Tự chủ đại học trở thành nhu cầu tự thân
Đối với vấn đề tự chủ đại học, thay mặt nhóm nghiên cứu 5 năm đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo trong lĩnh vực giáo dục đại học (GDĐH), PGS.TS Nghiêm Xuân Huy - Viện trưởng Viện đảm bảo chất lượng giáo dục, ĐHQG Hà Nội cho rằng, khi thực hiện Nghị quyết 29, tự chủ đại học trở thành nhu cầu tự thân của trường đại học, được xem là chìa khóa nâng cao chất lượng đào tạo và chất lượng đầu ra, việc làm sinh viên.
Các nhà khoa học chỉ ra rằng trước Nghị quyết 29, quyền tự chủ trong hoạt động chuyên môn (đào tạo, khoa học và công nghệ, hợp tác quốc tế…) của các cơ sở GDĐH còn bị hạn chế; Hoạt động của cơ sở GDĐH vẫn còn mang nặng tính hành chính hóa, chưa kiện toàn bộ máy quản trị trong điều kiện thực hiện tự chủ, chưa thực sự chủ động, sáng tạo, kịp thời trong quản trị và tổ chức thực hiện.
Sau Nghị quyết 29, tự chủ toàn diện được thúc đẩy do thể chế hóa được nhiều chính sách nhằm tăng cường quyền tự chủ cho các cơ sở GDĐH thông qua việc ban hành các văn bản, hành lang pháp lý.
Văn hóa chất lượng được hình thành và phát triển, tạo sự cạnh tranh về chất lượng và tiếp cận tiêu chuẩn khu vực và quốc tế, tiêu biểu như: ĐHQG Hà Nội và ĐHQG TPHCM lọt top 1.000 đại học hàng đầu thế giới theo bảng xếp hạng QS; trong đó ĐHQG Hà Nội xếp thứ 139 và ĐHQG TP.HCM xếp thứ 142 đại học hàng đầu Châu Á...
Các cơ sở GDĐH tự chủ hơn trong tuyển sinh, liên kết đào tạo và mở ngành đào tạo, đồng thời chủ động trong việc quyết định hướng nghiên cứu và tham gia các nhiệm vụ khoa học công nghệ, thương mại hóa kết quả nghiên cứu cũng như liên kết thực hiện các hoạt động khoa học và chuyển giao công nghệ.
Bên cạnh đó, chất lượng đội ngũ giảng viên được nâng cao. Tại các trường thực hiện theo Nghị định 77, tỉ lệ giảng viên có chức danh giáo sư và phó giáo sư chiếm 9,2% tổng số giảng viên của các trường đại học đã tự chủ trên 2 năm, cao hơn đáng kể so với con số trong toàn bộ hệ thống GDĐH (khoảng 6%); tỉ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ chiếm 22,7%...
Cơ sở pháp lý còn thiếu đồng bộ, chồng chéo
Nhóm nghiên cứu đã chỉ ra những hạn chế về cơ sở pháp lý về tự chủ đại học hiện nay còn thiếu đồng bộ, chồng chéo; hệ thống văn bản quy phạm pháp luật vẫn còn có những quy định chưa phù hợp; Vai trò kiểm soát của Nhà nước và các cơ quan quản lý nhà nước vẫn rất lớn trong các nội dung như: bổ nhiệm Chủ tịch Hội đồng, Hiệu trưởng; Quyết định biên chế, lương; Định mức chi cho các nhiệm vụ khoa học.
Vai trò của cơ quan chủ quản, ban giám hiệu và hội đồng trường trong quản trị đại học chưa rõ ràng.
Cơ chế tài chính chưa chuyển đổi kịp thời so với yêu cầu thực tiễn; chưa tạo được cơ chế tài chính đặc thù cho phép các GDĐH chủ động áp dụng các chế độ đãi ngộ đặc biệt để thu hút nguồn nhân lực xuất sắc, chất lượng cao.
Chính vì vậy, nhóm nghiên cứu đề nghị các cơ quan quản lý tiếp tục sửa đổi, bổ sung quy định rõ quyền tự chủ của các cơ sở GDĐH; làm rõ nội dung tự chủ đại học đối với cơ sở ngoài công lập để bảo đảm bình đẳng giữa cơ sở GDĐH.
Giải quyết những điểm giao thoa, chồng chéo giữa các luật và văn bản dưới luật liên quan đến việc thực hiện quyền tự chủ của các cơ sở GDĐH...
Bên cạnh đó, cần tăng cường thí điểm, xây dựng lộ trình, điều kiện để dần xóa bỏ cơ chế “cơ quan chủ quản”. Tăng cường kiểm tra, giám sát và hậu kiểm theo quy định pháp luật để nâng cao trách nhiệm của các trường đối với chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo. Thúc đẩy trách nhiệm giải trình của trường đại học với các bên liên quan và xã hội.
Đẩy mạnh công tác đảm bảo chất lượng bên trong nhà trường đồng thời triển khai kiểm định chất lượng trường và chất lượng chương trình đào tạo ở cả cấp quốc gia và quốc tế...
