Làm gì để trong sạch, lành mạnh môi trường giáo dục

Sự việc chưa từng có trong lịch sử giáo dục

Bất ngờ và đau xót trước hàng loạt các vụ việc hành hung giáo viên xảy ra trong thời gian qua, PGS-NGND Nguyễn Võ Kỳ Anh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu giáo dục, phát triển tiềm năng con người Việt Nam - chia sẻ: “Trong hoàn cảnh hiện nay của xã hội không chỉ riêng hành vi thiếu chuẩn mực đối xử với các thầy giáo mà còn xảy ra nhiều với các thầy thuốc, các nhân viên trong cơ quan công quyền. Tuy nhiên, đối với ngành giáo dục, liên tiếp các sự việc nghiêm trọng xảy ra có thể nói là chưa từng có trong lịch sử giáo dục truyền thống của đất nước ta từ trước đến nay. Đây là một điều đáng buồn! Bởi xưa nay, việc học đều được các gia đình và toàn xã hội quan tâm, coi trọng với sự kính mến “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư”, “Muốn sang thì bắc cầu Kiều, muốn con hay chữ phải yêu mến thầy”.

Hiện nay cuộc sống có nhiều khó khăn, bức xúc, do đó có một số bộ phận không kiềm chế được cảm xúc đã có hành vi thiếu chuẩn mực đạo đức, thậm chí còn có dấu hiệu vi phạm pháp luật đối với giáo viên. Điều này xuất phát từ nhận thức sai lầm của một số phụ huynh về mối quan hệ giữa người giáo viên với người học. Không ít phụ huynh cho rằng, mối quan hệ giữa thầy và trò, giữa nhà trường với gia đình như một siêu thị để mua và bán theo cơ chế thị trường. Nghĩa là giáo viên có chữ thì bán, phụ huynh có tiền thì mua. Nhận thức sai dẫn đến hành động sai. Phụ huynh nghĩ rằng mình dùng đồng tiền để chi phối mọi hoạt động của cuộc sống, nên không thoả mãn sẽ phản ứng. Đây chính là sai lầm rất lớn trong giáo dục hiện nay.

Mặt khác, một nguyên nhân nữa là hiện nay phụ huynh quá nuông chiều con cái nên ai đụng chạm vào con mình thì dùng quyền lực và sức mạnh phản kháng lại.

Như vậy, có thể thấy rõ mối quan hệ giữa giáo viên và phụ huynh chưa được gắn kết như trước đây. Thực tế, mỗi năm, nhà trường chỉ tổ chức gặp mặt phụ huynh 1-2 lần ở đầu năm và giữa học kỳ. Câu chuyện đề cập chủ yếu về đóng góp, tài chính, nội quy chứ chưa thể hiện được về mối quan hệ tình cảm. Thậm chí, chủ đề được đề cập nhiều nhất thường là học sinh có khuyết điểm gì. Điều này gây bức xúc và sự xa cách cho phụ huynh bởi họ thường hay sĩ diện trước mặt người khác, PGS-TS Kỳ Anh phân tích. Vị nhà giáo nhân dân này bày tỏ: Sự việc không chỉ gây tổn thương cho giáo viên, phụ huynh, nhà trường mà đặc biệt là đứa trẻ. Đứa trẻ sẽ không thể học được gì, thậm chí tiếp thu thêm những hành động xấu và sẽ có thái độ đối phó với cô giáo, nhà trường.

Cần góc nhìn đa chiều, khách quan, công bằng

Với góc nhìn của nhà quản lý giáo dục, PGS-TS Đặng Quốc Bảo - nguyên Giám đốc Học viện Quản lý giáo dục - cho rằng: Chúng ta cần nhìn nhận sự việc này từ cả hai phía. Ví như, trường hợp phụ huynh ép giáo viên quỳ gối ở Long An, đầu tiên, cô giáo cần xem xét lại kỹ năng sư phạm của mình. Không trường sư phạm nào dạy cô giáo bắt học sinh phải quỳ nếu các con mắc lỗi. Thế nhưng nếu cô giáo sai một thì phụ huynh kia lại sai gấp đôi khi liên tục gây áp lực khiến cô giáo phải quỳ trước sự chứng kiến của nhiều người.

Nền cựu học nước mình, nghìn xưa đã có văn hóa quỳ lạy, tạo ra sư phạm quỳ lạy và có những người thầy thích học sinh quỳ để sám hối, để tiến bộ. Tất nhiên, trong thực tế cũng có những trường hợp hình phạt này mang lại hiệu quả. Tuy vậy, PGS Đặng Quốc Bảo nhận định, trong thời đại mới, biện pháp sư phạm này thể hiện nhiều tiêu cực, không còn phù hợp.

Nhận định những bất ổn trong văn hoá ứng xử đời sống trong thời gian qua, nguyên Giám đốc Học viện Quản lý giáo dục nói: “Tôi muốn nhấn mạnh đến vấn đề lớn hơn, tinh tế hơn, đó là văn hóa ứng xử trong đời sống cộng đồng hiện nay. Khi có khúc mắc nảy sinh, theo tôi nên dùng sự thật để phân tích, để giải quyết thấu đáo các bất đồng. Tiếc là hiện nay, giáo dục trong nhiều gia đình vẫn theo hướng cực đoan, một chiều, nhiều bố mẹ vẫn dạy con theo kiểu áp đặt, không mang lại hiệu quả mong muốn. Có lẽ, đã đến lúc chúng ta cần xác định hệ giá trị cốt lõi trong ứng xử văn hóa của cả cộng đồng, dân tộc. Như danh nhân Lê Quý Đôn nói có 3 việc mỗi người cần biết: Cần biết sợ, biết xấu hổ, cần chịu khó chịu khổ. Nếu mỗi cá nhân đều xây dựng được hệ giá trị sống của bản thân thì đến một lúc đó, những giá trị ấy sẽ trở thành chuẩn mực ứng xử cho cả cộng đồng”.

Bàn về phương pháp để khắc phục tình trạng trên, PGS-NGND Nguyễn Võ Kỳ Anh cho rằng, cần phải thay đổi để thông tin hay truyền thông vai trò của nhà trường, thầy cô cũng như xây dựng mối tình cảm, tình yêu của các thầy cô đối với học sinh.

“Điều ngạc nhiên là các vụ việc liên tiếp vẫn diễn ra dù biết chuyện này là sai và sẽ bị xã hội lên án nhưng phụ huynh vẫn hành động theo bản năng, theo cảm xúc. Tôi cho rằng, họ ít biết thông tin, nhận thức về mặt pháp luật còn kém, còn làm ngơ trước pháp luật. Vì vậy, cần có tác động mềm dẻo trong tuyên truyền nhận thức như thư gửi cho các bậc cha mẹ. Việc làm này cần đánh vào lòng tự trọng dân tộc, dòng họ, gia đình, khơi dậy trách nhiệm và mong muốn tốt đẹp cho con em mình. Bên cạnh đó, chính các trường cần chủ động tạo điều kiện cho nhà trường và phụ huynh có những buổi trao đổi với nhau để hiểu rõ nhau hơn. Đặc biệt, phải nâng cao vai trò kết nối của ban đại diện cha mẹ học sinh và các tổ chức đoàn thể xã hội trong và ngoài nhà trường” - PGS Nguyễn Võ Kỳ Anh chia sẻ.