Dự án thành... đại án
Dự án cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi là một phần của đường bộ cao tốc Bắc - Nam, có chiều dài gần 140km, tổng kinh phí hơn 34.000 tỉ đồng, được đánh giá sẽ góp phần quan trọng cho sự phát triển kinh tế xã hội khu vực miền Trung. Tuy nhiên, ngay từ lúc thi công, nhà thầu đã có biểu hiện làm ăn gian dối, kém chất lượng.
Đáng nói, sai phạm được dân tố cáo liên tục, song không được xử lý triệt để. Đơn vị thi công tiếp tục làm trái quy trình một cách công nhiên, như thách thức người dân...
Điều đáng nói là sau những tố cáo... các cuộc thanh, kiểm tra nội bộ đã từng thực hiện, nhưng không có biện pháp ngăn chặn. Để rồi, cho đến thời điểm này, hơn 40 cán bộ, quan chức liên quan đến dự án đã bị khởi tố, bắt giam, lĩnh án... Trong đó, đến giữa tháng 3.2022, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an tiếp tục khởi tố, bắt tạm giam ông Mai Tuấn Anh - cựu Tổng Giám đốc, Chủ tịch HĐTV Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam - VEC về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Cùng tội danh vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng, 6 người khác bị khởi tố, tạm giam gồm: Trần Văn Tám (cựu Tổng Giám đốc VEC, cựu Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu cơ sở dự án đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi), Nguyễn Mạnh Hùng và Lê Quang Hào (đều là cựu Phó Tổng Giám đốc VEC), Nguyễn Tiến Thành (cựu Giám đốc Ban quản lý dự án), Đỗ Ngọc Ân (cựu Phó Giám đốc Ban quản lý dự án), Hà Văn Bình (cựu Phó Giám đốc phụ trách gói thầu).
Đây là những cán bộ đã thay mặt Bộ GTVT thực hiện dự án trọng điểm quốc gia, nhưng đã buông lỏng quản lý chỉ đạo điều hành thực hiện dự án đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi, vi phạm các quy định của pháp luật về đầu tư công trình xây dựng trong quá trình tổ chức thi công, dẫn đến công trình kém chất lượng, hư hỏng, xuống cấp ngay khi vận hành, gây thất thoát tài sản nhà nước...
Thấy tiêu cực, gian dối thì không thể làm ngơ
Rất nhiều đơn tố cáo kể cả nặc danh lẫn công khai về những biểu hiện gian đối thi công dự án cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi ngay từ thời gian đầu thi công. Trong đó, ông Phạm Tấn Lực sinh năm 1959, là một nông dân ở xã Bình Trung, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi đã bỏ nhiều công sức "giám sát thi công", quyết liệt tố cáo từ năm 2015.
Trước đó, ông Lực được nhà thầu Giang Tô, Trung Quốc thi công gói thầu A3 nhận vào làm bảo vệ. Trong thời gian làm việc ngoài hiện trường thi công, ông Phạm Tấn Lực đã phát hiện nhiều cách làm cẩu thả của các đơn vị thi công và nhà thầu. Suốt thời gian 4 năm, ông Lực miệt mài thu thập chứng cứ, ghi lại hàng nghìn tấm ảnh làm bằng chứng tố cáo những việc làm gian dối của nhà thầu. Sau đó, lão nông Phạm Tấn Lực cùng người dân gửi đơn tố cáo đến các cơ quan chức năng của tỉnh và Trung ương.
Từ những thông tin ông Phạm Tấn Lực cung cấp, các cơ quan báo chí đã phản ánh và công an đã vào cuộc. Trong đó, có Báo Lao Động.
Tôi còn nhớ như in lần "gặp gỡ" đầu tiên với ông Lực. Một người đàn ông nhỏ thó, khắc khổ, đầy phẫn uất. Khi chúng tôi viết hàng loạt bài mà vẫn chưa có cơ quan điều tra vào cuộc, ông quay sang nghi ngờ, thậm chí nghi ngờ trách cứ báo chí đã "bắt tay" với nhà thầu, chủ đầu tư nên hết đồng hành cùng ông chống tiêu cực.
