Khi một cụ ông mắc chứng mất trí nhớ tự ý rời khỏi viện dưỡng lão tại Singapore và lang thang hàng cây số, những người chăm sóc không biết làm thế nào để giám sát ông. Giải pháp gỡ bỏ bớt gánh lo cho họ đến từ một công ty công nghệ: Gắn thẻ GPS định vị cho ông.
Ban quản lý viện còn đặt các thiết bị cảm biến chuyển động trong phòng của cụ ông 74 tuổi và một camera giám sát ở cửa để theo dõi từ xa. Tòa nhà gắn thêm 6 camera an ninh ở các khu vực chung để theo dõi các cư dân cao tuổi.
Nguy cơ
Những công nghệ giám sát tương tự ngày càng phổ biến ở Singapore và những quốc gia Châu Á khác có dân số già hóa nhanh chóng. Người ủng hộ công nghệ này cho rằng, ưu điểm là giữ an toàn cho người cao tuổi dễ bị tổn thương, trong khi các chuyên gia công nghệ nhận định công nghệ giám sát này mở ra cơ hội cho những hành vi xâm phạm dữ liệu.
Han Ei Chew - nghiên cứu viên cao cấp tại Đại học Quốc gia Singapore - cho rằng, người cao tuổi có thể cảm thấy mình đang bị theo dõi và mất quyền kiểm soát cuộc sống riêng tư khi những thiết bị giám sát họ.
"Chúng ta cần theo dõi chặt chẽ các vấn đề về quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu, ngăn chặn nguy cơ kẻ xấu lợi dụng công nghệ theo dõi người cao tuổi và khai thác dữ liệu vì mục đích thương mại" - Chew nói thêm.
Tuy nhiên, nhiều thiết bị giám sát và đảm bảo an ninh có thể vi phạm quyền riêng tư của những người cao tuổi dễ bị tổn thương, trong khi họ có thể không hiểu đầy đủ về chúng, giới chuyên gia cho biết.
Yolande Strengers - giáo sư về công nghệ kỹ thuật số và xã hội tại Đại học Monash ở Australia - cho rằng, các thiết bị nhà thông minh gây ra mối lo ngại đặc biệt cho những người cao tuổi, những người có thể ít thông thạo những công nghệ này.
Bà nói thêm: “Những người lớn tuổi cũng có thể dễ bị vi phạm quyền riêng tư về dữ liệu hơn hoặc ít nhận thức được dữ liệu của họ được khai thác như thế nào”. Điều đó tăng nguy cơ cuộc sống của họ bị tác động từ quảng cáo, spam, lừa đảo.
Xu hướng không thể đảo ngược
Đến năm 2050, số người từ 65 tuổi trở lên trên toàn thế giới được dự báo sẽ tăng gấp đôi lên 1,6 tỉ vào năm 2050. Các công nghệ nhà thông minh như camera giám sát, robot, cảm biến chuyển động và loa thông minh tích hợp trí tuệ nhân tạo đang được triển khai trong hoạt động chăm sóc người cao tuổi.
Tại Nhật Bản - quốc gia có tỉ lệ dân số già cao nhất thế giới, chính phủ tài trợ cho hoạt động phát triển robot chăm sóc người cao tuổi để bù vào phần thiếu hụt của nhân sự điều dưỡng. Các robot có thể giám sát người dùng, trò chuyện và hỗ trợ đi lại. Giới chức lắp đặt các cảm biến Wi-Fi trên đường phố ở một số thị trấn để theo dõi những người già mắc bệnh mất trí nhớ để hỗ trợ khi có trường hợp tai nạn hoặc mất tích.
Tại Hàn Quốc, loa thông minh Nugu được triển khai như một “mạng lưới an toàn xã hội” tại 76 địa phương và tổ chức phúc lợi. Mạng lưới này hỗ trợ 14.000 người cao tuổi sống một mình, theo phát ngôn viên của nhà cung cấp dịch vụ di động SK Telecom.
Loa Nugu hoạt động tương tự như Alexa của Amazon, với chức năng giải đáp thắc mắc, phát nhạc, gọi điện thoại, tích hợp trò chơi, giải câu đố nhằm cải thiện khả năng nhận thức của người cao tuổi. Trong đại dịch, giới chức đã sử dụng hệ thống loa này để khuyến cáo biện pháp phòng bệnh, gợi ý công thức nấu ăn lành mạnh và phát nhạc thư giãn. Các dịch vụ khẩn cấp đã trợ giúp hơn 300 người cao tuổi sử dụng tính năng SOS của loa.
Người phát ngôn của SK Telecom cho biết, nội dung cuộc trò chuyện của người dùng được AI phân tích và chọn lọc để theo dõi trạng thái tinh thần của người dùng và cải thiện hiệu suất của thiết bị. “Người dùng biết rằng, hành vi của họ được thu thập. Họ phải đồng ý với điều này để đăng ký dịch vụ” - người này nói.
Giải pháp
Tại Singapore, nơi chính phủ trợ cấp chi phí phát triển các thiết bị dành cho người cao tuổi, các công ty đang nghiên cứu một số công nghệ mới sử dụng AI để nghiên cứu video và giọng nói để phát hiện xem một người có bị ngã hoặc cần giúp đỡ hay không.
Theo nghiên cứu viên Chew, điều quan trọng là để người cao tuổi quyết định khi tinh thần tỉnh táo, nhận thức đầy đủ về việc có muốn cho phép công nghệ, đặc biệt là công nghệ giám sát, can thiệp vào cuộc sống của mình hay không. Và họ có thể chọn khi nào tắt nó đi.
Nhưng đôi khi, họ không có quyền lựa chọn. Bà Lim, 74 tuổi, lắp camera giám sát người mẹ 96 tuổi của mình. Bà mắc chứng mất trí nhớ và từng ngã hai lần.
"Đầu tiên bà ấy nói: 'Mẹ cần riêng tư, không muốn lắp camera giám sát'. Nhưng cả nhà đều lo lắng nên cứ lắp và bà không còn để ý đến chuyện đó nữa" - bà Lim nói.
Bà Lim cũng sống một mình. Bà tự lắp đặt cảm biến chuyển động trong căn hộ của mình vài năm trước. Cảm biến này sẽ gửi cảnh báo nếu không phát hiện chuyển động nào trong nhà và tiếp nhận cuộc gọi tự động để kiểm tra.
Nếu bà Lim không trả lời hoặc cho biết mình cần trợ giúp, hệ thống sẽ gửi cảnh báo tới những người chăm sóc bà, nhà cung cấp dịch vụ. Họ sẽ kiểm tra hoặc gọi cấp cứu nếu cần.
"Tôi thoải mái khi biết có người đang giám sát mình, rằng ai đó sẽ gọi điện để kiểm tra xem tôi có ổn không" - bà Lim cho hay. "Chúng tôi không có đủ điều dưỡng để chăm sóc mình, con cháu thì không thể sát sao với ông bà bố mẹ. Do đó, những công ty này sẽ thực hiện nhiệm vụ đó".
