NLĐ tham gia BHXH khi còn trẻ để khi họ về già có tiền hưu trí đảm bảo cuộc sống lâu dài cho họ. Đó mới là chính sách an sinh xã hội lâu dài mà BHXH hướng đến. Tuy nhiên, trong chính sách BHXH vẫn phải có đặc thù là trợ cấp một lần cho những người vì điều kiện, họ không thể tham gia BHXH lâu dài để chờ hưu trí được. Vậy mới sinh ra BHXH một lần. Nhưng điều đó không khuyến khích NLĐ nhận BHXH một lần, mà ở Việt Nam cũng như các nước khác đều tính đến lâu dài là để NLĐ được hưởng bảo hiểm hưu trí.
Theo ông, nguyên nhân vì sao hiện nay số người hưởng BHXH một lần ngày càng tăng?
- Qua báo chí, tôi được biết, mỗi năm có khoảng 700.000 NLĐ nhận BHXH một lần; trong khi đó, số người tham gia BHXH mới chỉ được 1 triệu. Có nhiều nguyên nhân cho tình trạng này, mà theo tôi, lý do lớn nhất là do rất nhiều người tham gia BHXH khi đến độ tuổi 35-40 thì bị thải loại, không tham gia được QHLĐ; trong khi đó đời sống của họ rất nhiều khó khăn và khả năng họ tham gia vào thị trường LĐ có quan hệ lao động để tiếp tục đóng BHXH cũng khó. Với điều kiện tiền lương, thu nhập chỉ đủ sống, nên khi không có việc làm, đồng nghĩa không có tiền, cuộc sống bức bách nên họ có nhu cầu hưởng trợ cấp một lần đặng lo cho cuộc sống trước mắt.
Lý do nữa là công tác tuyên truyền chính sách pháp luật về BHXH, đặc biệt là hưu trí, tử tuất chưa được tốt; nên nhiều NLĐ chưa thấy được quyền lợi của mình khi tham gia BHXH để nhận được tiền lương hưu. Cùng với đó là thông tin về quỹ BHXH có thể vỡ trong dài hạn, nên khiến nhiều người lo lắng không biết nhiều năm sau sẽ như thế nào, nên họ quyết định nhận một lần.
Hơn nữa, qua thực tế này cũng cần thấy rằng, mặc dù chế độ BHXH có sửa đổi nhiều, như tạo cơ hội cho người tham gia BHXH thực hiện một cách linh hoạt…, nhưng nhiều chế độ chính sách, nhất là chế độ về hưu trí vẫn chưa thực sự hấp dẫn cho người tham gia BHXH; cộng với quy định về điều kiện hưởng trợ cấp BHXH một lần tương đối dễ dãi, vì thế, dẫn đến trình trạng người nhận trợ cấp một lần tăng cao.
Thưa ông, theo ông cần có những giải pháp nào để hạn chế tình trạng này?
- Cần phải nâng cao hơn nữa chất lượng LĐ, đặc biệt là nâng cao đời sống thu nhập của NLĐ để họ làm việc có tích lũy, có đời sống khá hơn. Bên cạnh đó, chính sách BHXH phải sửa đổi theo cách hấp dẫn hơn, tạo nhiều quyền lợi hơn cho NLĐ, nhất là chế độ hưu trí. Lâu nay, nhiều NLĐ cảm thấy pháp luật sửa theo hướng bất lợi cho NLĐ nên họ có xu hướng nhận trợ cấp một lần. Thứ nữa phải tuyên truyền để nâng cao trình độ hiểu biết cho NLĐ, để họ thấy được việc tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí là mục đích chính đảm bảo an sinh xã hội.
Đồng thời, phải tăng cường nâng cao trách nhiệm xã hội của DN để làm sao những DN có chính sách sử dụng LĐ bền vững, tránh tình trạng DN chỉ lo vắt kiệt sức LĐ ở tuổi còn trẻ, khi NLĐ ở độ tuổi 35-40 thì “thải loại” họ ra khỏi khu vực DN; tăng cường biện pháp thanh tra, xử lý, kiểm tra hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, về LĐ đối với DN, người sử dụng LĐ…
