Phong Nha - Kẻ Bàng 15 năm vươn tầm quốc tế

Bảo vệ rừng “tận gốc”

Theo đó, VQG Phong Nha – Kẻ Bàng tiền thân là khu rừng đặc dụng Phong Nha được thành lập theo Quyết định số 194/CT ngày 9.8.1986 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ) với tổng diện tích là 5.000ha. Đây là khu rừng đặc dụng đầu tiên của Quảng Bình nhằm bảo tồn hệ sinh thái rừng nguyên sinh trên núi đá vôi gắn liền với các di tích lịch sử của dân tộc Việt Nam.

Năm 1993, khu rừng đặc dụng Phong Nha được chuyển thành Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha theo Quyết định 946/QĐ-UB ngày 3.12.1993 của UBND tỉnh Quảng Bình với tổng diện tích 41.132ha. Ngày 12.12.2001, Chính phủ đã có quyết định chính thức nâng hạng Khu bảo tồn thiên nhiên Phong Nha thành VQG Phong Nha – Kẻ Bàng với tổng diện tích quản lý là 85.754ha.

Ngày 20.3.2002 UBND tỉnh Quảng Bình ra Quyết định số 24/2002/QĐ-UB về việc thành lập Ban quản lý (BQL) VQG Phong Nha - Kẻ Bàng. Ngày 5.7.2003, tại hội nghị thường niên lần thứ 27 của Uỷ ban Di sản Thế giới tại trụ sở UNESCO (Paris), VQG Phong Nha - Kẻ Bàng chính thức được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới với tiêu chí: Đại diện quá trình hình thành trái đất và giá trị địa chất.

Ngày 3.7.2015, tại kỳ họp lần thứ 39 diễn ra tại Bonn (Cộng hòa Liên bang Đức), một lần nữa, VQG Phong Nha – Kẻ Bàng lại được vinh danh vào danh sách Di sản thế giới theo 2 tiêu chí mới: Là ví dụ nổi bật đại diện cho các tiến trình sinh thái trong sự tiến hóa và phát triển của các hệ sinh thái trên cạn; sở hữu môi trường sống tự nhiên có ý nghĩa nhất đối với việc bảo tồn đa dạng sinh học.

Ông Lê Thanh Tịnh – GĐ BQL VQG Phong Nha Kẻ Bàng – cho biết, luôn chú trọng tổ chức bảo vệ nguồn tài nguyên rừng, các hệ sinh thái động, thực vật trong phạm vi ranh giới của Vườn; nghiên cứu, bảo tồn các giá trị khoa học đối với các hệ động, thực vật điển hình của khu vực miền Trung, đặc biệt là các loài nguy cấp được ghi trong Sách đỏ Việt Nam và Danh lục IUCN.

Với phương châm bảo vệ rừng “tận gốc”, trong thời gian qua BQL VQG Phong Nha – Kẻ Bàng đã tăng cường công tác thực thi pháp luật; tổ chức truy quét dài ngày, đi sâu vào các khu vực trọng điểm, thường xuyên đổi mới phương pháp, cách thức tuần tra nhằm nâng cao hiệu quả, bảo đảm bí mật, kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý các hành vi xâm hại đến tài nguyên rừng.

Với tinh thần vừa phát huy nội lực, vừa tranh thủ sự hỗ trợ và hợp tác với bên ngoài, 15 năm qua, hoạt động nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế tại VQG Phong Nha – Kẻ Bàng đã ghi nhận được khá nhiều thành tựu quan trọng. BQL Vườn chủ động đề xuất các chủ đề nghiên cứu theo các lĩnh vực, như: đa dạng động vật, thực vật, con người và sinh kế, hệ thống hang động, các tác động lên tài nguyên.

BQL Vườn đã chủ trì và tham gia thực hiện 1 đề tài khoa học cấp bộ, 8 đề tài/nhiệm vụ khoa học cấp tỉnh, 3 nghiên cứu cấp cơ sở; đạt 2 giải sáng tạo kỹ thuật; xuất bản 2 ấn phẩm sách; gần 50 bài báo được đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành trong nước và quốc tế.

Trong đó, có nhiều ứng dụng, như đề xuất giải pháp quan trắc và xử lý các tác động lên hang động du lịch, giám sát diễn biến rừng qua hệ thống GIS (Hệ thống thông tin và địa lý) và RS (Viễn thám), quản lý nền tảng dữ liệu trên các phần mềm chuyên dụng, ứng dụng giải pháp phòng ngừa diệt trừ các loài xâm hại.

