Năm học mới bắt đầu chưa đầy một tháng, hàng loạt vụ lạm thu đã xảy ra gây bức xúc dư luận. Mới đây nhất là vụ việc ở Trường Tiểu học Sơn Đồng (Hoài Đức, Hà Nội), hàng trăm phụ huynh đã kéo đến trường phản đối vấn đề thu - chi.
PV Lao Động đã có cuộc trao đổi với ông Hoàng Văn Cường - Đại biểu Quốc hội khóa XIV, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học kinh tế quốc dân - về câu chuyện này và “hiến kế’ để ngăn chặn lạm thu.
Ông có suy nghĩ gì khi năm nào cũng xảy ra tình trạng lạm thu, dù xã hội rất bức xúc và các cơ quan quản lý cũng đã vào cuộc thanh kiểm tra, cũng như có hình thức kỷ luật giáo viên, hiệu trưởng các cơ sở giáo dục?
- Tôi làm trong ngành giáo dục và tôi tin tất cả những người làm trong lĩnh vực giáo dục không ai muốn phải trực tiếp đi thu tiền, huy động đóng góp tiền của cha mẹ học sinh. Họ chỉ mong toàn tâm toàn ý lo chuyên môn chứ không phải lo về vật chất.
Tuy nhiên do đầu tư ngân sách hạn hẹp nên chúng ta có chủ trương xã hội hóa trong việc huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư. Nhưng ranh giới xã hội hóa và lạm thu rất mỏng manh, nếu không cẩn thận, chúng ta có thể bị lạm dụng hoặc làm một việc xã hội hóa nhưng lại thành lạm thu khiến xã hội lên án.
Theo ông, nếu các đơn vị thu sai quy định, người đứng đầu cơ sở giáo dục cũng như cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục trên địa bàn phải chịu trách nhiệm ra sao?
- Việc thu sai ở đây có thể xảy ra 3 trường hợp. Một là đúng nghĩa lạm thu, tức là thu những khoản thu không được phép thu, không có trong quy định dù có thể mục đích là tốt.
Ví dụ khi một lớp học không có điều hòa, nhà trường đứng ra cùng phụ huynh phân bổ cho mỗi học sinh phải đóng một khoản tiền nhất định để lắp điều hòa, thì đó là thu sai. Nếu thu sai như thế, người đứng đầu phải chịu trách nhiệm hành chính với vi phạm quy định của ngành, đồng thời phải trả lại tiền cho phụ huynh học sinh.
Trường hợp khác, thu có thể đúng theo quy định nhưng việc sử dụng đồng tiền thu ấy lại không công khai, minh bạch thì đó là sai phạm về mặt tài chính, phải xử lý về mặt tài chính. Nếu trầm trọng hơn là dùng tiền đó vào mục đích tư lợi cá nhân thì phải xử lý nặng hơn.
Không ít vụ lạm thu gây bức xúc dư luận thời gian qua có sự tiếp tay của Ban đại diện cha mẹ học sinh. Có ý kiến đề xuất cần ban hành lại điều lệ ban đại diện cha mẹ học sinh theo hướng tránh việc nhà trường lợi dụng ban này làm lá chắn, “bình phong” để lạm thu. Quan điểm của ông như thế nào về ý kiến này?
- Để tránh tình trạng hội cha mẹ học sinh trở thành vỏ bọc, tiếp tay cho nhà trường làm sai việc đó, Thông tư 16/2018 của Bộ GDĐT vừa ban hành, quy định về tài trợ cho các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân đã nói rõ hội cha mẹ phải tham gia giám sát nhà trường trong việc huy động xã hội hóa. Trong dự thảo Luật Giáo dục cũng nói về hội cha mẹ học sinh phải giám sát chứ không phải tiếp tay cho nhà trường lạm thu.
Thông tư số 16 cũng quy định rõ nội dung của xã hội hóa là cái gì, khi xã hội hóa như thế nào, nhà trường, ban phụ huynh đều không được phép đứng ra thu tiền sửa chữa, mua sắm trang thiết bị trong nhà trường theo kiểu bình quân, áp đặt.
Quy định việc sử dụng tiền được đóng góp xã hội hóa đó, trong luật về ngân sách đã quy định rồi, mặc dù đây là tiền của các nhà hảo tâm đóng góp nhưng vẫn phải minh bạch, công khai. Nếu ta thực hiện tốt và phát huy vai trò giám sát của chính quyền địa phương, của cha mẹ học sinh thì sẽ khắc phục được tình trạng lợi dụng xã hội hóa để lạm thu.
Xin cảm ơn ông!
