Ngày 10.3, đứng trên cầu Bùi Hữu Nghĩa (quận Bình Thạnh) dễ dàng nhìn thấy đoạn đầu rạch Xuyên Tâm với hai bên bờ nhà dân mọc san sát, càng đi vào sâu nhà lụp xụp ven rạch càng nhiều.
Tại nhiều đoạn, khi thủy triều rút, con rạch trơ đáy để lộ nhiều rác thải với đủ loại như bao nilông, hộp xốp, chai lọ...
Bà Nguyễn Thị Lan (65 tuổi) sống ở đây đã gần 45 năm cho biết trước đây dòng kênh rất sạch, xanh trong, người dân còn dùng nước rạch để sinh hoạt, trồng rau.
Tuy nhiên từ khi dân cư đến ở đông, con rạch ngày càng ô nhiễm do ý thức kém, mọi người thi nhau vứt rác bừa bãi khiến rạch Xuyên Tâm ngày càng ô nhiễm nặng nề.
"Mùa khô, nước rút bốc mùi hôi thối lắm. Ruồi muỗi quanh năm, ở đây nhiều người bị sốt xuất huyết lắm rồi. Mùa mưa cũng khổ, nhiều hộ nằm phía ngoài dựng nhà thấp còn bị ngập, rác rưởi cứ theo nước bẩn tràn hết vào nhà" – bà Lan kể.
Rạch Xuyên Tâm thực ra là hệ thống các con rạch liên thông nhau như: Rạch Cầu Bông, rạch Cầu Sơn, rạch Long Vân Tự, rạch Lăng có chiều dài hơn 8km, bắt đầu từ đường Trường Sa chạy ngoằn ngoèo, có nhánh thoát ra sông Sài Gòn, nhưng nhánh chính chạy dài qua quận Gò Vấp chảy ra sông Vàm Thuật.
Hệ thống rạch này đang tải nước thải của 40% người dân quận Bình Thạnh, với lượng nước thải chưa qua xử lý khoảng 40.000m3/ngày.
Nhằm chỉnh trang đô thị, cải thiện môi trường và tăng khả năng thoát nước, năm 2002 UBND TPHCM phê duyệt dự án cải tạo rạch này. Nhưng đến nay tiến độ chỉnh trang, cải tạo rạch này vẫn bị "treo" bởi nguồn kinh phí lớn và thay đổi chủ trương đầu tư.
Năm 2016, một đơn vị đề xuất triển khai dự án này theo hình thức đối tác công tư (PPP, hợp đồng BT), nguồn quỹ đất thanh toán cho nhà đầu tư là đất dọc hai bên kênh sau khi đền bù giải tỏa. Vào tháng 10.2017, UBND TPHCM có chủ trương dừng các dự án BT chờ quy trình mới, nên dự án tiếp tục "treo".
Đến tháng 8.2019, Ban thường vụ Thành ủy TPHCM đã thống nhất chủ trương đầu tư dự án nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng và khai thác quỹ đất rạch Xuyên Tâm từ ngân sách thành phố.
Đại diện Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị (thuộc UBND thành phố) ngày 10.3 cho biết, Sở Kế hoạch và Đầu tư đang hoàn tất thủ tục dự án, dự kiến trình HĐND TPHCM thông qua chủ trương đầu tư tại kỳ họp tới.
Dự án sẽ cải tạo thoát nước, môi trường rạch Xuyên Tâm kết hợp xây dựng đường giao thông mới dọc hai bên rạch nhằm cải thiện tình hình giao thông và hạ tầng kỹ thuật đồng bộ dọc tuyến, thu gom nước thải về nhà máy xử lý nước thải tập trung của TPHCM.
Quy mô xây dựng gồm cải tạo, kè bảo vệ bờ và xây dựng tuyến đường giao thông từ 4 đến 6 làn đường ở hai bên rạch và trên cống bêtông.
Đồng thời, xây dựng hệ thống cống thu gom nước thải đấu nối vào hệ thống thu gom nước thải của TPHCM và đáp ứng nhu cầu thoát nước với phạm vi lưu vực 703ha.
Tổng mức đầu tư dự án là 9.352 tỉ đồng, trong đó phần bồi thường quận Bình Thạnh là 4.859 tỉ đồng và phần bồi thường quận Gò Vấp là 468,9 tỉ đồng, vốn xây lắp là 4.492 tỉ đồng.
