Đã hai tuần qua, ngành Giáo dục nhiều tỉnh thành trên cả nước phải chuyển từ hình thức dạy học trực tiếp (offline) sang trực tuyến (online) vì ảnh hưởng dịch bệnh COVID-19. Quan sát việc dạy học online, tôi nhận thấy, nhiều giáo viên vẫn dạy theo phương pháp truyền thống. Theo tôi, dạy học online có những đặc thù riêng, nếu giáo viên bê nguyên phương pháp cũ kỹ vào dạy online là không tránh khỏi thất bại.
Bất cập về thời khóa biểu, phương pháp giảng dạy
Có thể nhận thấy, nhiều trường sắp xếp thời khóa biểu online chưa khoa học, thời gian giáo viên lên lớp vẫn như tiết dạy trực tiếp. Cụ thể, buổi sáng học 5 tiết, từ 7h đến 11h10 - chỉ nghỉ giải lao giữa giờ 30 phút. Buổi chiều học 4 tiết, từ 13h30 đến 16h50 - thời gian nghỉ giải lao giữa giờ chỉ còn lại 20 phút.
Tiếp đến, quy trình lên lớp của giáo viên vẫn theo các bước: Kiểm tra bài cũ, giảng bài mới, học sinh ghi bài, giao bài tập về nhà. Kiểu dạy học này rất lê thê, gây mệt mỏi cho cả thầy và trò vì giáo viên vẫn phải giảng nhiều, trong khi đó học sinh ít tương tác. Hơn nữa, đa số học sinh dùng điện thoại thông minh để học tập, các em phải ngồi trước màn hình nhỏ xíu suốt buổi, suốt ngày rất nhức mắt, mệt mỏi.
Ngoài ra, vẫn còn những giáo viên dạy học theo kiểu đọc chép, kể cả chiếu chép khiến học sinh buồn ngủ, mất hứng thú trong học tập. Một học sinh lớp 12 ở quận Tân Phú, TPHCM tâm sự rằng, giờ học online, các em sợ nhất phải ghi bài nhiều, ít được tương tác với thầy cô.
“Em học online ngày 8 tiết, giáo viên còn ra bài tập về nhà rất nhiều. Em học khối Khoa học tự nhiên, ngày nào cũng phải làm bài tập 6 môn thi tốt nghiệp rất căng thẳng”.
Dạy học online phải theo quy trình bài bản
Tôi cho rằng, muốn dạy học online thành công, ngành Giáo dục nhất thiết phải cắt giảm đồng bộ thời gian dạy học và nội dung chương trình. Ngày 16.9, Sở Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) TPHCM yêu cầu, mỗi tiết học trên môi trường internet với học sinh tiểu học chỉ kéo dài 20-25 phút, mỗi buổi học không quá 4 tiết - là khoa học, hợp lý, thiết thực. Tôi cũng đề xuất, với học sinh bậc THCS, THPT, tiết học nên kéo dài khoảng 30 phút (thay vì 45 phút), mỗi buổi học tối đa 4 tiết và chỉ học 1 buổi các ngày trong tuần.
Cùng với đó, giáo viên nhất thiết phải thay đổi phương pháp dạy học online thì mới mang lại hiệu quả thiết thực. Cần lưu ý lựa chọn các phương pháp dạy học phát huy tính chủ động học tập của học sinh để vai trò của giáo viên chỉ là người hỗ trợ, hướng dẫn còn học sinh chủ động và tích cực chiếm lĩnh tri thức.
Với các nội dung lý thuyết đơn thuần hoặc thực hành mô phỏng sẽ phù hợp với phương pháp dạy học tập trung vào cá nhân học sinh làm việc độc lập. Còn những nội dung tìm tòi, sáng tạo cần huy động nhiều ý kiến và làm việc hợp tác thì phù hợp với phương pháp dạy học tập trung vào hoạt động nhóm.
Duy trì tương tác
Giáo viên thể hiện sự hiện diện trực tuyến bằng cách đưa ra các yêu cầu, tham gia vào các thảo luận trực tuyến, cung cấp cơ hội, khuyến khích học sinh tương tác với nhau và lưu ý tạo sự kết nối giữa các chủ đề đã được thảo luận.
Ngoài ra, cần chú ý kết hợp đa dạng các hoạt động giao tiếp đồng bộ và không đồng bộ như: Thảo luận, trò chuyện (chat), họp truyền hình (không gian học tập qua kênh hình, kênh tiếng, kênh chữ; chia sẻ màn hình máy tính), thư điện tử, tin nhắn, diễn đàn, mạng xã hội...
Sự tương tác ở đây bao gồm giữa nhiều đối tượng (người học - nội dung; người học - người học; người học - người dạy, người học - cộng đồng). Tuy nhiên, sự hiện diện trực tiếp (livestream) khoảng 50% thời lượng của chủ đề học, nhằm tạo điều kiện phát triển năng lực tự học của người học.
Điều quan trọng là phải tạo động lực, thúc đẩy và khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động học tập trực tuyến và hoạt động tự học. Giáo viên có thể quan sát và nhắc nhở, động viên qua email hoặc các phương thức giao tiếp phù hợp. Một kỹ thuật để tạo hứng thú và động lực học tập cho học sinh là nên chia một nhiệm vụ thành các nhiệm vụ nhỏ hơn và đưa ra phản hồi về một số hoặc tất cả các nhiệm vụ này.
Giám sát sự tham gia của học sinh là một phần của nhiệm vụ quản lý lớp học, giáo viên cần có các công cụ cũng như biện pháp nhằm công nhận sự tham gia của học sinh vào khóa học ở cả phiên trực tuyến và trực tiếp. Điều này giúp xác nhận những nỗ lực và đóng góp của học sinh trong các hoạt động học tập.
Ngược lại, với những học sinh thiếu động lực và sự tham gia vào khóa học, giáo viên cần có các biện pháp thu hút họ bằng việc tích cực giao tiếp và tìm hiểu nguyên nhân để hỗ trợ học sinh nhiều hơn.
Tổ chức không gian học tập trực tuyến với cấu trúc logic chặt chẽ, giúp người học dễ dàng định vị các thông tin cần thiết: Cách bố trí nội dung, yêu cầu hoạt động học tập, vị trí gửi câu hỏi yêu cầu trợ giúp từ phía học sinh.
