Mở đầu buổi Hội thảo, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã nêu vấn đề “Ở đâu phát huy tốt dân chủ, ở đó môi trường giáo dục phát triển tốt”, đồng thời, Phó Thủ tướng đặt câu hỏi: Các vấn đề Quy chế dân chủ trong các cơ sở GDĐT có được thực hiện không ? Nếu các vấn đề quy chế dân chủ ở các cơ sở GDĐT chưa được thực hiện tốt có phải vì thiếu văn bản chỉ đạo không? Hay thiếu về cái gì ?
Nói về tình hình thực hiện quy chế dân chủ cơ sở trong ngành GDĐT, bà Nguyễn Thị Nghĩa -Thứ trưởng Bộ GDĐT - cho biết, hệ thống các cơ sở GDĐT cả nước hiện có gần 1,4 triệu nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục; gần 22 triệu học sinh sinh viên với 44.968 cơ sở giáo dục từ cấp mầm non đến đại học.
Nói về những vấn đề còn hạn chế trong việc thực hiện Quy quy chế dân chủ trong các cơ sở GDĐT, Thứ trưởng Nguyễn Thị Nghĩa thừa nhận, công tác tuyên truyền quán triệt các văn bản về quy chế dân chủ ở một số đơn vị chưa thường xuyên, chưa thật sự hiệu quả. Một số đơn vị chưa phát huy được vai trò của cấp ủy, các tổ chức đoàn thể, cán bộ viên chức trong việc thực hiện quy chế dân chủ cơ sở, thực hiện chưa đầy đủ quy chế làm việc giữa lãnh đạo đơn vị với cấp ủy và các đoàn thể trong cơ quan
Vai trò của công đoàn và hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân ở một số đơn vị trường học còn mờ nhạt, chưa phát huy hết vai trò kiểm tra, giám sát; nội dung và phương thức hoạt động chưa hiệu quả nên chưa góp phần đẩy mạnh việc phát huy dân chủ trong trường học.
Việc tổ chức thực hiện quyền dân chủ thông qua Hội nghị công nhân viên chức ở một số đơn vị còn hình thức, một số cơ sở đại học thực hiện tự chủ nhưng chưa gắn với việc tự chịu trách nhiệm giải trình xã hội, chưa thực hiện đầy đủ công khai minh bạch. Hội đồng trường học được thành lập tại các cơ sở giáo dục còn ít về số lượng, chưa thực sự hợp lý về cơ cấu, thành phần và hoạt động còn mang tính hình thức. Chức năng và nhiệm vụ của Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng trường và Hiệu trưởng chưa được phân định rõ ràng. Trong nhiều trường hợp, có sự chồng chéo về chức năng và nhiệm vụ của những vị trí chủ chốt này.
Một số cơ sở giáo dục vẫn còn xảy ra tình trạng mất dân chủ, cá biệt có cá nhân vi phạm đạo đức nhà giá, ảnh hưởng đến uy tín của đội ngũ, của ngành. Vẫn còn tình trạng đơn thư vượt cấp ở một số đơn vị do chưa thực hiện tốt công tác giải quyết khiếu nại tố cáo. Việc thực hiện quy chế dân chủ ở một vài cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông còn mang tính hình thức, chưa đi vào chiều sâu; phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” đôi khi chưa được thực hiện triệt để, gây khiếu kiện…
Chưa đồng tình với những ý kiến của Thứ trưởng Nguyễn Thị Nghĩa, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, những ý kiến của Bộ GDĐT về vấn đề thực hiện Quy chế dân chủ trong các cơ sở GDĐT như nêu trên vẫn là “chưa trúng”, bởi nếu chỉ có như thế thì sao trong các cơ sở giáo dục vẫn xảy ra những vấn đề khiếu kiện vượt cấp gay gắt và kéo dài; vẫn còn những vấn đề vi phạm quy chế dân chủ gây bức xúc dư luận… là những vấn đề phải được “mổ xẻ” tại hội nghị này để có hướng khắc phục.