Theo báo cáo của Sở Xây dựng TPHCM về công tác quản lý nhà ở xã hội, đến hết tháng 6.2020, TPHCM đã hoàn thiện 3 dự án với quy mô 2.213 căn hộ, gồm: Khu dân cư Lê Thành do Công ty TNHH Thương mại Lê Thành làm chủ đầu tư; dự án Tổ hợp nhà ở xã hội Tân Bình tại quận Tân Bình của Công ty TNHH đầu tư bất động sản Tân Bình; khu căn hộ chung cư cao tầng Natural Poem do Công ty TNHH Lee&Co làm chủ đầu tư.
Ngoài ra, có 5 dự án nhà ở xã hội đang thi công xây dựng với quy mô 4.758 căn hộ, dự kiến hoàn thành trong năm 2020. Ước tính, lũy kế giai đoạn năm 2016 -2020, TPHCM hoàn thành 17.944 căn hộ nhà ở xã hội, đạt 89,72 % kế hoạch của UBND TPHCM.
Nhu cầu nhà ở xã hội đang thật sự rất lớn song loại hình nhà này vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu do nguồn lực ngân sách có hạn, kể cả khi thực hiện phương thức xã hội hóa nên vẫn thiếu nguồn cung loại hình nhà ở này. Rào cản lớn nhất với việc kêu gọi nhà đầu tư tư nhân bỏ vốn xây dựng nhà ở xã hội hiện nay đó là việc họ phải tự bỏ vốn để tìm quỹ đất và xây dựng nhưng lại không có sự hỗ trợ từ nguồn tín dụng ưu đãi.
Đã từng có nhận định từ Bộ Xây dựng về việc với 1 đồng “mồi” từ ngân sách nhà nước cấp bù lãi suất thì ngân hàng thương mại huy động thêm được 33 đồng từ nguồn vốn xã hội.
Mặc dù hiệu quả lớn như vậy, nhưng thực tế cấp vốn cho vay ưu đãi rất ít, dẫn đến chủ đầu tư và người mua nhà buộc phải vay với lãi suất thương mại, trả lãi cao. Chi phí giải phóng mặt bằng, nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất thường rất cao, nhưng cơ quan nhà nước có thẩm quyền chưa tính đúng, tính đủ vào giá thành, khiến doanh nghiệp bị thiệt. Mặc dù quy định có nhiều ưu tiên cho dự án nhà ở xã hội, nhưng trên thực tế, các dự án có quỹ đất hỗn hợp cũng bị vướng về thủ tục đầu tư xây dựng tương tự dự án nhà ở thương mại có quỹ đất hỗn hợp…
Bên cạnh đó, một bất cập hiện nay đó là, một số dự án có quy mô trên 10ha đều đã xác định được quỹ đất 20% để xây dựng nhà ở xã hội, nhưng chủ đầu tư chậm triển khai bồi thường giải phóng mặt bằng hoặc chậm đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật nên không thể triển khai xây dựng nhà ở xã hội trên quỹ đất này được.
Còn đối với dự án có quy mô dưới 10ha, hầu hết quỹ đất 20% trong dự án đều được quy thành tiền; các chủ đầu tư sau khi nộp tiền thì thâu tóm luôn phần quỹ đất này, biến thành nhà ở thương mại.
Ngay cả nguồn vốn thu từ điều tiết 20% nghĩa vụ nhà ở xã hội bằng hình thức nộp tiền đối với các dự án nhà ở thương mại có quy mô dưới 10ha vẫn chưa được Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng hướng dẫn phương thức quản lý, sử dụng, dẫn đến nguồn tiền này chưa được phân bổ lại để đầu tư nhà ở xã hội.
