Làm mới những điều xưa cũ
"Băng vệ sinh thân thiện với môi trường không phải là một sản phẩm mới, nhưng cách chúng tôi tiếp cận sản phẩm này sẽ hoàn toàn mới: Sử dụng thanh long - một nguyên liệu thiên nhiên đầy tiềm năng với số lượng khổng lồ ở vùng Đông Nam Á. Hiện nay, trên thị trường đã có một số sản phẩm tương tự, nhưng độ thấm hút vẫn còn yếu cũng như nguyên liệu sử dụng đòi hỏi sự nuôi trồng kĩ lưỡng. Bằng việc tận dụng fiber và pectin có trong vỏ thanh long, chúng tôi sẽ mang tới một sản phẩm thay thế với khả năng trữ nước vượt trội cũng như giải quyết được vấn đề rác thải nông nghiệp" - nhóm ADORBSIES (Những thứ dễ thương) viết trong sản phẩm dự thi The Earth Prize 2022 - cuộc thi về môi trường bền vững trên toàn cầu dành cho học sinh từ 13 đến 19 tuổi.
Cùng học thêm ở Summit Education, chung niềm đam mê với các vấn đề môi trường và những sản phẩm thân thiện với môi trường, Lương Anh Khánh Huyền (16 tuổi, trường Concordia International School Hanoi), Trần Quỳnh Anh (15 tuổi, trường International School Ho Chi Minh City (ISHCMC)) và Bùi Tú Uyên (17 tuổi, THPT chuyên Hanoi Amsterdam và Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) được ghép nhóm tham dự cuộc thi về nghiên cứu khoa học và kinh doanh năm 2021. Sau màn chào sân chưa gặt hái được kết quả như mong đợi, khi tình cờ nhận thông tin về The Earth Prize, ADORBSIES cảm thấy sản phẩm băng vệ sinh thân thiện với môi trường từng đề cập ở lần dự thi trước rất phù hợp lại gần gũi với phái nữ nên quyết định nghiên cứu sâu hơn để tiếp tục "mang chuông đi đánh xứ người".
Trong quá trình nghiên cứu, nhóm nhận thấy, một người phụ nữ sử dụng trung bình 11 nghìn băng vệ sinh xuyên suốt cuộc đời. Tuy nhiên, tới 90% của băng vệ sinh làm từ nhựa, nên mỗi cá nhân sẽ thải ra môi trường 26,4kg rác thải không phân huỷ được. Trong khi đó, ngoài môi trường, thời gian phân huỷ của băng vệ sinh có thể lên đến 500 năm. Hơn nữa, băng vệ sinh là một trong những rào cản lớn trong việc phân loại rác thải.
Băng vệ sinh vốn là sản phẩm khó tìm được sản phẩm thay thế xanh hơn, nhóm cũng không muốn sử dụng nguyên liệu quá đại trà nên "cân lên đặt xuống" nhiều nguyên liệu khác nhau. Cũng trong thời điểm đó, phong trào giải cứu nông sản, trong đó có thanh long, rộ lên ở Việt Nam. Khi những điểm bán giải cứu thanh long với giá rẻ "tràn" từ vỉa hè các thành phố lớn như Hà Nội đến các trang mạng xã hội, lời kêu gọi cộng đồng, xã hội giải cứu nông sản tác động tới 3 Gen Z (thế hệ sinh trong khoảng từ 1997 đến 2012). Thêm vào đó, Tú Uyên tình cờ đọc được bài báo về khả năng tích nước của thanh long nên đã trao đổi với nhóm.
Nhận thấy nông sản quen thuộc ở Việt Nam này có khả năng trở thành băng vệ sinh nhưng ở Việt Nam gần như chưa có nghiên cứu về ứng dụng theo hướng này, 3 nữ sinh trung học phổ thông tiếp tục tham khảo thêm nhiều nguồn thông tin từ nước ngoài. "Chúng em ngạc nhiên khi chưa có ai thực sự quan tâm và khai thác hết những tính chất lý hoá của thanh long trong khi đây là 1 nguyên liệu tiềm năng vừa giải quyết vấn đề về môi trường, rác thải và nông nghiệp, vừa mang tới một sản phẩm vệ sinh nữ giới hoàn toàn mới" - Tú Uyên, nữ sinh xuất thân trong gia đình có truyền thống là dược sĩ, chia sẻ.
Bắt tay vào cùng tìm hiểu, 3 nữ sinh nhận thấy, vỏ thanh long không những là rác thải nông nghiệp mà thanh long còn bị tồn kho khá nhiều do xuất khẩu chịu tác động của dịch COVID-19. Trong thời gian chưa tới 3 tháng, 3 mảnh ghép thuộc thế hệ Gen Z đã đưa 2 vấn đề môi trường đáng chú ý - giảm thiểu ảnh hưởng độc hại tới môi trường của băng vệ sinh nhựa và vấn đề xử lý vỏ thanh long - vào trong ý tưởng dự cuộc thi toàn cầu.
