Để tận mắt chứng kiến người dân "hái" rêu đá và chế biến món ăn độc, lạ này, chúng tôi phải vượt qua quãng đường hơn trăm cây số từ trung tâm thành phố Việt Trì (Phú Thọ) để đến được với bản Ú, huyện Tân Sơn, Phú Thọ.
Rêu đá là món ăn không thể thiếu trong bữa ăn của người Mường ở nơi đây. Đang trên đường đi "hái" rêu đá, bà Hoàng Thị Lan (dân tộc Mường, ở Bản Ú, Tân Sơn, Phú Thọ) cho biết, thông thường rêu đá có vào mùa đông. Tuy nhiên, rêu đá chỉ mọc tại nơi có dòng nước suối trong, càng những nơi nước chảy siết thì nơi đó có nhiều rêu đá.
Để "hái" được rêu đá, bà Lan chia sẻ: Khi lấy rêu thì lấy theo chiều dòng nước chảy để rêu không bị nát, không lấy cả gốc mà chỉ lấy phần thân non tơ sạch sẽ. Sau khi lấy xong, đưa rêu đến tảng đá bên cạnh suối rồi dùng những cây gỗ to mà đập cho rêu sạch sẽ, cứ như vậy cho đến khi rêu mềm ra rồi đưa vào rổ, tiếp một lần nữa cho xuống dòng sông để chúng sạch sẽ và đem về nhà để chế biến.
Chế biến món rêu này không quá công phu. Nguyên liệu làm nên món ăn này cũng rất đơn giản, gần gũi, ai cũng thể học và làm theo. Nguyên liệu chỉ cần một chút tỏi, gia vị như muối, dầu ăn, hạt dổi, mắc khén.
Tỏi băm nhỏ đem vào phi thơm lên với dầu ăn, tiếp đến cho rêu đá vào đảo đến khi gần chín thì nêm nếm gia vị cho vừa miệng là có thể ăn được. Theo như bật mí của bà Lan, nếu muốn món ăn này ngon hơn có thể xào chung rêu đá với đu đủ.
Không dừng lại là một món ăn truyền thống của người đồng bào dân tộc Mường, món ăn này còn cung cấp chất dinh dưỡng, giúp lưu thông khí huyết, giải độc cơ thế, bình ổn huyết áp cho cơ thể…
Tìm hiểu kỹ hơn về món ăn này, người dân ở đây cho biết, trong những năm tháng đói kém, mất mùa ở thế kỷ trước, rêu đá là món ăn chính cứu đói của toàn bộ người dân sinh sống ở đây.
Rêu đá không chỉ là món ăn gắn bó với bữa cơm của đồng bào dân tộc Mường mà đó còn là nét văn hóa, làm nên bản sắc riêng của mỗi dân tộc Việt góp phần làm cho nền văn hóa ấy trở nên đa dạng, phong phú hơn.
