Những giọt mồ hôi mặn mòi của người làm muối

Những ngày gian khó

Nhớ lại những ngày đầu, trong lao động thiếu dụng cụ, lương thực, nước uống… đều được khắc phục để đáp ứng tiến độ. Khi đào đất gặp bom mìn do chiến tranh để lại gây sát thương phải đưa đi cấp cứu ở bệnh viện huyện. Công trường phải thuê xe ủi rà phá bom mìn, bảo đảm an toàn cho người lao động. Đắp đê biển như: “Dã tràng xe cát biển Đông”. Đắp xong triều cường cuốn đi hết. Tỉnh phải điều động đội xe cơ giới của ông Mai Tố Nghiêm đang trong quá trình cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh đem các loại máy PH, Nooc-oét, xe reo 5… thi công cả ngày đêm. Xe máy thi công ở đầm lầy nước mặn bị sụt lún nằm hằng tuần phải thuê xe kéo lên sửa chữa mới hoạt động được. Sau 2 tháng thi công xong đê biển. Ty thủy lợi cống 9 cửa điều hòa nước cho thi công và sản xuất.

Vốn Trung ương cấp kịp thời, nhưng ở ngân hàng không có đủ tiền mặt, đơn vị thi công chờ hằng tháng nhưng chỉ ứng được một phần tiền rồi cũng “thông cảm” khất nợ, vui vẻ rút quân, coi như “ủng hộ” công trường muối sẽ trả sau.

Trong quá trình xây dựng phải tuyển chọn những người tốt vào lực lượng thường xuyên. Quản lý số lao động này rất khó khăn, phải tuyên truyền giáo dục bằng chính sách, tình cảm. Đào tạo lớp trẻ quen sống trong chế độ cũ thành người lao động chân chính là cả một quá trình vô cùng gian nan. Một trong những cán bộ quản lý và tổ chức công đoàn là ông Bồi - bộ đội tập kết ra Bắc làm việc ở nông trường 1-5 Nghệ An - nay về xây dựng quê nhà. Một bộ phận thanh niên ban đầu còn chây lười, rượu chè, cờ bạc làm ảnh hưởng đến tinh thần lao động chung.

Hằng ngày 5 giờ, ông Bồi đánh kẻng huy động mọi người ra tập thể dục để điểm danh, chấm công lao động. Có những thanh niên đi chơi khuya mệt mỏi nằm báo ốm. Ông y tá chăm sóc và báo nhà ăn nấu cháo cho bệnh nhân, nằm một ngày thấy chán mai lại đi làm. Vì vậy người ốm giảm dần. Ông Bồi được giao nhiều việc như: Tổ chức hành chính, quản lý lao động, xây dựng nhà ăn, nhà trẻ, trạm xá… Miệng ông nói, chân ông chạy, tay ông làm. Nơi nào khó khăn là ông đến giải quyết. Trong phong trào lao động, ông tuyên truyền giác ngộ những người tốt kết nạp vào công đoàn. Với vai trò thư ký công đoàn, ông dựa vào các tổ đội sản xuất để xây dựng công đoàn cơ sở với năm công đoàn bộ phận gồm 150 đoàn viên.

Trong chiến tranh biên giới Tây Nam đã tuyên truyền vận động 10 thanh niện nhập ngũ. Có 2 liệt sĩ hy sinh anh dũng ở Campuchia là anh Ngân ở Thừa Thiên-Huế, anh Cầu ở Thanh Hóa. Một số cán bộ chủ chốt tích cực được UB tỉnh cử làm chuyên gia ở tỉnh Stung Chen kết nghĩa của Campuchia.

Cục trưởng Cục công nghiệp muối, PGS-TS Phan Tam Đồng đã đào tạo cán bộ kỹ thuật. Áp dụng nhiều đề tài kỹ thuật trong xây dựng và sản xuất muối đạt kết quả cao. Năm 1980, Cục muối cử 40 học sinh kỹ thuật trung cấp vào thực tập tốt nghiệp để xây dựng, sản xuất muối. Một số nhân viên và sĩ quan trong chế độ cũ cũng xin đến làm việc ở công trường để thích nghi với môi trường lao động mới. Công trường đã hợp đồng với nhà thầu khoán ở Hà Tĩnh đưa lao động mang theo xe cút kít vận chuyển đất san phẳng nội đồng.

Năm 1988 cơ bản xây dựng xong đồng muối Hòn Khói với diện tích 300ha, kinh phí 400 tỉ đồng theo giá hiện nay.