Từng trải qua cú "sốc" về giá cả khi tìm hiểu về băng vệ sinh thân thiện với môi trường, Khánh Huyền cũng không ngờ bản thân sẽ góp phần xây dựng ý tưởng tạo ra băng vệ sinh bảo vệ môi trường giá rẻ và dự thi một cuộc thi tầm cỡ quốc tế. Nữ sinh Hà thành chia sẻ: "Phần khó khăn nhất trong phát triển ý tưởng dự thi là chọn nguyên liệu và nghiên cứu thông tin về thanh long cũng như thị trường băng vệ sinh thân thiện với môi trường tại Việt Nam. Thông tin về doanh số và thị phần của thị trường băng vệ sinh Việt Nam, nhất là cho dòng tái chế, hiện chưa có quá nhiều, nên tính tầm ảnh hưởng khá khó. Trong khi đó, nghiêm cứu về thanh long đa số là nhỏ và rời rạc, nên cần đọc nhiều và lắp ghép lại để hiểu rõ tổng quan". Trở ngại lớn trong suốt 3-4 tháng xây dựng ý tưởng dự thi của 3 nữ sinh chưa từng gặp mặt trực tiếp dường như là lịch trình khi các thành viên đều có chương trình học chính khóa khá nặng, thêm vào đó đại dịch COVID-19 tạo ra những trở ngại trong việc tiến hành các thí nghiệm.
Cô giáo Phan Thị Nam Mai, giáo viên tại Summit Education phụ trách hướng dẫn ADORBSIES nhận định: "Tôi thấy ý tưởng của nhóm khá độc đáo vì nguồn nguyên liệu khác biệt so với nguồn nguyên liệu thông thường. Hiện tại đây chỉ là ý tưởng trên giấy nhưng điều đáng quý nhất là tinh thần học hỏi và những điều các em học được. Ở độ tuổi của mình, các em rất chủ động, khao khát kiến thức".
Gen Z Việt lọt top 10 sáng kiến giải cứu Trái đất
Cuộc thi The Earth Prize quy tụ hơn 650 nhóm học sinh đến từ 516 trường học trên 114 quốc gia và vùng lãnh thổ giới thiệu những ý tưởng và dự án có tiềm năng nhất để giải quyết các vấn đề môi trường là sáng kiến đầu tiên của The Earth Foundation. ADORBSIES là đại diện Việt Nam duy nhất trong 10 nhóm học sinh được ban giám khảo The Earth Prize gồm các chuyên gia nổi tiếng dưới sự chủ trì của Rina Kupferschmid-Rojas - Giám đốc Bền vững tại Fidelity Investments, lựa chọn vào vòng chung kết. Giải pháp sáng tạo nhằm thúc đẩy bền vững về môi trường của 3 nữ sinh Việt Nam tự tin sánh ngang với thí sinh từ những trường ưu tú nhất ở Vương quốc Anh và Thụy Sĩ như: Eton College, International School of Zug and Luzern... Với việc lọt vào vòng chung kết, ADORBSIES có cơ hội trở thành đội thắng giải The Earth Prize công bố cuối tháng 3 và nhận được giải thưởng cao nhất trị giá 100.000 USD.
Quỳnh Anh chia sẻ: "Nhóm đã nhắm tới tạo ra được sản phẩm quốc tế có thể áp dụng được ở mọi nơi và phát triển được trên quy mô rộng. Cả nhóm biết đây là cuộc thi tầm cỡ thế giới nên lúc nhận được kết quả cũng rất bất ngờ và hào hứng bởi công sức nghiên cứu được đền đáp. Khi dự thi, chúng em không căng thẳng bởi khá tự tin vào ý tưởng nếu không tiến sâu trong cuộc thi năm nay thì nhóm sẽ tiếp tục nghiên cứu sâu hơn để cải thiện ý tưởng này và dự thi năm sau".
Từng là du học sinh tại Singapore và có kinh nghiệm hướng dẫn một số đội dự thi các cuộc thi quốc tế, cô Nam Mai nhận thấy, học sinh Việt Nam siêng năng, với thế mạnh ở kiến thức toán, khoa học khá sâu, đang càng ngày càng tiến bộ, chủ động sáng tạo vượt qua những trở ngại do COVID-19, do thiếu thốn cơ sở vật chất làm thực nghiệm khoa học. "Có thể một vài năm trước các em hơi gặp vấn đề về ngôn ngữ nhưng hiện tại thì tiếng Anh của các em cũng rất là tốt. Với ADORBSIES, tôi thấy tiếng Anh của các em hoàn toàn như người bản ngữ" - cô nói.
