Trong buổi làm việc với Bộ GDĐT ngày 6.5, Thủ tướng Phạm Minh Chính đặt ra nhiệm vụ hàng đầu là “học thật, thi thật và nhân tài thật”. Quan điểm, chỉ đạo của Thủ tướng nhận được sự quan tâm, ủng hộ rộng rãi. Từ đó, có nhiều ý kiến tiếp tục đề xuất nên bãi bỏ cuộc thi thi khoa học kỹ thuật (KHKT) dành cho học sinh vì tiềm ẩn nhiều tiêu cực, gian dối.
Tuy nhiên, vào tháng 3/2021, sau khi tổng kết cuộc thi KHKT dành cho học sinh năm 2020, Bộ GDĐT vẫn tiếp tục phát động cuộc thi năm 2021, mặc dù trước đó đã có rất nhiều ý kiến phê phán, đề nghị xem xét bãi bỏ.
Nhà giáo Trần Văn Hà (Hà Tĩnh) nhận định: “Bộ GDĐT vẫn duy trì, phát động cuộc thi vì chưa có chỉ đạo từ Chính phủ. Ngành giáo dục vẫn muốn tìm kiếm, tôn vinh các tài năng sáng tạo của học sinh từ cuộc thi này”.
Theo nhà giáo Trần Văn Hà, trong trường hợp tổ chức cuộc thi, Bộ GDĐT không nên duy trì thể lệ như hiện nay, mà cần xem xét thay đổi, sử dụng các biện pháp kĩ thuật để loại bỏ các hiện tượng thiếu trung thực, gian dối, bảo đảm cuộc thi khách quan, hiệu quả.
Các giải pháp kĩ thuật đáp ứng các mục tiêu nói trên, theo nhà giáo Lê Văn Vỵ - nguyên Giám đốc Trung tâm GDTX huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh) bao gồm: Thí sinh tham gia cuộc thi cần đáp ứng một số yêu cầu về mặt kiến thức cơ bản và lí lịch khoa học. Bởi vì việc nghiên cứu khoa học và sáng tạo, sáng chế kĩ thuật không thể diễn ra một cách ngẫu nhiên mà phải có quá trình tích lũy, trải nghiệm. “Không thể có chuyện một học sinh phổ thông, không được đào tạo y khoa, không có kiến thức cơ bản và kinh nghiệm thực tế lại có đề tài, dự án nghiên cứu về giải pháp chữa ung thư một cách thực chất”, thầy Lê Văn Vỵ phân tích.
Giải pháp thứ 2, theo nhà giáo Lê Văn Vỵ, là cần phản biện chặt chẽ đề tài, dự án dự thi ở các góc độ: Tính mới, tính hiệu quả, tính khả thi. “Cuộc thi khuyến khích tài năng nghiên cứu, sáng tạo, nhưng tuyệt đối không chấp nhận sao chép, gian dối. Vì vậy, cần có đội ngũ giám khảo chuyên ngành phản biện đề tài chặt chẽ, loại bỏ các đề tài gian dối, sao chép, không hiệu quả”.
Thứ ba, thầy Lê Văn Vỵ cho rằng cần có giải pháp phân biệt rạch ròi giữa vai trò giáo viên hướng dẫn, cố vấn và học sinh thực hiện, chấm dứt hiện tượng người lớn làm thay rồi huấn luyện cho học sinh “thuộc bài” để đi thi.
Thứ 4, nhà giáo Lê Văn Vỵ cho rằng cần có các chế tài nghiêm khắc để xử lý các hành vi vi phạm quy chế, không trung thực, gian dối. “Thực tế, các cuộc thi diễn ra nhiều năm qua, đã có hiện tượng sao chép, không trung thực trong quá trình thực hiện đề tài, dự án bị phát hiện, nhưng khâu xử lý kỷ luật chưa nghiêm, chưa có sức răn đe”- thầy Lê Văn Vỵ phân tích.
Thứ 5, theo thầy Lê Văn Vỵ, cần khuyến khích, động viên nhưng không xem việc tham gia cuộc thi như một tiêu chí chuyên môn bắt buộc để đưa vào đánh giá xếp loại, xem xét thành tích thi đua của các cơ sở giáo dục, các địa phương. Biện pháp này nhằm tránh hiện tượng nhiều cơ sở giáo dục do áp lực chỉ tiêu, thành tích phải “xoay xở” tìm kiếm đề tài dự thi, phát sinh tiêu cực và lãng phí.
“Nên tổ chức cuộc thi theo hướng “quý hồ tinh bất quý hồ đa”, lấy chất lượng làm mục tiêu hàng đầu, còn số lượng nhiều mà không có chất lượng thì cũng vô ích”- thầy Lê Văn Vỵ nói.
