Tên gọi tết Trung thu
Người Việt sử dụng nhiều tên gọi khác nhau để chỉ Tết Trung thu, mỗi tên đều gắn với những ý nghĩa biểu tượng khác nhau.
Tết rằm tháng Tám: Đây là cách sử dụng ngày để làm tên gọi của tết, tết diễn ra vào ngày rằm của tháng Tám âm lịch.
Tết Trung thu: Thời gian diễn ra tết vào giữa mùa thu.
Tết trông Trăng: Người ta sử dụng hành động biểu tượng trong buổi tối của ngày tết là trông trăng để gọi cho dịp tết này.
Tết Đoàn viên: Vào dịp tết này người thân đi xa thường về nhà để thăm nom cha mẹ, cùng nhau uống trà và thưởng trăng.
Tết Thiếu nhi: Người Việt quan niệm đây là ngày tết dành cho thiếu nhi.
Nguồn gốc Tết Trung thu
Về nguồn gốc của Tết Trung thu, sách Bách khoa thư làng Việt cổ truyền (Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia ấn hành, năm 2021), của tác giả Bùi Xuân Đính ghi: Ở Việt Nam theo tài liệu ghi lại, tết Trung thu là ngày vua Lý tạ ơn thần Rồng đã mang mưa tới cho mùa màng bội thu, dân chúng được ấm no, hạnh phúc.
Trong văn hóa Trung Hoa có sự tích về Dương Quý phi (Dương Ngọc Hoàn), người có nhan sắc khuynh thành, được Đường Huyền Tông sủng ái. Tuy nhiên, triều thần cho rằng do vua quá say đắm nàng mà bỏ bê triều chính, nên đã ép vua ban cái chết cho nàng. Sau khi Dương Quý phi mất, vua nhớ thương da diết. Cảm động trước tình cảm này, các nàng tiên đã quyết định đưa vua lên trời gặp lại Dương Quý phi vào đêm trăng sáng nhất của mùa thu. Sau khi trở về trần gian, vua lấy ngày rằm tháng Tám để tưởng nhớ nàng phi của mình.
Sách Tìm hiểu các ngày lễ tết trong năm (Nhà xuất bản Dân trí ấn hành, năm 2016), tác giả Bùi Sao có nhắc tới chuyện về chú Cuội và Hằng Nga, người cai quản cung trăng. Hằng Nga là người thích chơi đùa, ham mê cảnh đẹp nên thường xuyên xuống trần gian chơi. Vào ngày rằm tháng Tám nọ Ngọc Hoàng mở cuộc thi làm bánh, ai thắng cuộc sẽ được thực hiện bất kỳ điều gì theo mong muốn.
Hằng nga bắt tay làm bánh theo sự chỉ dạy của chú Cuội, khi chiếc bánh nướng lên có mùi thơm phức, vị ngon đặc biệt, nên đã được Ngọc Hoàng chấm giải nhất. Ngọc Hoàng đặt cho bánh tên gọi là bánh Trung thu, Hằng Nga được ban điều ước, nàng đã ước rằng mỗi năm đến ngày rằm tháng Tám sẽ được cùng chú Cuội xuống trần gian để vui chơi thỏa thích. Ngọc Hoàng chấp thuận và đặt tên cho ngày rằm tháng Tám là tết Trung thu.
Ngoài ra còn có chuyện khác kể rằng vào đêm rằm tháng Tám âm lịch, gió mát trăng thanh, vua Đường Minh Hoàng dạo chơi vườn Ngự Uyển. Nhà vua đang say mê thưởng thức cảnh đẹp thì được đạo sĩ La Công Viễn dùng phép tiên đưa lên cung trăng. Ở đó cảnh trí vô cùng đẹp đẽ, tiếng đàn hát du dương, ánh sáng huyền diệu, các nàng tiên múa hát trong những bộ xiêm y đủ màu sắc. Nhà vua say mê đến mức quên cả thời gian, gần sắc đạo sĩ nhắc thì nhà vua mới ra về trong niềm luyến tiếc. Về tới trần gian nhà vua cho chế khúc Nghê Thường Vũ Y, cứ đến đêm rằm tháng Tám lại mở tiệc ăn mừng, nghe nhạc, đọc thơ và thưởng nguyệt.
Như vậy, Trung thu là ngày tết cổ truyền có nguồn gốc từ lâu đời, thời điểm diễn ra ngày tết là giữa mùa thu, nhằm vào ngày rằm tháng Tám. Tết này có nhiều tên gọi, mỗi tên lại gắn với những ý nghĩa biểu tượng khác nhau. Nguồn gốc của tết Trung thu cũng có nhiều cách giải thích, tuy nhiên dù giải thích như thế nào thì đây cũng vẫn là một ngày tết dành để tôn vinh cái đẹp, cầu mong cuộc sống vui tươi, hạnh phúc.
