Gian lận thi chứng chỉ: Đến lúc cần "khai tử" kiểu chứng chỉ làm đẹp hồ sơ

Trao quyền tự chủ nhưng phải giám sát, minh bạch

Những ngày qua, Báo Lao Động liên tiếp có loạt bài điều tra, bóc trần những chiêu trò, vấn nạn học giả, chứng chỉ thật trong việc cấp phát chứng chỉ ngoại ngữ, tin học của các cơ sở giáo dục.

Những hình ảnh cận cảnh trong phòng thi được phóng viên Lao Động ghi lại đã chứng tỏ sự móc nối giữa các Cty đào tạo với các trường thi tại Đại học quốc tế Bắc Hà, Đại học Nông lâm Thái Nguyên, Cao đẳng Thương mại Du lịch Thái Nguyên, Học viện Quản lý Giáo dục để tạo ra những kỳ thi cấp chứng chỉ dối trá.

Trong quá trình thâm nhập điều tra, phóng viên Lao Động đã chứng kiến những câu chuyện dở khóc dở cười của những người đi thi. Đa phần họ là giáo viên, hoặc đối tượng chuẩn bị thi công chức, viên chức.

Họ thừa nhận không biết và không có kiến thức về tiếng Anh, nhưng “cực chẳng đã” phải nộp tiền đi thi. Vì những tấm chứng chỉ này là “giấy thông hành” để thi viên chức, đạt các tiêu chuẩn thăng hạng chức danh nghề nghiệp.

Thời gian qua, nhiều nơi đã xảy ra tình trạng bát nháo trong cấp văn bằng, chứng chỉ, đặc biệt là ngoại ngữ. Vậy đâu là kẽ hở để các trường móc nối, tổ chức những kỳ thi dối trá, bát nháo trong thời gian dài?

Theo TS Lê Viết Khuyến - Ủy viên thường trực Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam - những loại văn bằng, chứng chỉ phải theo mẫu của Bộ GDĐT. Bộ là nơi cung ứng phôi các loại văn bằng và trao cho các trường được quyền tự chủ in nội dung và cấp, phát chứng chỉ đó.

Từ 1.7.2019, khi Luật Giáo dục Đại học sửa đổi có hiệu lực, tổ chức có trách nhiệm giám sát, có uy lực nhất trong trường đại học là hội đồng trường. "Khi những cơ sở giáo dục tổ chức các kỳ thi cấp chứng chỉ bát nháo, hội đồng trường có biết, có giải pháp ngăn chặn hay tiếp tay cho sai phạm? Điều này rất cần được cơ quan chức năng làm rõ"- TS Khuyến đặt câu hỏi và cho rằng, hiện nay chúng ta trao quyền tự chủ cho các trường, nhưng cơ chế giám sát, minh bạch, giải trình vẫn chưa thực hiện đúng.

"Khi được trao quyền tự chủ, trường phải công khai hoạt động, trong đó có hoạt động cấp văn bằng, chứng chỉ. Nhưng hiện nay việc này chưa làm được, người dân không biết, phụ huynh không biết. Thả quyền tự chủ mà cơ chế giám sát lỏng lẻo, tất yếu dẫn đến trường hợp như Đại học Đông Đô cấp văn bằng 2 trái phép, hay việc bát nháo trong thi cấp chứng chỉ ngoại ngữ, tin học như báo chí nêu"- TS Khuyến nhấn mạnh.

Làm rõ trách nhiệm của lãnh đạo trường đại học

Liên quan đến đường dây thi gian lận chứng chỉ ngoại ngữ, tin học mà Báo Lao Động phản ánh, TS Hoàng Ngọc Vinh - nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GDĐT), thành viên Tổ tư vấn của Ủy ban quốc gia đổi mới giáo dục đào tạo - cho rằng, cái phôi chứng chỉ không có lỗi gì, mà là trách nhiệm của người có thẩm quyền ký và cấp chứng chỉ cho người học.

Đặc biệt, việc thanh kiểm tra cấp chứng chỉ cần làm rõ trách nhiệm của lãnh đạo trường đại học, các trung tâm, các Sở GDĐT vì Bộ đã phân cấp cho địa phương và trao quyền tự chủ cho các trường.

Ông cho rằng: "Việc cấp phôi chứng chỉ cho các trung tâm đều có ý kiến bằng văn bản của sở hoặc của lãnh đạo trường CĐ hoặc ĐH. Cần làm rõ trách nhiệm của những người này".

Chứng chỉ A, B, C đã lỗi thời

Cũng liên quan đến những gian lận trong việc thi cấp chứng chỉ mà Báo Lao Động phản ánh, nhiều ý kiến cho rằng, đã đến lúc cần "khai tử" các loại chứng chỉ ngoại ngữ A, B, C, bởi nó đã lạc hậu.

Theo tìm hiểu của Lao Động, chứng chỉ ngoại ngữ A, B, C ra đời từ năm 1993 (Quyết định số 177/QĐ-TCBT ngày 30.1.1993 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Chương trình tiếng Anh thực hành A, B, C). Đến ngày 2.12.2008, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quyết định số 66/2008/QĐ-BGDĐT thay thế quyết định 177, với mục tiêu tiệm cận các chuẩn quốc tế hiện nay về đào tạo ngoại ngữ, dựa trên cơ sở tham khảo Khung trình độ chung Châu Âu.

Tuy nhiên, hơn 25 năm nay, loại chứng chỉ A, B, C để phân loại trình độ ngoại ngữ vẫn cho tồn tại và việc thi, cấp chứng chỉ loại này ngày càng bát nháo.

Theo TS Hoàng Ngọc Vinh, đã đến lúc cần bỏ các loại chứng chỉ A, B, C này. Bởi Bộ GDĐT đã có văn bản qui định về khung trình độ ngoại ngữ Việt Nam với 6 bậc.

Ngoài ra, quy trình để cấp một chứng chỉ cần phải tuân thủ một số bước nhằm đảm bảo chất lượng từ việc thiết kế chuẩn đầu ra (phù hợp khung năng lực ngoại ngữ đã phê chuẩn), chương trình, chất lượng người dạy, thi kiểm tra đánh giá nghiêm túc...

Còn cơ quan quản lý như Bộ Nội vụ và Bộ GDĐT cần phối hợp, rà soát lại các qui định cụ thể về năng lực ngoại ngữ với cán bộ công chức, viên chức, tránh việc có chứng chỉ nhưng chỉ nhằm "làm đẹp hồ sơ".