Doanh nghiệp áp dụng nhiều “chiêu trò” để trốn đóng BHXH

Đủ “chiêu”

Ông Vũ Đức Thuật - Phó Giám đốc BHXH TP.Hà Nội - cho biết, trong quý III/2019, BHXH TP.Hà Nội đã tổ chức các đoàn thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHYT, BHTN. Và mặc dù trước khi đến kiểm tra bất kỳ doanh nghiệp nào, thành viên trong đoàn thanh tra luôn thực hiện đầy đủ các quy trình như gửi thông báo, gửi đề cương kiểm tra, thống nhất lịch hẹn làm việc… nhưng khi đến nơi, các “chủ nợ” thường đi vắng. Họ không ủy quyền cho cán bộ tiếp đoàn thanh tra, thậm chí có mặt nhưng từ chối tiếp với lý do không thu xếp được thời gian!

Đơn cử như trường hợp của Cty TNHH Sản xuất thực phẩm Thanh Hoa có địa chỉ liên hệ tại số 24 Phượng Bãi, phường Biên Giang, quận Hà Đông. Tại 5 thời điểm đoàn thanh tra bố trí lịch hẹn đến làm việc, cả 5 lần bà Nguyễn Thị Hoa - Chủ tịch Hội đồng thành viên là người đại diện theo pháp luật của Cty - đều vắng mặt. Bà Hoa cũng không có ủy quyền bằng văn bản cho người đại diện làm việc, không cung cấp được hồ sơ, tài liệu theo yêu cầu của đoàn thanh tra.

Tình trạng này diễn ra tương tự tại Cty TNHH Đầu tư phát triển công nghệ mới IDT có cùng địa chỉ tại Phường Biên Giang. Tại 3 buổi đầu lịch hẹn làm việc của đoàn thanh tra, ông Đỗ Văn Thưởng - Giám đốc Cty - đều không có mặt. Đến khi đoàn thanh tra khi liên lạc được thì ông Thưởng tỏ thái độ không hợp tác làm việc. Tiếp tục đến ngày 8.7.2019, khi đoàn thanh tra cùng đại diện BHXH quận Hà Đông đến làm việc, mặc dù có mặt tại công ty nhưng đoàn thanh tra được cán bộ Cty thông báo ông Thưởng không có thời gian làm việc với đoàn. Ngày 19.7.2019, đoàn thanh tra tiếp tục đến làm việc có mời đại diện BHXH quận Hà Đông và đại diện UBND phường Biên Giang tham dự, tuy nhiên kết quả biên bản làm việc được lập vẫn không có chữ ký của ông Thưởng do ông này vẫn vắng mặt!

Theo ông Nguyễn Trọng Nam - Trưởng phòng Thanh tra - Kiểm tra (BHXH TPHCM), trước đây, “chiêu” mà các doanh nghiệp thường áp dụng là ký HĐLĐ thời hạn dưới 3 tháng. Họ ký tối đa 2 hợp đồng rồi sau đó giấu đi, chỉ khi bất đắc dĩ mới phải cung cấp. Ông Nam cho hay, các doanh nghiệp thường có 3 loại hồ sơ (gồm HĐLĐ, bảng lương), trong đó một bộ để lưu hành trong nội bộ doanh nghiệp, giữa các cổ đông; một bộ để báo cáo cơ quan chức năng, ngân hàng và một bộ để dùng cho chính người lao động (NLĐ). Tuy nhiên, từ ngày 1.1.2018, “chiêu” ký 2 hợp đồng dưới 3 tháng sẽ không thể áp dụng, vì Luật BHXH quy định HĐLĐ từ 1 tháng trở lên phải đóng BHXH cho NLĐ nên khả năng phát hiện doanh nghiệp gian lận sẽ cao hơn.

Thời gian gần đây, việc liên thông dữ liệu thuế hỗ trợ rất lớn cho cơ quan BHXH trong việc đối chiếu, kiểm tra các hành vi gian lận. Trước đây, doanh nghiệp có thể báo cáo thuế thu nhập doanh nghiệp một đằng và đóng BHXH một nẻo. Nhiều doanh nghiệp khai báo thuế trả tiền lương, tiền công cho NLĐ với số tiền vài trăm triệu đến hàng tỉ đồng để làm chi phí khấu trừ thuế thu nhập doanh nghiệp nhưng không đóng BHXH cho ai. Nay, cơ quan BHXH đã có dữ liệu của ngành Thuế để đối chiếu nên doanh nghiệp khó “lách” được, thậm chí bị chế tài xử lý vi phạm rất nặng.

Đại diện BHXH một số tỉnh phía Nam nói rằng, khi bị thanh tra, nhiều doanh nghiệp còn cố tình cung cấp hồ sơ không đúng thực tế (bảng lương, HĐLĐ, quy chế trả lương…) gây khó cho công tác thanh tra.

Kiên quyết trong xử lý

Ông Trần Đức Long - Vụ trưởng Vụ Thanh tra-Kiểm tra, BHXH Việt Nam - cho biết, trong thực tế, công tác thanh tra của ngành gặp rất nhiều tình huống khác nhau. Do đó, ngoài nắm vững nghiệp vụ, cán bộ thanh tra luôn phải lưu ý tiên liệu trước các tình huống có thể xảy ra để ứng xử phù hợp. Đơn cử: Sau khi kết thúc thanh tra, phía doanh nghiệp không ký vào biên bản làm việc thì cần phải làm gì tiếp theo? Hay khi làm việc, Phó Giám đốc Cty A không ký vào biên bản làm việc và biên bản xử phạt với lý do không được giám đốc ủy quyền việc ký thì xử lý thế nào cho hợp lý…

Ông Long cũng cho rằng, ngoài nắm vững kiến thức pháp luật, các đoàn thanh tra cũng cần linh hoạt xử lý, tránh máy móc. Ví dụ, một đợt thanh tra 10 doanh nghiệp vi phạm, khi bắt tay vào nhiệm vụ, nếu phát hiện 1-2 doanh nghiệp vi phạm thì phải lập biên bản xử phạt ngay, chứ không phải “máy móc” đợi đến khi thanh tra đủ cả 10 doanh nghiệp mới xử lý. “Sau khi thanh tra xong, phải kiên quyết yêu cầu người đại diện pháp luật hoặc người được ủy quyền hợp pháp của doanh nghiệp ký biên bản làm việc, chứ không thể có chuyện bà kế toán, ông trưởng phòng nhân sự… đứng ra ký biên bản trong khi không có ủy quyền đúng pháp luật”- ông Long nhấn mạnh.