Muối ra nước ngoài

Khi đi vào sản xuất thiếu công nhân lành nghề, các kỹ thuật viên đã mở lớp dạy kỹ thuật sản xuất cho công nhân như: Chế chạt ở khu trưng phát với độ sâu phù hợp với thời tiết, khống chế nồng độ qua các bước để đảm bảo có đủ nước chạt 250 Bé (độ Bô-mê), kết tinh đạt sản lượng cao, hàm lượng NaCl (Nát tri cờ lo rua) đạt trên 95%. Qua 6 tháng vừa học, vừa làm đã đào tạo được 100 công nhân kỹ thuật, thi tay nghề đạt kết quả cao.

Sản xuất muối là một nghề nặng nhọc phải “dầm mưa dãi nắng”. Nhiệt độ ngoài trời 370C, gió Lào nóng, công nhân phải dầm chân tay trong nước muối nóng. Hạt muối sắc cạnh cọ xát làm lở loét chân tay. Bảo hộ lao động như áo quần, găng tay, giày ủng cũng chóng hỏng nên luôn ở trong tình trạng thiếu thốn. Khi trời mưa nghe kẻng báo động, đang ăn, đang ngủ cũng phải chạy ra đồng cứu muối, bảo quản sản phẩm, nếu không muối biến thành nước, cướp đi thành quả lao động của công nhân. Mùa mưa bão, công nhân cũng ra đồng bảo vệ đê, ruộng muối được an toàn, duy trì cho sản xuất năm sau.

Tiêu thụ muối cũng gặp rất nhiều khó khăn, muối tồn kho ngày càng nhiều. Những kho muối lộ thiên cao như núi. Khi tiêu thụ thiếu bao bì phải ra làng Phò Trạch, Thừa Thiên- Huế mua bao lác vào đóng gói rồi chở lên ga Hòa Huỳnh, tàu lửa vận chuyển ra Bắc, vào Nam tiêu thụ. Tuy vậy, muối tồn kho vẫn còn nhiều.

Có tin vui như “mở cờ trong bụng”, chủ trương của Chính phủ cho xuất khẩu muối qua Liên Bang Nga. Các tàu thủy ở Nga chở hàng viện trợ qua Việt Nam như: Máy móc thiết bị, vũ khí đạn dược, lương thực, vật liệu xây dựng… Khi trở về Nga đều chạy không tải. Các xà lan lát sau khi trả hàng được thả xuống biển kết thành từng dây, lai dắt vào cảng Hòn Khói. Muối hạt được rơi xuống xà lan rồi lai dắt ra biển Đông. Các tàu mẹ sau trả hàng quay lại nhận xà lan lát đầy muối, cẩu lên tàu chở về cảng Vladivos Tok của Nga. Muối tồn kho 40.000 tấn được xuất khẩu hết với tinh thần của Chính phủ là trả bớt một phần nợ của Nga viện trợ Việt Nam.

Những người làm muối Hòn Khói khắc ghi không bao giờ quên quân dân ta đã chiến đấu giữ đảo, 64 chiến sĩ đã anh dũng hy sinh bảo vệ đảo, bảo vệ chủ quyền của đất nước. Những người lao động ở Xí nghiệp muối Hòn Khói rất xúc động và tự hào vì công sức của mình đã kết tinh vào hạt muối, biến thành vũ khí đạn dược, trang thiết bị quân sự góp phần chiến đấu bảo vệ Trường Sa.

Lời kết:

Xí nghiệp muối Hòn Khói đã đầu tư kỹ thuật vào sản xuất. Ô kết tinh có bạt che mưa, cào muối, thu muối bằng cơ giới. Kéo dài chu kỳ sản xuất. Mỗi năm thu muối một hai lần. Lao động giảm từ 300 xuống còn 200 người. Năng suất lao động, năng suất diện tích tăng 40% so với trước.

Xí nghiệp đã thành lập Công ty cổ phần muối Khánh Hòa. Người lao động được mua cổ phiếu theo khả năng tài chính, còn được vay tiền mua cổ phiếu theo định mức và được hưởng cổ tức hằng năm cao hơn lãi ngân hàng.

Muối được xuất khẩu, bán cho công nghiệp hóa chất. Bộ Công Thương nhập khẩu muối khiến thị trường có năm bị ế ẩm.

Công đoàn lo tổ chức thi đua lao động sản xuất đạt hiệu quả cao. Chủ tịch công đoàn được phân công giám sát thực hiện chế độ chính sách như tiền lương, tiền thưởng, bảo hiểm xã hội. Mặc dù còn có khó khăn, doanh nghiệp vẫn cân đối chi có lợi nhuận. Doanh nghiệp không nợ các chế độ, quyền lợi của công nhân, đã thanh toán kịp thời, khuyến khích người lao động yên tâm sản xuất.

Với vốn Trung ương và nguồn lực của địa phương đã biến bãi đất hoang thành Xí nghiệp muối xuất khẩu Hòn Khói; chuyên sản xuất muối công nghiệp đầu tiên của nước ta. Những thành quả trên đúng như câu thơ của Hoàng Trung Thông:

“Bàn tay ta làm nên tất cả

Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”.