Không quy định chi tiết sẽ rất khó bồi thường oan sai

Mở đầu phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga đã đặt câu hỏi: “Qua một số vụ như Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang), Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận) và sắp tới là vụ Hàn Đức Long (Bắc Giang), các cơ quan tiến hành tố tụng thấy khó khăn nhất trong giải quyết bồi thường oan sai là vấn 
đề gì?”.

Trả lời câu hỏi này, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, cái khó nhất là định lượng để xác định bồi thường. Ví dụ như chi phí tính trên thu nhập tối thiểu của người dân nhân với những ngày bị tù oan. Nhưng có những khoản rất lớn lại không thể định lượng được, tạo ra sự tùy nghi, ví dụ như tổn hại về danh dự, sức khỏe, tinh thần...

Về nguồn vốn để bồi thường oan sai, ông Nguyễn Hoà Bình cho rằng, không có gì khó khăn, bên Bộ Tài chính sẵn sàng đáp ứng. Tuy nhiên, cái này cũng có áp lực khi dư luận xã hội nói rằng tiền thuế của dân đóng góp không phải là tiền để các cơ quan mang đi bồi thường cho sai phạm trong hoạt động tố tụng hình sự.

Theo ông Bình, có những cái nếu không quy định chi tiết sẽ rất khó đảm bảo trong bồi thường oan sai. Ví dụ như vụ ông Nguyễn Thanh Chấn, các cán bộ vận dụng bồi thường khi tiến hành kiểm điểm lại đã nhận định việc vận dụng bồi thường cho ông Chấn không đúng, dẫn đến khoản bồi thường quá cao (7,2 tỉ đồng - PV), tạo ra tiền lệ về mức bồi thường lớn. “Hiện chúng tôi đang chỉ đạo TAND tỉnh Bình Thuận để bồi thường oan sai cho ông Huỳnh Văn Nén, nếu như theo đúng khung quy định của Bộ Tài chính thì mức bồi thường cho ông Nén là rất hạn chế và nó chênh lệch khá cao so với ông Chấn, mặc dù ông Chấn tù oan 10 năm, còn ông Nén là 17 năm” - ông Nguyễn Hòa Bình cho biết.

Nói về vướng mắc trong bồi thường oan sai, Phó Viện trưởng Viện KSND Tối cao Lê Hữu Thể cho rằng, qua thực tế giải quyết bồi thường oan sai thì cái khó nhất là căn cứ tính chi phí thiệt hại để tính mức bồi thường, đặc biệt khi thương lượng rất khó vì không có barem cụ thể. Vì vậy, ông Thể kiến nghị cần đưa vào luật cái gì tính cứng và có barem tương đối để cơ quan đi đàm phán dễ thương lượng, thảo luận hơn với người được bồi thường.

Cố ý làm trái dẫn đến oan sai thì cán bộ phải bồi hoàn

Về nguồn tiền bồi thường oan sai, có ý kiến đề nghị thành lập Quỹ bồi thường độc lập, nguồn thu của quỹ được trích từ một phần tiền phạt xử lý vi phạm hành chính, tiền do phạm tội mà có, tiền hoàn trả của người thi hành công vụ và một số nguồn thu hợp pháp khác; cơ quan quản lý bồi thường nhà nước quản lý, chi trả và quyết toán quỹ theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước.

Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải kiến nghị nên

có một khoản độc lập để bồi thường oan sai, vì nếu không có khoản đó, lấy tiền từ ngân sách để bồi thường thì người dân sẽ luôn băn khoăn về việc này. Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển không đồng tình quan điểm này. Ông Phùng Quốc Hiển cho rằng, không nên thành lập thêm quỹ vì chúng ta có quá nhiều quỹ rồi.

Vấn đề này, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu nhấn mạnh quan điểm, cơ quan nhà nước đã làm sai thì phải có trách nhiệm bồi thường, và tiền bồi thường cũng phải lấy từ ngân sách nhà nước, mọi nguồn thu cũng đều phải đưa về ngân sách nên không cần thành lập thêm quỹ.

Theo Phó Viện trưởng Viện KSND Tối cao Lê Hữu Thể, theo nguyên tắc, cơ quan nào ra quyết định cuối cùng tạo nên oan sai thì cơ quan đó phải xin lỗi và chịu trách nhiệm bồi thường.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh, nguyên tắc đã là hoạt động nhà nước thì đều do ngân sách đảm nhiệm, do đó, khi bồi thường oan sai cũng phải lấy tiền từ ngân sách nhà nước.

Nói về vấn đề bồi hoàn của người gây ra oan sai, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, trước hết, để bồi thường cho người bị oan, chúng ta lấy tiền từ ngân sách nhà nước. Lâu nay mức bồi thường hầu hết do tự thoả thuận giữa các bên, nhưng kiến nghị cho người được bồi thường có thể lựa chọn, hoặc thương lượng, hoặc kiện thẳng ra toà giải quyết để đảm bảo tốt nhất quyền lợi của họ.

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhấn mạnh cần bàn kỹ, thận trọng dự luật này vì liên quan tới quyền lợi người dân và người thực thi công vụ. Sau phiên họp hôm nay, các cơ quan phải tiếp tục ngồi lại để tiếp thu, xử lý, sớm tổ chức hội nghị đại biểu chuyên trách, mời các chuyên gia cho ý kiến để báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội.