Đầu bên kia: “Còn gì mà chống đỡ, con phố nhà mình cây cối biến sạch mấy năm rồi. Đang phóng đi mua đồ khô trữ sẵn phòng chợ ngập thôi. Nắng nóng lắm, chốc về gọi lại nhé”. Tôi nhớ con phố nhà bạn với lớp lớp hàng cây giao nhau, nắng xuyên qua trong như lọc.
Con đường Tôn Đức Thắng của tôi xưa cũng thế, những vòm cổ thụ nguy nga như những tháp chuông, một ngày, bỗng trống trơ, chỉ còn những tòa cao ốc lạnh lẽo không gì che nổi vẻ xấu xí chường mặt ra đường.
Suốt cả một tuần sau đó, nhiều người cứ ngỡ mình đi lạc giữa con phố lạ thông thống. Có người nhận ra có một nỗi mất mát nào đó không thể nói ra lời, từ khi hàng cây xanh bị đốn hạ để nhường chỗ cho dự án một cây cầu bắc qua bên kia sông chẳng liên quan gì tới những hàng cây ở đây.
Việc gì đến thì phải đến ở một đô thị vốn ngột ngạt nay càng ngột ngạt hơn. Song trước đó, cũng những người qua đường kia đã dửng dưng ngó cả đoàn người cưa xẻ, chặt hạ hàng loạt gốc cổ thụ trăm năm tuổi không thương tiếc, bất chấp đó không phải là đoạn đường làm cầu.
Giữa đám người cưa xẻ vô cảm ấy, bỗng đâu xuất hiện một thiếu phụ đến ôm từng gốc cây một, thầm thì lời biết ơn hàng cây đã tỏa bóng mát xuống cuộc đời suốt một thế kỷ qua. Cùng đến ôm những gốc cây với chị là người đàn bà luống tuổi bán càphê gần đấy, bà không nói mà chỉ khóc như đứng trước một cuộc chia lìa không muốn có.
Và giữa cái nhìn soi mói của không ít kẻ xung quanh, thiếu phụ lặng lẽ đặt một vòng hoa trắng lên chính mặt cắt còn lại của thân cây vừa ngã xuống vẫn đang ứa nhựa. Đó là thân cây cuối cùng chứng kiến lần lượt sự ra đi của đồng loại. Hàng nghìn cây xanh trên không ít nẻo đường của thành phố cũng từng bị chặt hạ như thế. Sức sống huy hoàng của một con đường trăm năm tươi xanh, bỗng chốc đã trở thành quá khứ.
Người thiếu phụ đặt vòng hoa đó là nghệ sĩ thị giác Ly Hoàng Ly. Vào năm 2016, khi rộ lên thông tin 258 cây xanh trăm tuổi trên đường Tôn Đức Thắng bị đốn hạ, Ly Hoàng Ly cùng nhiều bạn trẻ đã lặng lẽ trình diễn tại đây một chương trình nghệ thuật sắp đặt “Ôm cây - Ôm người ta yêu thương”. Con đường khi ấy trở thành không gian bảo tàng sống cho tác phẩm. 300 cây cổ thụ đã được nhận những vòng ôm từ biệt xúc động trước khi tất cả biết mình sắp từ giã cõi đời. Dự án này được khởi xướng khi Hà Nội công bố chặt 6.700 cây xanh trong một chiến dịch “phát quang đường phố”.
Tôi không sao quên nổi những câu thơ Ly viết: “Vừa đi vừa thảng thốt/Tim tôi bị thủng nhiều lỗ/Nhưng tôi vẫn đi được! /Chắc tôi đã hóa thành cỗ máy chạy bằng nhiên liệu có tên bất lực” .
Sáng nay tôi đi qua con phố ấy, bất chợt cảm thấy tim mình như cũng bị thủng nhiều lỗ.
