Vào đầu năm học 2022-2023, tại Hà Tĩnh xảy ra 2 sự việc có dấu hiệu lạm thu gây xôn xao dư luận. Trường Tiểu học Kỳ Trinh (thị xã Kỳ Anh) vận động phụ huynh đóng góp mua 71 bộ bàn, ghế, 3 bảng. Tại buổi họp phụ huynh, giáo viên chủ nhiệm phổ biến mỗi em học lớp 1 đóng 550.000 đồng tiền bàn ghế, 173.000 đồng tiền bảng, 250.000 đồng quỹ lớp và rèm cửa. Tổng cộng mỗi em phải đóng 973.000 đồng. Việc thu cào bằng khiến một số phụ huynh không đồng tình.
Tại trường Tiểu học Thạch Linh (TP Hà Tĩnh), vào đầu năm học, nhà trường cũng tổ chức vận động phụ huynh lớp 1 tài trợ mức hơn 1,6 triệu/phụ huynh để mua bàn ghế, bảng, tủ đựng tài liệu giáo viên.
Cả hai trường nói trên đều thuộc địa bàn đô thị, thuộc đơn vị hành chính cấp phường của thị xã và thành phố, là nơi dân cư tập trung, người dân có điều kiện kinh tế, địa phương có điều kiện kinh tế khá. Cả hai trường đều được đầu tư cơ sở vật chất khang trang, hoàn thiện. Do đó, việc nhà trường vận động phụ huynh tài trợ để mua các cơ cở vật chất thiết yếu như bàn ghế, bảng gây hoài nghi về hiện tượng lạm thu.
Nhiều chuyên gia giáo dục phản ánh nghịch lý trong vận động xã hội hóa giáo dục đã tồn tại nhiều năm qua. Đó là ở các trường vùng thuận lợi, cơ sở vật chất đã hoàn thiện, khang trang thì mức xã hội hóa càng cao và liên tục vận động phụ huynh đóng góp hàng năm. Trong khi các trường ở vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa, cơ sở vật chất rất khó khăn, thiếu thốn lại hầu như không thể vận động xã hội hóa do điều kiện phụ huynh đa số khó khăn, vất vả.
Thậm chí ở nhiều trường, thầy cô còn chung tay đóng góp mua sách vở, áo quần, nấu cơm cho học sinh khó khăn, tặng cho các em những món quà nhỏ để động viên, khuyến khích.
“Với thực trạng nơi thuận lợi càng xã hội hóa nhiều và nơi khó khăn không vận động tài trợ được sẽ dẫn đến khoảng cách ngày càng lớn về chất lượng giáo dục giữa các vùng miền” – chuyên gia giáo dục Lê Văn Vỵ (Hà Tĩnh) nhận định.
Mặt khác, việc vùng thuận lợi càng vận động nhiều cho thấy có hiện tượng lạm thu, lợi dụng sự dễ dãi, nể nang của phụ huynh để thu các khoản trái quy định. Ví dụ có nơi vận động để mua tủ đựng tài liệu cho giáo viên, mua máy tính xách tay cho nhà trường…Kể cả việc vận động mua bàn ghế, bảng cũng không đúng quy định, bởi vì đây là những phương tiện dạy học thiết yếu mà nhà trường phải có trách nhiệm mua sắm, chuẩn bị.
Thực tế năm nào cũng có hiện tượng lạm thu diễn ra vào đầu năm học, và đều diễn ra ở các trường đóng tại các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội thuận lợi. Tất cả các khoản vận động xã hội hóa đều phải thông qua địa phương, cơ quan quản lý giáo dục. Do đó, cần nâng cao trách nhiệm giám sát, chỉ đạo của địa phương và cơ quan quản lý giáo dục, xử lý nghiêm hiệu trưởng có hành vi chỉ đạo lạm thu.
