Hãy xưng hô theo Đạo thầy trò

Nguyên Đức |

Mối quan hệ “thầy trò” ở văn hóa phương Đông bao đời đã mặc nhiên khẳng định cách xưng hô cố định ở trường lớp: Gọi thầy xưng trò!

Dư luận những ngày qua xôn xao về câu chuyện xưng hô trong nhà trường, theo hướng không đồng ý thầy cô giáo gọi học sinh là “con”, mà nên gọi là “em” hoặc “bạn”.

Tuy nhiên, đây lại không phải vấn đề mới mẻ, bởi đã từ lâu, trong giáo dục đất Việt, khái niệm “đạo thầy trò” đã tồn tại. Mối quan hệ “thầy - trò” ở văn hóa phương Đông bao đời đã mặc nhiên khẳng định cách xưng hô cố định ở trường lớp: Gọi thầy xưng trò!

Người viết từng “va chạm” khái niệm này, khi trao đổi với một thầy giáo dạy Anh ngữ. Một cách tình cờ, người thầy hỏi, với từ “pupil”, khi nào dịch là học sinh, khi nào dịch là học trò. Phải tra sách vở, ông mới xác định rõ trường hợp dịch là học trò, là liên quan quan hệ tâm lý xã hội giữa người dạy và người học; còn từ học sinh dùng ở quan hệ hành chính dân sự.

Đơn cử một văn bản hành chính của ban giám hiệu nhà trường sẽ ghi “Gửi các em học sinh”; còn lá thư của một thầy giáo cũ gửi các học sinh sẽ viết “Các trò thương quý”… Đây là sự khác biệt tinh tế trong tiếng Việt, mà tiếng Anh hay nhiều ngôn ngữ khác không có được. Cơ sở của sự khác biệt này, chính là “Đạo thầy trò” đã hiện hữu trong văn hóa Việt Nam!

Dĩ nhiên khi nói đến Đạo thầy trò, nhiều người sẽ dễ phản đối theo kiểu “đây là quan niệm Nho giáo cổ hủ”. Tuy nhiên, nếu lịch sử giáo dục Việt Nam đã thừa nhận những người thầy như Chu Văn An là tấm gương điển hình về Đạo thầy trò trong cuộc sống, thì sẽ không ai phản ứng với suy nghĩ “tôn trọng đạo thầy trò” ở văn hóa phương Đông.

Người dạy với vị trí chỉ dẫn, bảo ban, khai sáng tri thức cho người học, được gọi trân trọng là “thầy” dĩ nhiên phải gắn với hình ảnh toàn vẹn về đạo đức, mực thước trong hành vi cử chỉ, suy nghĩ và lời ăn tiếng nói…

“Người thầy” và “người trò” trong quan niệm xã hội xưa nay, là mối quan hệ trong sáng và cao đẹp, với một phía là hết mực quan tâm chia sẻ, dìu dắt và một phía là hết mực trân quý, thành thực tiếp thu.

Xã hội không thể chấp nhận một sự vi phạm chuẩn mực, đánh tráo, nhầm chỗ hay cào bằng quan hệ nào giữa thầy và trò, lại càng không chấp nhận sự đánh tráo các khái niệm, suy nghĩ để hạ thấp vị thế, hình ảnh đạo đức, tôn chỉ mực thước của “người thầy” ngang bằng ông “thợ dạy”.

Chính trên nền tảng đạo đức ấy, Đạo thầy trò đã mặc nhiên được tôn vinh và quan hệ “thầy - trò” là bất di bất dịch. Người dạy xưng mình là thầy, được người học gọi là thầy và gọi người học là trò, người học cũng tự nhận mình là “học trò”, khiêm nhường nhận lấy chữ “trò” một cách chuẩn mực và thành tâm. Đó mới là cách xưng hô chuẩn chỉnh nhất trong quan hệ thầy trò văn hóa dân tộc xưa nay.

Dĩ nhiên với cuộc sống hiện nay, có nhiều biến cải, thay đổi trong nhận thức, suy nghĩ, quan niệm của nhiều người. Cũng có nhiều hiện tượng biến dị, tiêu cực nảy sinh dẫn đến những nhìn nhận thiên lệch, phiến diện một vấn đề. Song, với nền tảng văn hóa giáo dục Việt Nam bao đời, những hoán cải đó không thể xem là chính thức để xã hội có quyền yêu cầu thay đổi đi Đạo thầy trò.

