Đóng - hưởng thế nào cho hợp lý?
Tại hội nghị đối thoại về chính sách thực hiện BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài diễn ra mới đây, nhiều DN có LĐNNN làm việc đã bày tỏ nhiều e ngại về tính hiệu quả của quy định này.
Bà Nguyễn Thị Thực (Phòng Tiền lương - Phúc lợi, Trung tâm ngoại ngữ ILA) cho biết: ILA đang sử dụng 600 LĐNNN. Các lao động này có thời gian làm việc tại Việt Nam rất ngắn, chỉ từ 2-3 tháng, cao nhất là 12 tháng. Theo quy định, người lao động (NLĐ) có thời gian làm việc không hưởng lương từ 14 ngày trở lên thì không đóng BHXH (trong tháng đó). Đặc thù giảng dạy ở ILA là theo giờ làm việc, hưởng lương theo giờ, không hưởng lương theo ca, theo ngày, không làm đủ tháng, vậy sẽ đóng BHXH ra sao? Trong trường hợp làm việc không quá 112 giờ/tháng thì có phải đóng không? Nếu tham gia thì khi họ về nước, giải quyết chế độ cho họ thế nào?
Tại nhiều DN có LĐNNN làm việc theo diện phái cử, di chuyển trong nội bộ DN, họ đã tham gia BHXH tại công ty “mẹ” ở nước ngoài… Theo đó đại diện các DN đặt câu hỏi, vậy những trường hợp đó sẽ tham gia BHXH như thế nào? Quyền lợi hưởng ra sao?
Bà Võ Thị Hồng Ngân (Cty TNHH Nissey Việt Nam) đặt câu hỏi: BHXH ở Việt Nam có chế độ thai sản cho nam giới, vậy nếu vợ LĐNNN ở nước ngoài sinh con, thì họ lãnh chế độ thế nào? Trường hợp con ốm, LĐNNN được nghỉ ra sao?
Về BHYT, bà Ngân cho rằng BHXH nên ký hợp đồng khám-chữa bệnh với các bệnh viện quốc tế để LĐNNN sử dụng BHYT mà công ty mua vì thời gian qua, đơn vị này mua BHYT cho LĐNNN nhưng hầu như không ai sử dụng vì đa số nhân viên y tế ở các cơ sở y tế không sử dụng tiếng Nhật được, DN phải cử phiên dịch đi theo, rất phức tạp.
Về BHTN, chế độ hưu trí, bà Ngân đặt câu hỏi: “LĐNNN được cử đến Việt Nam, hết hạn thì rút về nước, họ không thất nghiệp, không ở Việt Nam đến hết đời, vậy các khoản này giải quyết thế nào?”
Bà Đặng Hồng Liên (đại diện Cty TNHH PouYuen Việt Nam, nơi đang sử dụng 792 người, TPHCM), đặt câu hỏi: “LĐNNN đang nộp hồ sơ giải quyết chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động… mà giấy phép lao động hoặc HĐLĐ hết hạn, phải về nước thì giải quyết thế nào, có chuyển khoản ra nước ngoài hay không trong trường hợp không thể ủy quyền? Hoặc nếu LĐNNN bị tai nạn lao động chết, thuộc trường hợp nhận trợ cấp hằng tháng, thì giải quyết ra sao?”
Không phải LĐNNN nào cũng được quyền tham gia BHXH
Hiện nay, LĐNNN có nhiều hình thức: Lao động được cấp giấy phép làm việc thông qua giao kết HĐLĐ, di chuyển trong nội bộ DN theo dạng phái cử, đi thực hiện công tác chuyên môn, việc cấp bách một thời gian... Trước hết, về đối tượng, phải thống nhất theo Luật BHXH là chỉ có những LĐNNN ký HĐLĐ với chủ sử dụng lao động thì được quyền tham gia chính sách BHXH. Theo ông Bùi Sỹ Lợi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội - thì: “Không phải tất cả LĐNNN làm việc ở Việt Nam đều được tham gia BHXH mà chỉ có LĐNNN ký hợp đồng được quyền tham gia BHXH”.
Ông Bùi Sỹ Lợi cho rằng, trong 5 chế độ, có 3 chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp cần hoàn toàn khuyến khích với LĐNNN có hợp đồng với DN, được quyền tham gia để hưởng lợi trực tiếp, vì đây là bảo hiểm có tính chất ngắn hạn. 3 chế độ này, DN và LĐNNN có thể tham gia ngay từ năm 2018, sau khi các cơ quan chức năng lấy ý kiến rộng rãi DN trong cả nước.
Về chế độ dài hạn là hưu trí, LĐNNN có hợp đồng được quyền tham gia, nhưng việc này cũng chỉ được thực hiện khi hai nước có hiệp định về BHXH (hiện nay Việt Nam đang thỏa thuận ký hiệp định với Đức và Hàn Quốc). Việc tham gia chế độ này cũng nên có lộ trình, thực hiện từ năm 2018 nhưng lộ trình có lẽ phải năm 2020 mới thực hiện được.
“Về BHTN, các ban ngành cần nghiên cứu thêm có nên tham gia hay không? Riêng tôi nghĩ, BHTN có thể không cần thiết với LĐNNN làm việc tại Việt Nam, nhưng nếu DN và LĐNNN muốn tham gia để hưởng lợi thì khuyến khích, không nên bắt buộc” - ông Bùi Sỹ Lợi nêu ý kiến.
Thông tin từ Bộ LĐTBXH cho biết, cả nước đang có khoảng 84.000 LĐNNN, đến từ 110 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong số lao động đến từ Châu Á, có gần 26.000 người mang quốc tịch Trung Quốc (chiếm 30,9%), hơn 15.300 người Hàn Quốc, gần 10.800 người Đài Loan (Trung Quốc), gần 8.000 người Nhật Bản. Còn lại, gần 19.000 người đến từ Châu Âu và hơn 4.700 người đến từ các châu lục khác. Hiện có 78.000 LĐNNN thuộc diện cấp phép, hơn 5.600 người không thuộc diện cấp phép.
