Kinh phí đề án 1.300 tỉ đồng
Theo dự thảo, tổng kinh phí thực hiện đề án là hơn 1.300 tỉ đồng, mục tiêu sẽ đưa hơn 54.000 lao động tốt nghiệp đại học, cao đẳng, trung cấp chưa tìm được việc có nhu cầu đi làm tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Đức. Đề án có 2 giai đoạn: Giai đoạn 1 (2018 - 2025) kinh phí gần 432 tỉ đồng, dự kiến đưa 14.700 lao động đi Đức trong các ngành điều dưỡng, hộ lý, kỹ sư công nghệ thông tin, điện tử, viễn thông, công nghệ vật lý, sinh học; 1.500 lao động là điều dưỡng chăm sóc người già, người bệnh và kỹ sư công nghệ thông tin, cơ khí sang Nhật Bản; 1.800 lao động là kỹ sư các ngành cơ khí, hàn, đầu bếp, công nghệ thông tin và điện tử và 150 người nhóm nghề dịch vụ gồm đầu bếp, khách sạn nhà hàng sang Hàn Quốc.
Giai đoạn 2 (2021 - 2025), kinh phí là 874 tỉ đồng, dự kiến đưa hơn 39.000 lao động đi làm việc tại 3 nước trên và mở rộng ngành nghề tiếp nhận lao động. Thị trường Nhật Bản bổ sung thêm ngành kỹ sư công nghệ thông tin, sinh học; Đức bổ sung ngành cơ khí chính xác như: Tiện phay, hàn trình độ cao...; Hàn Quốc thêm công nghệ thông tin, thuyền viên hàng hải. Ngoài ra, mở rộng thêm các thị trường như ASEAN, UAE ở các ngành dịch vụ chăm sóc sắc đẹp, phục vụ khách sạn - nhà hàng, cơ khí, xây dựng.
Theo thống kê của Bộ LĐTBXH, quý I/2017, số người trong độ tuổi lao động thất nghiệp có trình độ từ đại học trở lên là 138.800 người, trình độ cao đẳng là 104.200 người, trình độ trung cấp là 83.200 người. Với khoảng hơn 500.000 lao động Việt Nam làm việc ở nước ngoài, hàng năm gửi về nước khoảng 1,7 - 2 tỉ USD. Tuy nhiên, trong tổng số hơn 100.000 lao động đi làm việc ở nước ngoài hàng năm, tỉ lệ lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật chiếm rất thấp.
 |
Học viên trường Cao đẳng Công nghiệp Hà Nội. Ảnh: HẢI NGUYỄN |
Phải xem lại cách thức đào tạo
Thực tế cho thấy, động thái này của Bộ LĐTBXH nhằm giải quyết một phần tồn đọng số lượng cử nhân, thạc sĩ đang thất nghiệp (con số này khoảng 200.000 người).
Thế nhưng khi đưa ra vấn đề này, nhiều chuyên gia nghi ngại. Trả lời báo chí, Hiệu trưởng Cao đẳng nghề cơ điện Hà Nội , ông Đồng Văn Ngọc đã cho rằng: “Chủ trương lao động có trình độ cao đi xuất khẩu, mà đối tượng hướng tới là cử nhân, thạc sĩ đang thất nghiệp, là khó khả thi. Đối với lĩnh vực này, đối tượng này, tôi khẳng định luôn là bằng cấp của hệ thống giáo dục Việt Nam, đặc biệt là hệ đại học chưa có thông tin nào cho thấy các nước phát triển khác kiểm định, công nhận chương trình đào tạo và bằng cấp của ta. Ở nước ngoài, họ làm việc theo dây chuyền, phân đoạn modul, người học có trình độ đại học, thạc sĩ hay tiến sĩ đi nữa ở Việt Nam nhưng đó chỉ là nghiên cứu hàn lâm nhiều hơn. Khi sang các nước thì họ sẽ vẫn phải đào tạo bổ sung cho phù hợp dây chuyền, công nghệ của nước sở tại”.
Ông Ngọc cũng cho rằng: “Nếu tất cả các cơ sở đào tạo chỉ thiên về “mớ lý thuyết” cho sinh viên, không tính toán đến việc họ ra làm gì, làm ở đâu, làm thế nào để họ tồn tại được, khởi nghiệp làm giàu được thì chương trình đào tạo còn xa vời và còn thất nghiệp nữa.
Cùng quan điểm, PGS-TS Trần Văn Tớp - Phó Hiệu trưởng Đại học Bách khoa Hà Nội - cho rằng, các nước tiếp nhận thường chấp nhận lao động qua đào tạo nhưng đòi hỏi rất khắt khe về trình độ của lao động. Các nước như Đức, Nhật Bản càng có đòi hỏi cao, trong đó đặc biệt chú trọng chuyên môn và ngoại ngữ.
Khi xuất khẩu lao động, nhóm lao động phổ thông, giúp việc, lao động chân tay,… yêu cầu không cao. Tuy nhiên trình độ cao thì đòi hỏi nhiều, thậm chí kể cả làm thợ cũng phải có tay nghề rất cao. Nhiều trường đào tạo lao động có chuyên môn kỹ thuật sâu như Đại học Công nghiệp, sang nước bạn được thực hiện công việc chuyên môn liên quan đến trang thiết bị hiện đại. Đại học Bách khoa Hà Nội cũng có chương trình đào tạo theo chuẩn Nhật Bản là Dự án triển khai theo vốn ODA của Nhật, với ngành công nghệ thông tin đảm bảo chuẩn từ trang thiết bị, chương trình, điều kiện,… để đào tạo kỹ sư. “Thế nhưng, có lớp 80 em tốt nghiệp, sau khi chọn lọc cũng chỉ lấy được 50 người, do chính nhà tuyển dụng Nhật Bản tuyển dụng. Ngoài chuyên môn còn đòi hỏi ngoại ngữ. Một số ngành khác, sinh viên có cơ hội như chế tạo máy, điều khiển tự động nhưng vẫn đòi hỏi ngoại ngữ sinh viên mất 8 -10 nghìn đô la, học hàng năm trời để học ngoại ngữ, sang nhận mức lương 2.000 - 2.500 đô la. Khi sang, được làm trong các DN lớn hoặc các phòng nghiên cứu phát triển, đó thực sự là lao động trình độ cao” - ông Tớp cho hay.
Việc “gom” cả nhóm cử nhân thất nghiệp vào đề án này theo ông Tớp là không ổn và “Đó không phải là tiêu chí xuất khẩu lao động trình độ cao”.
“Nhóm này phải có đào tạo bổ sung kiến thức, họ có việc làm ở Việt Nam đã tốt lắm rồi. Còn coi là trình độ cao thì đi Lào hay Campuchia hay Thái Lan?” - ông Tớp nói.