Phát huy những giá trị di sản

Trong chương trình hợp tác nghiên cứu về đa dạng các loài lan tại Phong Nha – Kẻ Bàng của các nhà khoa học thuộc Viện thực vật Cômarôp-Viện hàn lâm khoa học Liên bang Nga, Viện sinh thái tài nguyên sinh vật, Trường đại học Khoa học tự nhiên-Đại học quốc gia Hà Nội đã phát hiện quần thể Bách xanh đá, có tên khoa học là Calocedrus rupestris, mọc ưu thế trên núi đá vôi ở độ cao hơn 700m, được xem là sinh cảnh rừng độc đáo nhất bởi tầm quan trọng toàn cầu và giá trị bảo tồn.

Tại đây cũng phát hiện thấy loài Chuột Trường Sơn, tên khoa học là Laonastes aenigmaocs, một đại diện sống duy nhất của họ thú cổ Diatomyidae được xem đã tuyệt chủng cách đây 11 triệu năm, là loài mới bổ sung vào danh lục thú Việt Nam.

Bên cạnh đó, sau 15 năm hợp tác nghiên cứu đã phát hiện thêm 42 loài mới cho khoa học được lần lượt ghi nhận và công bố trên thế giới, trong đó có 38 loài động vật và 4 loài thực vật. Hiện nay, VQG Phong Nha – Kẻ Bàng có tổng 2.951 loài thực vật, trong đó có 112 loài được ghi trong Sách đỏ Việt Nam, 121 loài được ghi trong Sách đỏ IUCN, 39 loài có tên trong Nghị định 32-2006/NĐ-CP, 1 loài có tên trong các phụ lục CITES; 1.394 loài động vật, trong đó có 83 loài được ghi trong Sách đỏ Việt Nam, 110 loài được ghi trong Sách Đỏ IUCN, 68 loài có tên trong Nghị định 32-2006/NĐ-CP, 55 loài có tên trong các phụ lục CITES. Bên cạnh đó, BQL Vườn triển khai thực hiện có hiệu quả các chương trình nhân giống các loài cây bản địa quý, hiếm có giá trị bảo tồn và kinh tế cao.

Công tác chăm sóc, cứu hộ động vật hoang dã được thực hiện tốt, tỷ lệ cứu hộ thành công đạt trên 92% (từ năm 2003 đến nay đã cứu hộ trên 1.197 cá thể động vật hoang dã, chuyển và thả về môi trường tự nhiên 802 cá thể).

Những phát hiện trên đây đã góp phần quan trọng vào việc tôn vinh những giá trị của Di sản thiên nhiên thế giới VQG PN-KB, đặc biệt là các giá trị về đa dạng sinh học, một tiêu chí quan trọng để UNESCO công nhận VQG PN-KB là Di sản thiên nhiên thế giới lần thứ hai vào năm 2015.

Là vương quốc hang động, đến nay VQG Phong Nha – Kẻ Bàng đã khảo sát, đo vẽ 327 hang động.

Trong thời gian qua, UBND tỉnh Quảng Bình đã chỉ đạo BQL VQG Phong Nha – Kẻ Bàng thực hiện nhiều biện pháp đưa du lịch Phong Nha – Kẻ Bàng có những bước phát triển đáng kể, trở thành một trong những điểm du lịch nổi tiếng của Việt Nam và Thế giới.

Ông Lê Thanh Tịnh – GĐ BQL VQG Phong Nha Kẻ Bàng – cho biết, phát huy kết quả đạt được trong 15 năm qua, trong thời gian tới, BQL VQG Phong Nha Kẻ Bàng sẽ phấn đấu tiếp tục làm tốt hơn công tác quản lý bảo vệ rừng, bảo tồn nguyên vẹn các giá trị ngoại hạng nổi bật toàn cầu về địa mạo địa chất, đa dạng sinh học. Đồng thời phối hợp các sở, ngành liên quan tham mưu UBND tỉnh đẩy mạnh xúc tiến đầu tư, đa dạng hóa các sản phẩm du lịch, từng bước phát huy có hiệu quả các giá trị của di sản thiên nhiên thế giới, góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội của tỉnh nhà ngày càng phát triển.