Trước hết, về bản thân người đi học chưa nhận thức, đánh giá đầy đủ được ý nghĩa, giá trị của việc học sau đại học. Vẫn còn mang tính chất phong trào, thấy người ta đi học mình cũng đi học, trong khi khả năng, trình độ thực tế của mình chưa đáp ứng được yêu cầu. Song ở quá trình học, thi cử, làm luận án họ lại rất “giỏi” trong việc “ quan hệ” với thầy cô, nhà trường để dễ dàng vượt qua mọi cửa ải, từ thi tuyển đến làm đề tài luận văn… Thậm chí có tình trạng lo lót, chạy chọt; nhờ, thuê người khác học thay, làm thay luận văn, cái kiểu” học giả, bằng thật”… từng gây bức xức dư luận.
Lệch lạc hơn ở chỗ, không ít người, trong đó có cán bộ, công chức coi việc học thạc sĩ, tiến sĩ không phải để phục vụ, làm việc mà cốt để khoe mẽ, ra oai, để giữ ghế, thăng tiến… Gần đây, văn bản của một số địa phương có quy định, cán bộ nguồn, cán bộ quy hoạch và bổ nhiệm cán bộ vào các chức danh trong bộ máy Nhà nước phải là đại học chính quy, nếu tại chức, từ xa là không được, phải dừng lại. Để “thoát khỏi” quy định mới này, nhiều cán bộ có bằng tại chức nằm trong diện “quy hoạch” ở nhiều địa phương, sở ban ngành hiện nay đua nhau đi học thạc sĩ, tiến sĩ.
Tiếp đến, việc quy hoạch, quản lý, đánh giá, thẩm định cấp bằng ở các trường đại học đối với bậc thạc sĩ, tiến sĩ…trong thời gian qua thiếu chặt chẽ, chưa có quy chuẩn cụ thể và có biểu hiện buông lỏng, dễ dãi, nhẹ nhàng, dễ tạo kẽ hở cho học viên “ qua mặt”, nảy sinh tiêu cực. Chất lượng đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ của một số cơ sở giáo dục chưa đảm bảo. Lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng thừa nhận việc đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ đang tồn tại một số vấn đề đáng quan ngại.
Quy trình đào tạo và bảo vệ tiến sĩ thì tương đối chặt chẽ nhưng khi thực hiện thì các vị, các thầy chấm, phản biện lại lỏng lẻo, dễ dãi… So với nước ngoài, tuyển sinh đầu vào ở ta quá đơn giản, dường như ai đăng ký, ai thi tuyển đều đạt cả. Thử hỏi, xuất phát điểm chỉ có trình độ, bằng cấp là trung cấp, cao đẳng, sau đó học tại chức, chuyên tu, liên thông, từ xa, làm việc vài năm cũng được đi học thạc sĩ, rồi lại nghiên cứu sinh tiến sĩ…thì làm sao có chất lượng? Trong hàng trăm ngàn thạc sĩ, tiến sĩ Việt Nam hiện có, đầy rẫy loại như thế. Thạc sĩ, tiến sĩ…đang trở thành đề tài mỉa mai, tiếu lâm , bi hài…trong giới trí thức khi gặp gỡ, nói chuyện với nhau.
Mặt khác, cách đánh giá, tuyển dụng, bổ nhiệm cán bộ, nhân viên ở ta vẫn làm theo cái kiểu tư duy cũ , thường trọng vọng, đánh giá cao, cộng điểm, ưu tiên cho những người học cao, có bằng cấp nhiều; hơn là những người có thực lực thật sự. Cho nên bây giờ có thêm phong trào, sinh viên tốt nghiệp đại học; thất nghiệp, không xin được việc làm; tranh nhau học lên cao học, kể cả tiến sĩ. Vì họ có suy nghĩ chỉ có học lên cao mới cơ hội xin việc làm, khiến vòng luẩn quẩn tốt nghiệp - thất nghiệp tái diễn.
Thiết nghĩ, việc đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ của chúng ta có “vấn đề” về chất lượng. Các nhà đào tạo, tuyển dụng cần nâng cao tính trách nhiệm xã hội. Thực tế, ngành giáo dục vẫn chưa kiểm soát hết được nhu cầu xã hội để đưa ra những chỉ tiêu tuyển sinh, đào tạo phù hợp. Trong khi đó, chất lượng đào tạo, đầu ra thạc sĩ, tiến sĩ như thế nào vẫn thiếu hoặc chưa có một khung chuẩn, thẩm định.
Quyền học là của mọi người, và tuyển dụng như thế nào là quyền của các đơn vị tuyển dụng. Thực tế cho thấy số lượng tiến sĩ, thạc sĩ ở ta rất hùng hậu…nhưng công trình nghiên cứu, sáng kiến khoa học lại quá ít. So với các nước xung quanh ta, khả năng nghiên cứu, bằng sáng chế được quốc tế công nhận của chúng ta rất khiêm tốn. Như vậy, đào tạo chạy theo thành tích với số lượng nhiều để làm gì? Rất lãng phí và tốn kém.
Đáng lo hơn, khâu đầu tư, coi trọng chất xám, khoa học …của ta vẫn chưa có lời giải thấu đáo, làm suy giảm ý chí, tinh thần đam mê khoa học của không ít người có thực lực thật sự; làm xã hội luôn hoài nghi về tình trạng“ vàng thau lẫn lộn” của các vị thạc sĩ, tiến sĩ. Từ khâu tuyển sinh đầu vào đến khâu đánh giá, thẩm định đề tài, luận án thì yếu tố học thuật và chất lượng phải luôn được đặt lên hàng đầu. Còn khâu đánh giá, phân loại, tuyển dụng, bổ nhiệm cán bộ, công chức Nhà nước cần đổi mới tư duy, cách nghĩ, cách làm, theo hướng chọn lựa, trọng dụng những người có năng lực, làm được việc, chứ không đặt nặng, ưu ái quá nhiều cho đối tượng người học cao, nhiều bằng cấp mà năng lực làm việc lại có hạn.
ĐỖ TẤN NGỌC Phó Hiệu trưởng - Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng- Sơn Tịnh-Quảng Ngãi
Tin bài liên quan