Thời điểm tháng 8.2016, Lao Động số 187, 188, 189- ra ngày 12,13 và 15.8 liên tiếp có bài phản ảnh hiện tượng "nhà thầu Trung Quốc (TQ) thi công gian dối tại dự án đường cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi", bị người dân phản ứng. Ngoài những hiện tượng làm ăn gian dối của nhà thầu Giang Tô, Trung Quốc như đổ đất kém chất lượng, đất bùn bẩn, khai thác trái phép và gian lận khối lượng khi không đào thải đất phong hóa... người dân địa phương còn tố cáo các cá nhân tư vấn, giám sát người Việt đã tiếp tay, thông đồng cho nhà thầu gian dối thi công. Hàng chục hộ dân làm thuê, bán cơm, cho thuê nhà trọ đã bị quỵt nợ tại gói thầu tai tiếng này...
Ngay sau khi báo đăng, VEC đã có phản ứng, bác bỏ, cho rằng bài báo đưa không đúng sự thật. Tuy nhiên, đấy chỉ là cách chống chế của chủ đầu tư - VEC, gây khó dễ báo chí và cả người dân tố cáo.
Đáng nói, kết quả kiểm tra cho thấy, phần lớn tố cáo của nhân dân, phản ánh của báo chí là đúng sự thật. Ngay chính VEC - đại diện chủ đầu tư cũng đã thanh tra, xử lý (7.2016). Tuy nhiên, chỉ là những lời lẽ quyết liệt trên văn bản. Dù nghiêm khắc cảnh cáo tư vấn giám sát và nhà thầu thi công các gói thầu A3, A4, A5 và nhà thầu phụ do trong quá trình thi công... nhưng thực tế, VEC chỉ "giơ cao, đánh khẽ".
Các vị trí mà nhà thầu Trung Quốc làm ăn gian dối vẫn tồn tại, hoặc chỉ khắc phục lấp liếm, không đào bỏ hàng chục vạn khối đất đá, bùn lầy, giả hạ... không đảm bảo ra khỏi công trình. Tại các vị trí nứt, lún ở cống chui đường ngang dân sinh, đơn vị thi công cũng chỉ trét trám chiếu lệ, không đảm bảo chất lượng. Nhà thầu TQ tiếp tục thu mua đất bùn khai thác trái phép từ nhiều nguồn.
Sự phản ứng căng thẳng, quyết liệt để đi đến cùng sự thật của người dân huyện Bình Sơn không chỉ vì bức xúc trước cách làm ăn gian dối của nhà thầu Trung Quốc, sự tiếp tay, thông đồng của một số cá nhân ở đơn vị tư vấn, giám sát người Việt, mà còn lý do là con em, chồng, cha họ bị các nhà thầu phụ của Cty Giang Tô, TQ quỵt nợ nhân công lẫn tiền cho thuê nhà trọ, bán cơm từng bữa ăn...
Một năm, 2 năm... rồi 7 năm trôi qua, những bức xúc, uất ức của người dân đã dần được giải tỏa. Cơ quan điều tra đã làm sáng tỏ, lần lượt khởi tố, bắt giam hàng chục người có trách nhiệm liên quan đến việc làm sai tại dự án này. Tuy nhiên, những "đòn thù" mà người dân tố cáo, gia đình ông Phạm Tấn Lực chịu đựng thì không thể nào phai được.
Bị vô cớ ném đá vào nhà, uy hiếp vợ con, bị dọa đánh, dọa giết... đến nỗi ông Lữ phải tạm lánh ra Đà Nẵng, xin làm bảo vệ để an toàn, kiếm sống. Bây giờ thì ông được vinh danh, khen thưởng, nhưng cái giá phải trả của người nông dân tay trắng như ông Lực là quá lớn, quá khốc liệt.
Trả lời về lý do "trường kỳ tố cáo", ông Lực ngắn gọn: "Thấy tiêu cực, gian đối thì không thể làm ngơ". Ngày nhận bằng khen, ông Lực điện cho những phóng viên đồng hành như chúng tôi để nói lời cảm ơn, chia sẻ và hứa sẽ mời nhau một ly nước mía, ăn mừng. Đó là lời mời ngọt ngào đối với những nhà báo chống tiêu cực ở miền Trung.
