Tuy nhiên, vẫn còn một số quy định của thông tư 04 gây tranh cãi như cấp giấy độc thân phải ghi người dự định cưới; quy định về thay đổi, bổ sung hộ tịch nơi đã đăng ký khai sinh trước đây nhưng thẩm quyền này đã thay đổi hay quy định thiếu trường hợp thay đổi, bổ sung hộ tịch chỉ có thông tin người mẹ…
Đặc biệt, theo thông tư 04, từ ngày 16.7.2020, cơ quan hộ tịch phải thực hiện việc cấp bản sao Giấy khai sinh theo phôi mẫu do Nhà xuất bản Tư pháp phát hành. Trong khi đó, Luật Hộ tịch chỉ quy định về việc cấp Trích lục hộ tịch không quy định về cấp bản sao Giấy khai sinh; từ đó nảy sinh các vấn đề vướng mắc, bất cập sau.
Thứ nhất, thiếu căn cứ pháp lý: tại Điều 9 Luật Hộ tịch quy định: “Trích lục hộ tịch là văn bản do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp nhằm chứng minh sự kiện hộ tịch của cá nhân đã đăng ký tại cơ quan đăng ký hộ tịch. Bản chính trích lục hộ tịch được cấp ngay sau khi sự kiện hộ tịch được đăng ký. Bản sao trích lục hộ tịch bao gồm bản sao trích lục hộ tịch được cấp từ Cơ sở dữ liệu hộ tịch và bản sao trích lục hộ tịch được chứng thực từ bản chính”.
Như vậy, việc mẫu Trích lục khai sinh (bản sao) được thay thế bằng bản sao Giấy khai sinh là chưa phù hợp với Luật Hộ tịch, nói cách khác Luật Hộ tịch không có giấy tờ nào gọi là bản sao Giấy khai sinh.
Thứ hai, việc cấp bản sao Giấy khai sinh gây khó khăn cho người dân: Có thể khẳng định việc cấp Trích lục khai sinh (bản sao) theo Thông tư số 15/2015/TT-BTP trước đây là rất khoa học, thuận tiện và đơn giản hóa thủ tục dựa trên tinh thần cải cách hành chính.
Qua 5 năm triển khai quy định Trích lục khai sinh theo thông tư 15 tạo điều kiện thuận lợi, giảm được nhiều chi phí cho người dân. Theo đó, khi người dân có yêu cầu cơ quan hộ tịch vào Cơ sở dữ liệu hộ tịch in, xác nhận là có giá trị pháp lý, được phép sử dụng trong mọi giao dịch có liên quan, không cần phải có mẫu phôi tốn kém, rườm rà.
Thứ ba, không có cơ sở để thu lệ phí: Theo điểm c khoản 2 Điều 5 Thông tư số 85/2019/TT-BTC ngày 29.11.2019 của Bộ Tài chính quy định: Lệ phí hộ tịch là khoản thu đối với người được cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết các công việc về hộ tịch theo quy định của pháp luật, không bao gồm việc cấp bản sao Trích lục hộ tịch.
Theo quy định này việc thu phí khai thác, sử dụng thông tin trong cơ sở dữ liệu hộ tịch theo quy định tại Thông tư số 281/TT-BTC ngày 14.11.2016 của Bộ Tài chính.
Như vậy, theo quy định hiện hành việc cấp bản sao trích lục hộ tịch là không thu phí. Trong khi đó, việc cấp bản sao Giấy khai sinh theo thông tư 04 được hiểu sẽ phải thu phí, vì phải mua từ Nhà xuất bản nên khi cấp lại cho địa phương phải thu tiền để trả cho Nhà xuất bản.
Như vậy, việc thu tiền bản sao theo thông tư 04 là chưa phù hợp với quy định về thu phí hộ tịch hiện hành. Trường hợp nếu cấp phát (cho không) thì số lượng lớn do trích lục hộ tịch là theo yêu cầu của công dân, trong khi kinh phí các địa phương khó đáp ứng được.
Ngoài ra, việc cấp bản sao Giấy khai sinh theo thông tư 04 sẽ gây tốn kém rất lớn cho nguồn lực xã hội. Bởi vì, khác với bản chính, số lượng bản sao phải in ấn, xuất bản sẽ rất lớn do cấp theo nhu cầu người dân.
Cơ quan có thẩm quyền cần sớm xem xét, điều chỉnh, sửa đổi những vướng mắc, bất cập nêu trên để quy định về trích lục hộ tịch được thực hiện thống nhất, chặt chẽ, đúng pháp luật, nhất là phải dựa trên tinh thần cải cách thủ tục hành chính.
Điều này không những bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho người dân mà còn góp phần quan trọng vào việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, đặc biệt là giảm chi phí xã hội không cần thiết.
