"Ưu ái" chuyên gia "ngoại"
Kiểm toán nhà nước đã chỉ ra nhiều điểm bất cập tại các dự án ODA, trong đó, có việc đàm phán, ký kết Hiệp định vay vốn gặp những ràng buộc bất lợi như phải sử dụng tư vấn quốc tế. Cụ thể, Dự án đầu tư xây dựng Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Gia Minh, công tác tư vấn thiết kế, giám sát thi công phải sử dụng nhà thầu quốc tế, chuyên gia tư vấn nước ngoài nên chi phí tăng cao gấp nhiều lần so với sử dụng tư vấn trong nước.
Gói thầu C, chi phí tư vấn thiết kế và hỗ trợ đấu thầu tăng từ 6,2 tỉ đồng lên 60,4 tỉ đồng, tương đương 9,7 lần, chi phí tư vấn giám sát tăng từ 4,9 tỉ đồng lên 66,2 tỉ đồng tương đương 13,5 lần. Chi phí tư vấn thiết kế của gói thầu G tăng từ 4,9 tỉ đồng lên 12,5 tỉ đồng, tương đương 2,5 lần, chi phí tư vấn giám sát tăng từ 4,9 tỉ đồng lên 22,4 tỉ đồng tương đương 4,5 lần.
Với dự án phát triển giao thông đô thị thành phố Hải Phòng, mặc dù đã có một số nhà thầu trong nước nộp hồ sơ dự thầu nhưng đều không đủ điều kiện qua sơ tuyển, quá ưu tiên các điều kiện kỹ thuật, kinh nghiệm so với điều kiện về tài chính, giá cả.
Kết quả chấm sơ tuyển, điểm đánh giá của các nhà thầu trong nước đều thấp hơn các nhà thầu nước ngoài. Kết quả lựa chọn nhà thầu, đơn vị trúng thầu là các nhà thầu nước ngoài với mức lương chuyên gia nước ngoài cao hơn rất nhiều so với lương chuyên gia trong nước.
Dự án phát triển giao thông đô thị thành phố Hải Phòng cũng sử dụng chuyên gia nước ngoài không đúng quy định, áp dụng đơn giá tiền lương chuyên gia không phù hợp với Quyết định phê duyệt dự án và Quyết định số 131/2007/QĐ-TTg ngày 9.8.2007 của Thủ tướng Chính phủ (việc thuê chuyên gia nước ngoài phải được phê duyệt trong dự án). Đơn giá chuyên gia trong nước áp dụng trong dự toán không phù hợp với định mức chi tiêu quy định tại Thông tư số 219/2009/TT-BTC ngày 19.11.2009.
Kiến nghị xử lý hàng nghìn tỉ
Theo Kiểm toán Nhà nước, nhiều dự án ODA được lập và phê duyệt tổng mức đầu tư (TMĐT) chưa chính xác như Dự án phát triển giao thông đô thi thành phố Hải Phòng, TMĐT sai 221,9 tỉ đồng; Dự án xây dựng cầu dân sinh và quản lý tài sản đường địa phương: Sai định mức, đơn giá và khối lượng 284,4 tỉ đồng...
Nhiều dự án điều chỉnh TMĐT nhiều lần như Dự án hệ thống thoát nước và xử lý nước thải thành phố Lạng Sơn điều chỉnh tăng TMĐT 1,7 lần, Tiểu dự án phát triển thành phố Tam Kỳ tỉnh Quảng Nam điều chỉnh tăng TMĐT 1,4 lần, Dự án hệ thống thoát nước và xử lý nước thải thành phố Thái Nguyên điều chỉnh tăng TMĐT gấp 4 lần,...
Trong đó, có dự án đầu tư xây dựng công trình Cảng cửa ngõ Quốc tế Hải Phòng (Hợp phần A) - giai đoạn khởi động điều chỉnh dự án có tiêu chí dự án quan trọng quốc gia khi chưa báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo và báo cáo Quốc hội.
Ngoài ra, theo các chuyên gia, hầu hết các bộ, ngành địa phương báo cáo tình hình tiếp nhận và sử dụng vốn ODA, vốn vay ưu đãi chậm, thậm chí có 12 địa phương không thực hiện báo cáo; báo cáo tổng hợp tình hình vận động, quản lý và sử dụng vốn ODA, báo cáo công tác giám sát, đánh giá đầu tư năm 2018 chậm.
Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý tài chính 2.078 tỉ đồng, trong đó tăng thu Ngân sách Nhà nước 33 tỉ đồng, giảm chi Ngân sách Nhà nước 801 tỉ đồng và xử lý khác 1.243 tỉ đồng.
