Cho người lao động nghỉ việc rồi tái ký, lại cho… nghỉ việc!
Trong 2 năm, có một số lao động tại DN được ký hợp đồng mùa vụ với thời hạn 25 ngày, đáng nói việc ký hợp đồng này diễn ra liên tục. Mỗi hợp đồng cách nhau từ 2-5 ngày. Tương tự, ở một DN khác, người lao động (NLĐ) làm công việc thường xuyên và lâu dài ngay tại DN nhưng chủ DN và NLĐ lại ký hợp đồng dịch vụ kéo dài 6 tháng, sau đó ngừng vài ngày rồi lại ký tiếp hợp đồng dịch vụ… Đó là một vài ví dụ mà đoàn thanh tra BHXH các tỉnh, thành gặp phải khi làm việc, được chia sẻ tại buổi tập huấn, trao đổi nghiệp vụ về thanh tra chuyên ngành BHXH do Vụ Thanh tra - Kiểm tra BHXH Việt Nam tổ chức mới đây tại TPHCM. Các chủ DN cố tình né tránh việc đóng BHXH cho NLĐ, khi bị thanh tra thì tìm đủ lý do để giải thích, thậm chí giấu hợp đồng, hợp thức hóa tiền lương trả cho NLĐ bằng các khoản khác…
Ông Dương Quang Hớn - Trưởng phòng Thanh tra-Kiểm tra, BHXH tỉnh Long An - chia sẻ thêm, trong quá trình thanh tra, các đoàn còn phát hiện có nhiều DN còn thỏa thuận với NLĐ trong hợp đồng lao động (HĐLĐ), ngoài tiền lương, DN sẽ trả trợ cấp sáng kiến, thưởng hoàn thành nhiệm vụ với mức tiền cố định hằng tháng theo từng chức danh công việc… Dù các khoản này thể hiện trên bảng thanh toán lương nhưng các DN không tính đóng BHXH, BHTN, BHYT cho NLĐ! Thời gian qua, BHXH Long An đã phát hiện 2.737 trường hợp NLĐ bị DN đóng BHXH thiếu so với mức quy định. Ngoài ra, trên 500 trường hợp không tham gia, qua đó yêu cầu DN thực hiện đúng.
Ông Nguyễn Trọng Nam - Trưởng phòng Thanh tra-Kiểm tra BHXH TPHCM - cho biết, trước đây, các “chiêu” mà các DN nhỏ, các công ty dịch vụ bảo vệ hay dùng là ký HĐLĐ với thời hạn dưới 3 tháng với NLĐ. DN ký tối đa 2 hợp đồng rồi sau đó giấu đi, chỉ khi nào bất đắc dĩ mới phải cung cấp. Trong hệ thống DN thường có 3 loại hồ sơ, hợp đồng, bảng lương để dùng cho 3 đối tượng khác nhau gồm: Để lưu hành trong nội bộ DN, giữa các cổ đông, để báo cáo cơ quan chức năng, ngân hàng và để dùng cho chính NLĐ trong công ty. Tuy nhiên, từ ngày 1.1.2018, “chiêu” ký 2 hợp đồng dưới 3 tháng không thể áp dụng vì Luật BHXH quy định HĐLĐ từ 1 tháng trở lên phải đóng BHXH cho NLĐ.
Vỏ quýt dày ắt có móng tay nhọn!
Một tình huống đối với công tác thanh tra BHXH là các DN báo cáo thuế thu nhập DN một đằng nhưng lại đóng BHXH 1 nẻo. Cụ thể, nhiều DN khai báo thuế trả tiền lương, tiền công cho hàng trăm NLĐ, số tiền vài trăm triệu đến hàng tỉ đồng để làm chi phí khấu trừ thuế thu nhập DN. Nhưng rà soát việc đóng BHXH thì DN không thực hiện cho NLĐ. Khi việc liên thông với dữ liệu thuế sẽ hỗ trợ lớn cho cơ quan BHXH trong việc đối chiếu, kiểm tra các hành vi gian lận. DN gian dối sẽ bị phát hiện ngay.
Ông Trần Đức Long - Vụ trưởng Vụ Thanh tra BHXH Việt Nam - cho rằng, trong thực tiễn thi hành công vụ, thanh tra BHXH sẽ gặp, đối diện vô vàn những tình huống khác nhau và cán bộ thanh tra ngoài nắm vững kiến thức pháp luật, nghiệp vụ cần linh hoạt xử lý, tránh máy móc. Ví dụ như đặt tình huống, khi kết thúc thanh tra trực tiếp tại đơn vị, đối tượng bị thanh tra không ký biên bản làm việc thì cần phải làm gì tiếp theo? Hoặc đoàn thanh tra làm việc tại công ty A, Phó giám đốc Công ty A được giám đốc ủy quyền làm việc với đoàn. Tuy nhiên, sau khi làm việc xong, phó giám đốc công ty không ký vào biên bản làm việc và biên bản vi phạm hành chính vì được giám đốc chỉ ủy quyền tiếp đoàn thanh tra (giấy ủy quyền ghi rõ làm việc với đoàn thanh tra và không ủy quyền thêm nội dung nào khác). Cán bộ thanh tra BHXH buộc phải tiên liệu trước những tình huống tương tự như vậy để có phương án xử lý, hành động, tránh bị động…
Ông Long lưu ý thêm, một đợt thanh tra số lượng tổng cộng 10 DN vi phạm. Khi bắt tay vào nhiệm vụ, nếu phát hiện 1-2 DN vi phạm thì phải lập biên bản xử phạt ngay, chứ không phải “máy móc” đợi đến khi thanh tra đủ cả 10 DN mới xử lý. Hoặc sau khi tiến hành xong nhiệm vụ thanh tra tại đơn vị, chỉ có người đại diện pháp luật của DN ký biên bản làm việc, hoặc người được người đại diện pháp luật của DN ủy quyền hợp pháp, không thể có chuyện ông, bà nhân sự, kế toán trưởng ký thay!