Chúng ta không thể viện dẫn bất kỳ lý do, hoàn cảnh cụ thể nào để đòi hỏi xã hội chúng ta thay đổi quan hệ xưng hô trong Đạo thầy trò; chấp nhận đổi qua lối xưng hô khác, dùng trong gia đình như “con, cháu, em”, hay thuần túy chính trị xã hội như “anh, tôi”…

Dĩ nhiên, tùy bối cảnh, đối tượng và nhất là tương quan tình cảm giữa người dạy và người học, cách xưng hô cụ thể có thể hoán chuyển, qua điều đình, thỏa thuận giữa các nhóm người học và người dạy với nhau. Song nhất thiết, quan hệ gọi thầy xưng trò, với đầy đủ ý nghĩa, biểu cảm và giá trị nhân bản, vẫn phải là khẳng định tất yếu!

Nguyên Đức
TIN LIÊN QUAN

Giáo viên không được gọi học sinh là "con"?

Thúy Anh |

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân cho rằng, cần loại bỏ ngay cách xưng hô này khỏi trường học, khuyến khích học sinh - sinh viên xưng "tôi" với giáo viên.

Kiến nghị xem xét lại quy định về tuổi nghỉ hưu của giáo viên mầm non

Huyên Nguyễn |

Vấn đề tuổi nghỉ hưu của giáo viên mầm non tiếp tục được nhiều người dân kiến nghị tới Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo vì cho rằng, nữ giáo viên mầm non nghỉ hưu ở tuổi 60 là chưa phù hợp. Mới đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có trả lời về vấn đề này.

Trưởng nam và những áp lực đè nặng lên vai mỗi dịp Tết

Mạnh Quỳnh |

Trong mỗi gia đình, người con trưởng thường được coi trọng không chỉ với dịp Tết mà trong các công việc thường ngày.

Mạng xã hội Trung Quốc bùng nổ vì chiến thắng của đội tuyển Việt Nam

MINH PHONG |

Màn thể hiện kém sắc của tuyển Trung Quốc trước tuyển Việt Nam trên sân Mỹ Đình nhận những ý kiến trái chiều từ chính người hâm mộ đội bóng này trên mạng xã hội.

Điều gì khiến lăng mộ Nefetari được mệnh danh là ngôi mộ đẹp nhất Ai Cập

Yến Nhi |

Được mệnh danh là "ngôi mộ đẹp nhất Ai Cập", lăng mộ cổ của nữ hoàng Nefetari không chỉ có kiến trúc xa hoa mà còn chứa đựng một câu chuyện hấp dẫn.

Tiền vệ Hùng Dũng: Tôi buồn vì không thể tặng quà thầy Park Hang-seo

AN NGUYÊN |

Tiền vệ Hùng Dũng và các đồng đội tuyển Việt Nam bày tỏ sự tiếc nuối khi không thể mang về món quà ý ở giải đấu cuối cùng của huấn luyện viên Park Hang-seo.

Bắt tạm giam 2 nữ phó giám đốc Bệnh viện TP Thủ Đức

Việt Dũng |

Mở rộng điều tra vụ án sai phạm về đấu thầu xảy ra tại Bệnh viện TP Thủ Đức (TPHCM), Cơ quan Cảnh sát điều tra đã bắt tạm giam 2 phó giám đốc đơn vị này.

Bến xe lớn nhất nước đông nghẹt người về quê đón Tết

MINH QUÂN |

TPHCM - Chiều 16.1, hàng nghìn người đổ về bến xe Miền Đông mới để về quê đón Tết. Do lượng khách tăng đột biến nên bến xe Miền Đông mới không đủ ghế cho khách ngồi chờ, nhiều người phải ngồi dưới sàn nhà.

Giáo viên không được gọi học sinh là "con"?

Thúy Anh |

Nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân cho rằng, cần loại bỏ ngay cách xưng hô này khỏi trường học, khuyến khích học sinh - sinh viên xưng "tôi" với giáo viên.

Kiến nghị xem xét lại quy định về tuổi nghỉ hưu của giáo viên mầm non

Huyên Nguyễn |

Vấn đề tuổi nghỉ hưu của giáo viên mầm non tiếp tục được nhiều người dân kiến nghị tới Chính phủ và Bộ Giáo dục và Đào tạo vì cho rằng, nữ giáo viên mầm non nghỉ hưu ở tuổi 60 là chưa phù hợp. Mới đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có trả lời về vấn đề này.

Trưởng nam và những áp lực đè nặng lên vai mỗi dịp Tết

Mạnh Quỳnh |

Trong mỗi gia đình, người con trưởng thường được coi trọng không chỉ với dịp Tết mà trong các công việc thường ngày.

Mạng xã hội Trung Quốc bùng nổ vì chiến thắng của đội tuyển Việt Nam

MINH PHONG |

Màn thể hiện kém sắc của tuyển Trung Quốc trước tuyển Việt Nam trên sân Mỹ Đình nhận những ý kiến trái chiều từ chính người hâm mộ đội bóng này trên mạng xã hội.