Đề tài do Tiến sĩ Vũ Minh Tiến – Ủy viên Ban chấp hành Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn làm chủ nhiệm. Tính đến ngày 30.11.2021, Công đoàn Việt Nam có 35.183 đoàn viên sinh hoạt tại 519 nghiệp đoàn, trong đó, đoàn viên là nữ chiếm 13,43% trong tổng số đoàn viên nghiệp đoàn. Đã có sự suy giảm đáng kể, lên đến 17,4%, số lượng đoàn viên nghiệp đoàn trong 4 năm qua. Các nghiệp đoàn được thành lập ở hơn 24 nghề khác nhau. Các nghề có đông đoàn viên, bao gồm: Nghề cá, nghề xe ôm (xe thồ), bốc xếp hàng hóa, tiểu thương, giúp việc nhà- giữ trẻ…, trong đó nghề có nhiều đoàn viên nhất là nghề cá với 14.482 đoàn viên, chiếm 41,03%; xe ôm với 9.475 đoàn viên, xe tải bốc xếp hàng hoá với 2.611 đoàn viên, hộ tiểu thương với 2.272 đoàn viên, giúp việc nhà, giữ trẻ với 2.115 đoàn viên…
Đề tài được nghiên cứu với mục tiêu là từ hệ thống hoá cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý về quyền liên kết, thành lập tổ chức đại diện của người lao động trong khu vực phi chính thức, trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức, hoạt động và nhu cầu thành lập và khả năng duy trì hoạt động của nghiệp đoàn trong khu vực phi chính thức ở Việt Nam hiện nay, để đề xuất giải pháp, kiến nghị với Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam về phát triển nghiệp đoàn trong khu vực phi chính thức trong tình hình mới. Một trong những tính cấp thiết của Đề tài là Nghị quyết số 02-NQ/TW ngày 12.6.2021 của Bộ Chính trị về đổi mới tổ chức và hoạt động của Công đoàn Việt Nam trong tình hình mới đã xác định một trong những nhiệm vụ, giải pháp là “có mô hình phù hợp thu hút, tập hợp, bảo vệ người lao động ở khu vực phi chính thức”. Do vậy, nghiên cứu tổ chức đại diện của người lao động ở khu vực phi chính thức có ý nghĩa lý luận và thực tiễn.
Với những kết quả thu được từ nghiên cứu thực tiễn và trên cơ sở lý luận, nhóm nghiên cứu Đề tài đề xuất một số giải pháp. Trong đó, đáng chú ý là khi hỗ trợ thành lập nghiệp đoàn, cần thực hiện quy trình thành lập nghiệp đoàn “từ dưới lên” theo nguyện vọng của đoàn viên; nghiệp đoàn cần được thiết kế linh hoạt phù hợp với quy mô lao động, tính chất và đặc điểm việc làm của từng địa phương, từng ngành nghề nhất định, mà không nên rập khuôn máy móc theo phong trào thuần túy; nghiệp đoàn dù được thiết kế tổ chức, bộ máy linh hoạt nhưng phải bảo đảm các nguyên tắc về tổ chức, hoạt động của một tổ chức đại diện người lao động có tư cách pháp nhân; nhiệm vụ của nghiệp đoàn cần được hướng vào nội dung trọng tâm đại diện cho người lao động trong thương lượng, đối thoại và kiến nghị với các đối tác, với chủ thể liên quan và với các cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương nhằm bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng về việc làm, thu nhập, an toàn vệ sinh lao động, an sinh xã hội…
Hội đồng nghiệm thu đánh giá Đề tài đạt yêu cầu, tuy nhiên cần tiếp thu chỉnh sửa theo ý kiến đã đóng góp để hoàn thiện.
