Lựa chọn ngành nghề của mỗi người là việc rất quan trọng, vì đó là yếu tố mang tính quyết định cho sự thành công của bạn trong tương lai. Tuy nhiên, với một học sinh THPT, không phải ai cũng xác định được nghề nghiệp phù hợp với mình.
Với nhiều năm kinh nghiệm trong tư vấn, định hướng nghề nghiệp, PGS.TS Trần Thành Nam chỉ rõ những sai lầm thường gặp của học sinh trong chọn nghề như chỉ dựa vào duy nhất năng lực học tập, chọn nghề theo trào lưu, chọn nghề vì lí do kinh tế, chọn nghề được xã hội trọng vọng. Ngoài ra, việc dành ít thời gian để tìm hiểu, tư tưởng học gì cũng được miễn là đại học… cũng khiến học sinh sai lầm.
Theo ông Nam, một người chọn sai nghề sẽ không phát huy được hết năng lực, tố chất của mình trong công việc, giảm năng suất và hiệu quả lao động. Từ đó, sẽ gây tâm lí chán nản, thất vọng, thiếu tự tin và mất đi động lực để làm việc. Cuộc sống tinh thần trở nên căng thẳng, mệt mỏi và lâu dần chuyển thành bệnh mãn tính, làm giảm sút chất lượng sống và hiệu quả công việc.
Khi nhận ra những sai lầm thì thường đã muộn, muốn bắt đầu đào tạo lại nghề khác thì cũng tốn kém thời gian, chi phí.
Một số nguyên tắc để chọn nghề mà học sinh cần chú ý như chỉ nên chọn nghề phù hợp với sở thích và hứng thú của bản thân; không nên chọn nghề mà bản thân không có đủ điều kiện đáp ứng như về sở thích, tính cách, năng lực; không chọn nghề mà xã hội không có nhu cầu…
Mỗi em chỉ nên chọn nghề phù hợp với sở thích và hứng thú của bản thân và chọn được nghề đáp ứng được những giá trị mà bản thân coi là quan trọng và có ý nghĩa.
Trong cuốn cẩm nang Chăm sóc sức khoẻ tâm thần dành cho học sinh, sinh viên do nhóm nghiên cứu của Đại học Giáo dục thực hiện, PGS.TS Trần Thành Nam chỉ rõ một số cách để xác định được năng lực bản thân và sở thích.
Theo đó, ngoài các định hướng trên, các bạn trẻ có thể sử dụng các trắc nghiệm đã được chứng minh có hiệu quả bằng các công bố khoa học kết hợp với tư vấn trực tiếp của các chuyên gia tư vấn học đường, hướng nghiệp.
Chủ nhiệm Khoa các Khoa học Giáo dục cũng lưu ý, các phương pháp sinh trắc vân tay, xét nghiệm AND để phát hiện tài năng, sở thích nghề nghiệp là phản khoa học.
Các chuyên gia cũng chỉ ra 4 bước để chọn nghề:
Bước 1: Tôi thích nghề gì?
Hãy liệt kê những nghề mà bản thân biết và có hứng thú. Mong muốn về nghề nghiệp: cơ hội thăng tiến, môi trường làm việc, thu nhập, giờ giấc, tính chất công việc hấp dẫn, uy tín xã hội. Sau đó, hãy lập danh sách thứ tự ưu tiên nghề.
Bước 2: Tôi phù hợp với nghề gì?
Tìm hiểu yêu cầu của từng nghề (năng lực, tính cách, điều kiện lao động…), có thể tham khảo ở mục tuyển dụng trên các báo, tạp chí để tìm điểm chung giữa yêu cầu của nghề và khả năng đáp ứng bản thân.
Bước 3: Tôi chọn nghề gì?
Nghề bản thân thích, nội dung công việc, điều kiện lao động, giá trị ý nghĩa đối với bản thân, các cơ hội - nghề bản thân có năng lực đáp ứng, sức khỏe, năng lực học tập, điều kiện gia đình.
Bước 4: Tôi nên học ở đâu?
Nghề đó thuộc lĩnh vực nào - trường nào có đào tạo lĩnh vực đó. Lập danh sách ưu tiên các trường công lập – dân lập, điểm chuẩn - chỉ tiêu tuyển sinh, danh tiếng – uy tín (thời gian thành lập – thành tích), thời gian đào tạo (đại học – cao đẳng – trung cấp), địa điểm đào tạo (gần nhà – xa nhà).
