Chùa Khai Nguyên nằm ở thôn Khoang Sau, xã Sơn Đông, thị xã Sơn Tây, Hà Nội. Nếu nhắc tới tên chùa Khai Nguyên, ở Hà Nội có 2 chùa, một ở thị xã Sơn Tây, một ở quận Tây Hồ.
Mỗi ngôi chùa có lịch sử, cảnh quan khác nhau nhưng đều là những kiệt tác của bàn tay con người.
Chùa Khai Nguyên ở Sơn Tây, còn được gọi là chùa Tản Viên, tên hiệu đầy đủ là Tản Viên Sơn Quốc Tự. Chùa có niên đại lịch sử từ thời nhà Lý nửa đầu thế kỉ XI.
Trải qua sự tàn phá của thời gian, chiến tranh, chùa được di chuyển vị trí nhiều lần. Hiện nay, chùa được tôn tạo tại vị trí sơ khai, còn giữ nhiều nét cổ như ban đầu.
Do được xây trên nền móng cũ, theo kiến trúc cũ nhưng mới được tôn tạo từ năm 2008 nên chùa mang dấu ấn kim cổ rất đặc sắc, không bị phá vỡ không gian, giá trị lịch sử.
Chùa nằm giữa một vùng quê yên bình, tươi đẹp. Có hồ nước vuông vắn nắm trong khuôn viên, cây cối xanh tốt, hoa thơm khắp 4 mùa, đem lại không khí thanh tịnh cho Phật tử, du khách khi bước chân tới chùa.
Các công trình Chính Điện, Tháp Chuông, Tháp Trống, Nội Viện được xây dựng theo kiến trúc của đền chùa Bắc Bộ, đặt những pho tượng thờ lớn uy nghiêm. Trong khuôn viên chùa, hệ thống tượng Phật, La Hán rất đặc sắc đặt trong Nội điện và các dãy hành lang, sân chùa.
Những hạng mục bổ trợ như biển non bộ hình thần Kim Quy 2 đầu bái phật cầu kinh, giếng rồng tiên là những kiệt tác.
Trong khuôn viên chùa, có những công trình đặc trưng riêng ở vật liệu kiến trúc, được dựng từ đá ong nguyên khối, khắc tạc thành những tác phẩm điêu khắc có giá trị.
Chùa có hang động Địa ngục diễn lại con đường xuống địa ngục theo kinh Phật Tịnh Độ Tông, nơi con người có thể ngẫm và nhìn nhận về lương tâm, đạo đức.
Ngôi chùa Khai Nguyên những dịp lễ, tết tráng lệ, lung linh nhưng vẫn toát lên nét thanh bình.
