Điểm khác biệt to lớn
Tòa Đốc lý hay còn gọi là Tòa thị chính (số 42 Bạch Đằng) có tuổi đời hơn 120 năm tuổi, được người Pháp xây dựng. Sau giải phóng, Tòa Đốc lý là trụ sở UBND tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng.
Đến năm 1997, khi Đà Nẵng và Quảng Nam chia tách, Đà Nẵng trở thành TP trực thuộc Trung ương, tòa nhà tiếp tục là trụ sở của UBND TP Đà Nẵng rồi sau đó thành trụ sở của HĐND TP Đà Nẵng.
Theo TS. Kiến trúc sư Lê Minh Sơn - Trưởng bộ môn Kiến trúc, Khoa Kiến trúc, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng), thời Pháp, Toà Đốc lý đại diện cơ quan quyền lực chính quyền Pháp. Về mặt thẩm mỹ và phong cách kiến trúc, công trình này được xây dựng theo phong cách tân cổ điển.
Ở Pháp, những công trình công cộng thường được xây dựng theo phong cách cổ điển gốc. Với công trình mang tính chất cổ điển, có nghĩa là sử dụng trang trí của kiến trúc Hy Lạp La Mã. Khi người Pháp qua Việt Nam, họ vẫn mong muốn kiểu kiến trúc đó hiện diện tại nơi người ta làm việc.
Tuy nhiên, họ phải cải biên và giảm bớt đi để phù hợp với tình hình thuộc địa. Bởi tại thời điểm đó rất khó về mặt nhân công nên tầm vóc của những công trình bị giảm đi rất nhiều. Những công trình công cộng được xây dựng theo kiến trúc tân cổ điển đều thể hiện được sự bề thế của công trình công.
Còn về thể chế chính trị, TS. Kiến trúc sư Lê Minh Sơn cho biết, đất nước Việt Nam sau khi giành được độc lập, hầu hết chính quyền vẫn sử dụng những công trình mang dấu ấn văn hóa Pháp cho đến ngày hôm nay. Đây là một điểm khác biệt lớn so với một số nước thuộc địa trên thế giới.
TS. Kiến trúc sư Lê Minh Sơn cũng cho hay: "Một số nước sau khi giành được độc lập đã ngay lập tức phá bỏ những công trình mà chế độ trước đã xây dựng. Theo như tiếng Hy Lạp là xoá hết ký ức và lịch sử trước đó.
Tuy nhiên, Việt Nam thì không, hiện nay, Toà Đốc lý dường như vẫn nguyên vẹn và được đưa vào sử dụng. Công trình tồn tại đến ngày hôm nay là biểu tượng của sự độc lập, chiến đấu".
Bảo tồn nguyên bản của tòa nhà
Thống kê sơ bộ của Sở Văn hóa và Thể thao, hiện Đà Nẵng có hơn 20 công trình kiến trúc Pháp có giá trị, tập trung chủ yếu ở quận Hải Châu, như Trường Ecole Franco - An namite de Tourane (1890, nay là Trường Tiểu học Phù Đổng), Bảo tàng điêu khắc Chăm (1919), Tòa Thị chính thành phố (1906), Tòa án nhân dân thành phố (1906), Hội Liên hiệp Phụ nữ thành phố (1920)…
Hầu hết các công trình đều được thành phố đưa vào danh sách cần bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, lịch sử.
Trong đó, việc hoán đổi công năng của Tòa Đốc lý thành Bảo tàng Đà Nẵng nhận được sự quan tâm của các nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử trên địa bàn.
Tháng 5.2020, TP Đà Nẵng đã quyết định cải tạo tòa nhà này với tổng mức đầu tư 504,9 tỉ đồng nhằm mục đích làm bảo tàng để trưng bày hiện vật của bảo tàng hiện nay.
Nhiều ý kiến cho rằng, cần nhìn nhận đúng giá trị văn hóa, lịch sử vùng đất ở mỗi công trình, từ đó đưa ra hướng bảo tồn, phát huy hiệu quả.
Trao đổi với Lao Động, ông Huỳnh Đình Quốc Thiện - Giám đốc Bảo tàng Đà Nẵng cho biết, đơn vị tư vấn cải tạo tòa nhà là một kiến trúc sư người Pháp. Vị kiến trúc sư này đã nghiên cứu rất kĩ về kiến trúc lịch sử của Tòa thị chính Đà Nẵng. Trên cơ sở đó, ông đã đưa ra giải pháp bảo tồn nguyên bản của tòa nhà trước đây từ màu sơn bên ngoài.
Ông Thiện cho biết thêm, vị kiến trúc sư người Pháp đã đưa ra 3 màu sơn cho tòa nhà. Tuy nhiên, ông còn bay từ Pháp về Đà Nẵng để thực tế và kiểm tra xem có đúng màu sơn ông đã chọn không. Mọi công đoạn trong quá trình nâng cấp và cải tạo đều được đảm bảo giữ nguyên kiến trúc cổ kính của tòa nhà.
