Trong góp ý đối với dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) gửi đến Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Công ty TAT Law firm cho rằng khoản 1 Điều 107 Dự thảo quy định “Hộ gia đình, cá nhân có đất ở, người Việt Nam định cư ở nước ngoài đang sở hữu nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất tại Việt Nam khi Nhà nước thu hồi đất đủ điều kiện được bồi thường về đất ở thì được bố trí tái định cư”.
Như vậy, việc bố trí tái định cư khi thu hồi đất chỉ được đảm bảo khi người dân đủ điều kiện được bồi thường về đất. Quy định không khác gì với luật cũ và bất lợi cho người dân.
Trong thời gian vừa qua, phần lớn đất thu hồi của người dân là đất chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, trong đó có đất lấn chiếm vì vướng quy hoạch nên người dân không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận. Và họ đã sinh sống, ở đó qua vài thế hệ. Khi không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận tức là không đủ điều kiện bồi thường về đất ở.
Như vậy, nếu đặt quy định phải đủ điều kiện bồi thường về đất ở thì mới bố trí tái định cư đã đẩy người dân vào tình trạng vô gia cư. Trước thu hồi đất người dân đang có chỗ ở ổn định, sau thu hồi do không đảm bảo điều kiện trên nên họ không được tái định cư, người dân trở nên mất nhà không nơi ở. Điều này khiến việc thu hồi đất vô tình khiến người dân trở nên bần cùng hoá.
TAT Law Firm đề xuất 100% người dân bị thu hồi đất phải được bố trí tái định cư mà không phân biệt loại đất và phải đảm bảo điều kiện về diện tích bố trí tái định cư cho người dân.
Theo đó, điều luật cần được sửa đổi như sau “Hộ gia đình, cá nhân có đất ở, người Việt Nam định cư ở nước ngoài đang sở hữu nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất tại Việt Nam đang sinh sống tại vùng dự án có thu hồi đất, khi Nhà nước thu hồi đất được bố trí tái định cư. Về diện tích tái định cư phải đảm bảo chuẩn về nhà ở theo quy định qua các thời kỳ tương ứng”.
Việc quy định về diện tích đảm bảo chuẩn về nhà ở theo quy định tương ứng để đảm bảo quyền lợi về chỗ ở cho người dân.
Ví dụ theo Quyết định 2161/QĐ-TTG phê duyệt chiến lược phát triển nhà ở quốc gia giai đoạn 2021- 2030, tầm nhìn đến năm 2045, theo đó diện tích nhà bình quân đầu người phấn đầu 27 m2 sàn/người trong đó diện tích bình quân đầu người tại khu vực đô thị đạt 28 m2 sàn/người và tại khu vực nông thôn đạt 26 m2 sàn/người. Và việc tái định cư cần phải đảm bảo diện tích tối theo quy định từng thời kỳ tương ứng.
Đồng quan điểm, luật sư Nguyễn Văn Hậu, chủ nhiệm cơ quan truyền thông Liên đoàn Luật sư Việt Nam cho rằng cần ưu tiên tái định cư trước, để ổn định cuộc sống người dân. Trong trường hợp không có đất, dự thảo luật nói rằng sẽ đưa ra điều kiện tương đương. Cần phải làm rõ để người dân thấy được và đồng tình.
