Kỳ 1: Năng suất lao động Việt Nam: Cuộc rượt đuổi chưa có hồi kết
Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã không ngừng nỗ lực để tăng năng suất lao động (NSLĐ). Thực tế, với sự quan tâm chỉ đạo và tạo mọi điều kiện của Đảng, Nhà nước; sự nỗ lực của các DN, người lao động, NSLĐ Việt Nam đã không ngừng tăng lên, năm sau luôn tăng cao hơn năm trước. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, NSLĐ ở nước ta còn thấp so với nhiều nước trong khu vực Asean.
Rượt đuổi các nước trong khu vực
Theo TS Nguyễn Anh Tuấn - Viện trưởng Viện Năng suất Việt Nam - trong nhiều năm qua, Việt Nam đã không ngừng nỗ lực để nâng cao NSLĐ. Mặc dù vậy, NSLĐ Việt Nam vẫn còn thấp so với mức trung bình của khu vực Asean.
Cụ thể, năm 2010, NSLĐ của Singapore được quy giá trị là 113,7 ngàn USD; NSLĐ bình quân khu vực Asean là 16,7 ngàn USD và của Việt Nam chỉ là 7,4 ngàn USD. Đến năm 2012, NSLĐ của Singapore là 114,4 ngàn USD; NSLĐ bình quân khu vực Asean là 18.000 USD, còn Việt Nam mới là 7,9 ngàn USD; tương tự, năm 2014, của Singapore là 125,4 ngàn USD, bình quân khu vực Asean là 20,6 ngàn USD, còn Việt Nam chỉ là 8,9 ngàn USD.
NSLĐ Việt Nam đã tăng lên sau mỗi năm, nhưng NSLĐ các nước trong khu vực cũng không hề dừng lại.
“Tốc độ tăng NSLĐ Việt Nam giai đoạn vừa qua là chưa đủ để thu hẹp khoảnh cách với các nước” - TS Nguyễn Anh Tuấn nhận định. Dự báo, nếu Việt Nam đạt mức tăng NSLĐ 6,5%/năm (năm 2015 tăng 6,45%; và theo Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 BCH T.Ư Đảng khóa XII ngày 1.11.2016 đề ra mục tiêu tăng NSLĐ hằng năm cao hơn 5,5%) thì Việt Nam sẽ đuổi kịp Philippines vào năm 2036, bằng Thái Lan vào năm 2045 và bằng Indonesia vào năm 2049.
Nhận định về NSLĐ Việt Nam với các nước Asean, PGS-TS Vũ Quang Thọ cho hay, hiện đã có xu hướng giảm dần khoảng cách chênh lệch về NSLĐ của VN so với các nước phát triển trong khu vực, nhưng tốc độ còn chậm, nên khoảng cách vẫn còn khá lớn.
Nhiều nguyên nhân
Nói về các yếu tố tiêu cực khiến NSLĐ Việt Nam còn thấp, TS Nguyễn Anh Tuấn chỉ ra rằng, DN trong nước phần nhiều là nhỏ, vốn đầu tư ít, chủ yếu gia công, chưa đủ sức tạo sản phẩm, nhập khẩu là chính, lại thiếu liên kết để tạo nên sức mạnh tổng hợp nên rất kém lợi thế cạnh tranh với các DN nước ngoài và bảo vệ thị trường trong nước. Lực lượng lao động nước ta đông đảo nhưng chất lượng lao động lại yếu: Nhiều ngành phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động nghiêm trọng, nhất là kỹ sư, cán bộ kỹ thuật, công nhân có tay nghề cao.
Đồng tình với Viện trưởng Viện Năng suất Việt Nam, PGS-TS Vũ Quang Thọ khẳng định, nguyên nhân khiến NSLĐ Việt Nam còn thấp chính là do quy mô nền kinh tế nhỏ bé và xuất phát điểm NSLĐ thấp; chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động chưa phù hợp; máy móc thiết bị cũ kỹ và công nghệ sản xuất lạc hậu; chất lượng lao động thấp, cơ cấu nhân lực và hiệu quả sử dụng lao động qua đào tạo chưa hợp lý; trình độ tổ chức, quản lý trong sản xuất kinh doanh và hiệu quả sử dụng các nguồn lực còn bất cập; quá trình đô thị hóa ở VN diễn ra còn chậm; tiền lương và thu nhập của NLĐ thấp, không bảo đảm cuộc sống.
Đề cập vấn đề trên, ông Hoàng Văn Lương - Chủ tịch CĐ Cty CP Đầu tư Lạc Hồng, một trong những DN chuyên hoạt động trong lĩnh vực đầu tư và nhận thầu thi công công trình xây dựng - thừa nhận, thực trạng nguồn nhân lực ngành xây dựng đang thiếu về số lượng, yếu về chất lượng là một trong những nguyên nhân dẫn đến NSLĐ thấp.
Bên cạnh đó, thiết bị, máy móc và quy trình công nghệ lạc hậu cũng là nguyên nhân dẫn đến NSLĐ thấp. “Cty CP Đầu tư Lạc Hồng cũng không nằm ngoài những tác động tiêu cực của việc mất cơ cấu giữa công nhân xây dựng và cán bộ kỹ thuật làm ảnh hưởng đến việc tăng NSLĐ của đơn vị” - ông Lương chia sẻ.
Trao đổi thêm về nguyên nhân khiến NSLĐ Việt Nam còn thấp, CĐ Cty CP Simco Sông Đà cũng cho biết, cái khó của Cty là có nhiều ngành nghề sản xuất kinh doanh khác nhau, nhiều đơn vị trực thuộc, NSLĐ từng bộ phận không đồng đều… một số yếu tố khác cũng là căn bệnh chung ở Việt Nam khiến NSLĐ còn thấp, đó là tình trạng sức khỏe cũng như thái độ lao động trong một bộ phận NLĐ chưa tốt, tinh thần trách nhiệm trong thực hiện công việc chưa cao.
