Năm 2006, Bộ Giáo dục và Đào tạo phát động phong trào “Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích”. Mấy năm đầu triển khai, chất lượng dạy và học có chuyển biến tích cực. Tuy nhiên vài năm trở lại đây, bệnh thành tích lại có dịp 'bùng phát" khi nhà nước có các chế độ ưu tiên cho những nhà giáo ưu tú, các giáo viên giảng dạy lâu năm...
Trường hợp của ông Đặng Vũ Ngoạn - Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghiệp thực phẩm TPHCM là ví dụ thứ nhất. Ông đã khai khống thành tích để đủ điều kiện nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ và Huân chương Lao động hạng Ba của Chủ tịch nước, việc đó ngay lập tức thành "ngòi nổ" cho chính những người trong ngành giáo dục.
Chuyện là: Năm 2008, vị Hiệu trưởng này chuyển công tác từ Trường ĐH Bách khoa (ĐH Quốc gia TPHCM) về ĐH Công nghiệp thực phẩm TP HCM. Từ năm 2008 đến 2011 liên tục trong 3 năm ông Ngoạn đạt chiến sĩ thi đua cấp cơ sở. Nhưng trước khi về Trường ĐH Công nghiệp thực phẩm TP HCM, tại Trường ĐH Bách khoa trong hai năm 2006 và 2007, PGS.TS Ngoạn không đạt được chiến sĩ thi đua.
Như vậy, ông Đặng Vũ Ngọan không đủ tiêu chuẩn 5 năm liên tục đạt danh hiệu chiến sĩ thi đua cơ sở tại thời điểm đề nghị khen thưởng tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ năm 2012 (thành tích tính từ năm 2006 đến 2011). Thế nhưng, trong hồ sơ thành tích, ông Ngoạn đã khai là đạt chiến sĩ thi đua 5 năm liền.
Tương tự, mặc dù không đủ tiêu chuẩn 7 năm liên tục chiến sĩ thi đua cơ sở tại thời điểm đề nghị khen thưởng Huân chương Lao động hạng Ba năm 2013 (tính thành tích từ năm 2006 đến 2013), nhưng ông Ngoạn vẫn khai cho mình đạt được 7 năm liền là chiến sĩ thi đua.
Chưa dừng lại ở đó, ông Ngoạn còn tự để bảng lương của mình có mức thu nhập lên tới 182 triệu đồng/1 tháng. Khi tham chiếu bảng thu nhập của ông Ngoạn với rất nhiều khoản tiền trách nhiệm, tiền quản lý rất “lạ đời” trên 50 triệu đồng. Khi sự việc vỡ lở, ông Ngoạn quanh co cho rằng do chủ quan nên ông đã... ký xác nhận vào bản khai nhận bảng lương cũng như các hồ sơ thành tích thi đua, khen thưởng mà không kiểm tra kỹ hồ sơ?!
Trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Như Chinh, Vụ trưởng Vụ Thi đua Khen thưởng (Bộ Công Thương), xác nhận Bộ Công Thương đã ban hành quyết định kỷ luật bằng hình thức cảnh cáo đối với ông Ngoạn do vi phạm Luật Thi đua khen thưởng. Tuy nhiên đến nay, chưa có hình thức thu hồi bằng khen, huân chương nào đối với ông Ngoạn.
Trường hợp khác, ông Phạm Bá Luyến - nguyên Trưởng phòng GDĐT huyện Quan Sơn, Thanh Hóa cũng tương tự khi khai man hồ sơ để nhận danh hiệu Nhà giáo ưu tú. Trường hợp này thì đắng chát hơn.
Mặc dù, ông Luyến có nhiều đóng góp cho ngành GDĐT vùng cao, trong đó có 10 năm làm công tác xóa mù chữ cho đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa vào những năm cuối thập niên 80, đầu thập niên 90 nhưng trong hồ sơ khen thưởng, ông Luyến đã không trung thực trong kê khai thành tích cá nhân, khai man thời gian trực tiếp giảng dạy từ 4 năm thành 16 năm để đủ tiêu chuẩn, điều kiện được xét tặng danh hiệu Nhà giáo ưu tú.
Cái giá cho bệnh thành tích mà ông Luyến phải trả là án kỉ luật của Ban thường vụ Tỉnh ủy Thanh Hóa với hình thức cách hết các chức vụ trong Đảng (nhiệm kỳ 2010- 2015); Chủ tịch UBND huyện Quan Sơn đã có quyết định cách chức trưởng Phòng GDĐT đối với ông Phạm Bá Luyến. Trước khi bị kỷ luật, ông Luyến là ủy viên Ban chấp hành Đảng bộ huyện Quan Sơn (nhiệm kỳ 2010-2015), Bí thư chi bộ, Trưởng phòng GDĐT huyện Quan Sơn.
Qua những sự việc trên, PGS Văn Như Cương đã cho rằng: Hiện nay, bệnh hình thức, bệnh thành tích trong giáo dục hết sức nặng nề, càng ngày càng trầm trọng thêm. “Những người làm giáo dục có vai trò rất quan trọng, đó là phải làm sao để học sinh quay trở lại với mục đích cốt lõi nhất của giáo dục là học thật, dạy thật, đào tạo ra những người biết làm việc thật. Thiết nghĩ, triết lý giáo dục cuối cùng phải là như vậy.”
Đưa ra giải pháp chống bệnh thành tích trong giáo dục, PGS Văn Như Cương cũng cho rằng: Để chống được căn bệnh gian dối, thành tích ảo, thiết nghĩ đi tiên phong không ai khác chính là đội ngũ giáo viên. Chỉ khi giáo viên đi tiên phong, kiên quyết chống bệnh gian dối, thành tích ảo thì môi trường giáo dục mới sáng lên được. Còn nếu bản thân chính các đội ngũ giáo viên và áp lực xã hội không đặt quá nặng lên vai người thầy, thiết nghĩ bệnh thành tích trong giáo dục cũng giảm đi một lượng đáng kể.
Không những thế, bệnh thành tích trong giáo dục cũng cần được xử lý nghiêm minh. Cái giá phải trả cho sự khai man thành tích hẳn vẫn “quá đắng” đối với vị Trưởng phòng GDĐT huyện Quan Sơn, Thanh Hóa như đã kể ở trên.
