Một điểm đến văn hóa tâm linh
Trong suốt quá trình xác lập, bảo vệ chủ quyền biển đảo Hoàng Sa từ thời nhà Nguyễn đến bây giờ, hàng vạn con dân ưu tú của đất Việt, trong đó phần lớn những người con quê hương ở dải đất miền Trung đã “một đi không trở lại”, thân xác họ vĩnh viễn nằm lại với biển khơi.
Thế nhưng, cho đến nay, ngoài rải rác những ngôi mộ gió ở quê nhà, các nghĩa sĩ đã hy sinh vì nước vẫn chưa có được một khu tưởng niệm để còn nhắc nhớ cho đời sau. Bởi vậy, có một khu tưởng niệm để hương khói tri ân, để “sờ nắn” lịch sử, để góp phần giáo dục thế hệ mai sau về công lao dựng và giữ nước của cha ông là hết sức cần thiết, là một nỗi mong chờ. Đặc biệt, khu tưởng niệm ấy lại được chọn xây dựng ở vị trí hết sức kỳ thú – đảo tiền tiêu Lý Sơn.
Lý Sơn không quá xa đất liền, chỉ chưa đầy 30 phút bằng tàu cao tốc trên biển, người dân và du khách có thể từ bến Sa Kỳ, Quảng Ngãi ra đến đảo. Đây là một quần thể gồm 2 đảo, lớn và bé, nhưng vỏn vẹn 3 xã với gần 2 vạn dân. Đảo hình thành trên 5 ngọn núi lửa từ hàng triệu năm trước tạo nên cảnh trí kỳ thú, lạ lùng. Nhiều vách đá, thác nước dựng đứng hùng vĩ, nhiều hang động bí ẩn, linh thiêng, nhưng thổ nhưỡng ở đây là đất đỏ bazan pha cát, cho ra những loài nông sản thơm ngon ngọt lạ thường.
Cư dân trên đảo, phần lớn đàn ông trai tráng ra khơi bám biển, đàn bà trồng tỏi, trồng hành nổi tiếng với danh xưng “vương quốc tỏi”. Đây cũng là vùng đất hiếm hoi trên dải đất Việt, hoàn toàn không bị hòn tên viên đạn trong tất cả các cuộc chiến tranh. Bởi vậy, các trầm tích văn hóa, cả về vật thể lẫn văn hóa dân gian, phi vật thể dường như còn nguyên vẹn. Đấy là lý do mà trong những năm gần đây, Lý Sơn nổi bật là điểm đến du lịch hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.
Bây giờ, khi hình thành thêm Khu tưởng niệm nghĩa sĩ Hoàng Sa, một điểm đến văn hóa tâm linh, vừa thể hiện tấm lòng với Tổ quốc, nhất định Lý Sơn sẽ tăng thêm phần hấp dẫn mọi người.
Hoa ly lửa trên triền Thới Lới
Chúng tôi tìm vạt đất bằng phẳng để trải hoa quả, thắp hương vái thổ địa, bố cáo việc chuẩn bị khởi công, xây dựng khu tưởng niệm Khu nghĩa sĩ Hoàng Sa trên triền núi Thới Lới. Giữa ngày đông hôm ấy, mưa mới ngớt tạnh, đất ẩm ướt và mềm. Bất chợt phát hiện bên vạt núi, những chùm hoa đỏ rực, nổi bật trên nền cỏ xanh, biển xanh biếc. Tôi ngắt thêm mấy nhành cắm vào bình hoa trên bàn lễ.
Ông Trần Thanh Hải - Phó Chủ tịch Thường trực Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam - chủ bái. Lễ cúng đơn giản, thành kính. Nhìn từ đỉnh núi Thới Lới, những lớp sóng bạc đầu như gối nhau, nối dài mãi tận ra Hoàng Sa. Ai cũng lặng thinh, dường như đang mường tượng về một khu tưởng niệm sẽ hình thành trong tương lai. Lúc đó, những bông hoa dại rực đỏ kia như hút mọi người. Rất nhanh, ông Trần Thanh Hải quyết định chọn bông hoa đỏ rực mọc hoang dại khắp trên thảm cỏ ở núi Thới Lới làm loại cây trồng chính cho các bồn hoa, lối đi, công viên… của khu tưởng niệm khi hình thành. Lý do đơn giản đây là loài hoa quá đẹp, rực rỡ, nhưng quan trọng là cỏ cây bản địa, đã thích nghi, sống tốt tại chỗ, sẽ không mất công chăm bón.
Quanh đảo Lý Sơn, xen các ruộng tỏi là những nghĩa địa với đầy những ngôi mộ gió. Từ hơn 200 năm trước, khi cai đội Phạm Quang Ảnh cùng 70 suất binh phu ra Hoàng Sa rồi mãi mãi nằm lại với biển, Vua Gia Long đã thân chinh ra tận Lý Sơn làm lễ chiêu hồn cho họ. Ngôi mộ của cai đội Phạm Quang Ảnh giờ cũng linh thiêng trong tâm trí người dân Lý Sơn. Rồi những lớp thanh niên trai tráng đi binh phu, hay đi đánh bắt cá ngoài khơi sau này, bị nạn do bão gió, thiên tai, địch họa, không tìm thấy xác, người thân ở quê nhà đều theo phong tục này, nặn hình nhân, làm lễ chiêu hồn để dựng mộ gió.
Mộ gió ở Lý Sơn không đơn thuần chỉ là những đụn cát ven biển, bị gió xây thành nấm, dịch chuyển bất ổn hay là những sinh phần mà người dân vẫn “xí đất” như ở những miền quê khác. Mộ gió ở miệt biển này có linh hồn thật sự. Một “thổ địa” đã giải thích với tôi rằng: “Tình cảm con người không có hình hài cụ thể, không đụng chạm được, nhưng có thể cảm nhận, giống như gió vậy. Có mà như không, không mà lại có. Từ gió trong “mộ gió” ở đây có ý nghĩa như vậy".
Bởi vậy, không chỉ mộ gió, mà những hàng cây bông gòn, dâu tằm hay những hàng sầu đông mọc dài trên các ruộng tỏi ở đây dường như đều có linh hồn, ít nhất là trong đời sống tâm linh của người dân bản địa. Bây giờ, nếu chọn hoa ly lửa kia trang trí rực đỏ trên Khu tưởng niệm nghĩa sĩ Hoàng Sa thì chắc chắn thêm một loài cỏ cây hoang dại trên đảo này sẽ hóa linh hồn.
