn sách giáo khoa; giao cho Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức bản thảo, biên tập, thiết kế-minh họa, đăng ký xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa.
Việc in sách giáo khoa do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam tổ chức thực hiện thông qua hình thức đấu thầu rộng rãi để lựa chọn các nhà in có đủ năng lực để bảo đảm chất lượng, tiến độ, giá thành hợp lý.
Toàn bộ chi phí tổ chức bản thảo được cấp vốn từ ngân sách nhà nước và vay vốn Ngân hàng Thế giới, nên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam không được tự quyết định giá bìa sách giáo khoa mà được quản lý giá bởi Bộ Tài chính. Vì điều này, trong nhiều năm, mặc dù giá cả thị trường có nhiều thay đổi, giá nguyên vật liệu làm sách tăng lên nhiều nhưng giá sách giáo khoa hiện hành vẫn giữ nguyên, dao động từ 40.000 – 100.000 đồng/bộ.
Từ năm 2020, thực hiện Nghị quyết 88 của Quốc hội về việc đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, trong đó có chủ trương xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam không còn là đơn vị duy nhất thực hiện công tác biên soạn, xuất bản sách giáo khoa.
Sau 2 năm thực hiện chủ trương này, ngày càng nhiều nhà xuất bản tham gia, đặc biệt, các đơn vị xuất bản sách giáo khoa đều phải thực hiện việc tổ chức biên soạn, xuất bản sách giáo khoa bằng nguồn vốn do doanh nghiệp đầu tư, thu xếp và vay ngân hàng chứ không sử dụng ngân sách nhà nước.
Cơ chế quản lý giá sách giáo khoa cũng có những thay đổi. Quản lý sách giáo khoa hiện nay được thực hiện theo quy định tại Luật Giáo dục, Luật Giá. Theo đó, sách giáo khoa không thuộc danh mục mặt hàng do Nhà nước định giá, bình ổn giá, mà thuộc danh mục mặt hàng thực hiện kê khai giá theo quy định Luật Giá.
Các nhà xuất bản tự xây dựng, xác định giá và thực hiện kê khai giá với cơ quan quản lý nhà nước (Bộ Tài chính) và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính đúng đắn, phù hợp của phương án giá sách giáo khoa đã kê khai, cơ quan quản lý nhà nước không thẩm định, phê duyệt, không định giá sách giáo khoa.
Giá sách giáo khoa được xây dựng dựa trên nhiều yếu tố
Tự bỏ mọi chi phí để biên soạn, xuất bản và tự kê khai giá, nên sách giáo khoa mới có giá cao hơn, cao gấp 2-3 lần so với giá của sách giáo khoa hiện hành.
Giá sách giáo khoa mới được các đơn vị xuất bản tính toán dựa trên rất nhiều yếu tố như số lượng cuốn sách giáo khoa trong bộ sách giáo khoa mới, chi phí tổ chức bản thảo (gồm chi phí nhuận bút, biên tập, thiết kế, chế bản, đọc góp ý, thực nghiệm…); chi phí vật tư, công in và chi phí marketing.
Theo đó, khi thực hiện chương trình mới, các đơn vị xuất bản phải đáp ứng nhiều yêu cầu cao hơn so với trước đây. Khi có nhiều nhà xuất bản cùng tham gia xuất bản sách giáo khoa, việc phải cạnh tranh kéo theo chi phí cho các hoạt động triển khai thị trường (marketing) như giới thiệu, cung cấp sách mẫu, truyền thông… cũng tăng.
Trong khi đó, với bối cảnh có nhiều đơn vị cùng xuất bản sách, số lượng bản sách giáo khoa ở mỗi tên sách của một đơn vị xuất bản sẽ giảm so với thời kỳ trước. Các chi phí tổ chức bản thảo phân bổ cho mỗi bản sách giáo khoa sẽ cao hơn.
Ngoài ra, hiện nay các loại vật tư, giá giấy in đều tăng cao so với trước. Sách giáo khoa mới cũng được in nhiều màu hơn, khổ sách lớn hơn - 19cm x 26,5cm (lớn hơn 1,23 lần khổ sách giáo khoa hiện hành).
Tất cả những yếu tố này là nguyên nhân khiến giá sách giáo khoa mới cao hơn sách giáo khoa cũ. Để chia sẻ khó khăn với phụ huynh học sinh trong bối cảnh bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19, rất cần các đơn vị biên soạn, xuất bản phải kiểm soát tối đa chi phí sản xuất, để giảm tối đa giá sách giáo khoa, nhằm mục tiêu bình ổn giá.
