Xung quanh thành phố Lạng Sơn, đồng bào người Tày đã ươm trồng và gây dựng tên tuổi cho hạt dẻ Lạng Sơn.
Hạt dẻ ở đây là hạt trồng chứ không phải mọc tự nhiên trong rừng như hạt dẻ Cao Bằng. Thế nhưng do hợp đất, hợp nước và có bàn tay chăm sóc của con người, hạt dẻ Lạng Sơn to, bóng, đều và vị ngon đậm đà.
Dẻ là loại cây có giá trị lớn, phần hạt rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt tim mạch.
Trong cuộc sống hàng ngày, hạt dẻ là thứ quà thơm ngon, được nhiều người yêu thích.
Những tháng cuối năm là thời điểm dẻ chín. Quả dẻ chuyển dần sang màu vàng. Khi thu hái, đập lấy phần hạt, vỏ hạt chuyển màu nâu sậm, ấy là lúc hạt đã già.
Tuy nhiên, việc thu hạt dẻ không mấy dễ dàng. Những phần quả ở xa, phải dùng gậy đập nhưng đập sao để quả rơi xuống mà không nát cành lá mới khó.
Theo bà con người Tày, hạt dẻ càng tươi thì càng ngon ngọt. Tuy hiên, dù vỏ quả cứng nhưng cũng không bảo quản được lâu. Thế nên, những ai được thưởng thức dẻ tươi mới thấm hết được vị ngon của thứ quà này.
Để thưởng thức hạt dẻ, phải khía vỏ hạt, luộc sôi rồi đem rang khô với muối. Cầu kì hơn chút nữa, bóc hết vỏ, đem phần thịt đi làm các món hầm, nấu canh với thịt gà, chân giò hoặc xương lợn, ninh nhừ và nêm thêm chút gia vị là có món canh hầm cực ngon. Hoặc bóc vỏ, đem nấu cùng gạo nếp nương thành món xôi hạt dẻ độc đáo.
Món dẻ rang chín, thơm nhẹ, thịt hạt vàng như hổ phách, ươm màu rất đẹp. Khi ăn, hạt bở tung trong miệng, vị ngọt bùi, ngậy quện lấy vị thơm khiến chúng tôi mê mẩn. Món xôi hạt dẻ là sự trộn lẫn của vị giòn, dẻo và bở, vị bùi, ngọt đá, rất thích thú. Món canh thì đượm vị ngọt ngon, say mê.
Hạt dẻ được chuyển về Hà Thành, các bà nội trợ còn nhiều cách chế biến hạt dẻ như rang mật ong, nướng với thịt... Món ăn nào có hạt dẻ cũng đẩy đưa khẩu vị hơn.
Trong mâm cơm tết hoặc trong những cuộc vui, hạt dẻ trở thành thứ quà ngậy bùi không thể thiếu của nhiều gia đình.
Nếu có dịp tới thành phố Lạng Sơn, được ghé thăm những đồi dẻ và tận tay thu hái hạt, đó sẽ là một trải nghiệm tuyệt vời cho những ai ưa khám phá.
