Dự thảo Nghị quyết do Chủ nhiệm Ủy ban tư pháp của Quốc hội Nguyễn Văn Hiện trình bày yêu cầu các cơ quan tiến hành tố tụng: Không để người nào bị khởi tố, bị bắt, tạm giữ, tạm giam, bị điều tra, truy tố và xét xử trái pháp luật; không để xảy các trường hợp làm oan người vô tội do hình sự hóa các quan hệ hành chính, dân sự, kinh tế hoặc bỏ lọt người phạm tội do hành chính hóa các quan hệ hình sự.
Khẩn trương giải quyết bồi thường cho ông Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang), ông Phan Văn Lá (Long An), ông Lương Ngọc Phi (Thái Bình) và các trường hợp bị oan khác đã có đơn yêu cầu bồi thường.
Dự thảo nghị quyết cũng yêu cầu: Trong năm 2015 và 2016, VKSND tối cao, Bộ Công an, TAND tối cao theo chức năng, nhiệm vụ của mình chỉ đạo các cơ quan có thẩm quyền khẩn trương giải quyết xong 11 vụ án đã kéo dài trên 5 năm và các vụ án khác dư luận quan tâm; sớm kết thúc điều tra, đưa ra truy tố, xét xử lại đối với vụ Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận), Hàn Đức Long (Bắc Giang), Đỗ Thị Hằng (Bắc Giang) và vụ Đỗ Minh Đức (Hải Phòng).
Đồng thời, có biện pháp phù hợp theo quy định pháp luật để xử lý dứt điểm vụ án Hồ Duy Hải (Long An), vụ Nguyễn Văn Chưởng (Hải Phòng), vụ Vi Văn Phượng (Bắc Giang). Chánh án TAND Tối cao có trách nhiệm giải quyết dứt điểm vụ Nguyễn Văn Chưởng (Hải Phòng).
Giao Chánh án giải quyết lại thì tôi chịu thua
Giải trình về các yêu cầu trên, Chánh án TAND Tối cao - ông Trương Hòa Bình - cho biết: Vụ của ông Chấn hiện đang thụ lý. Phải chứng minh đúng thiệt hại thì mới bồi thường vì tiền bồi thường cũng là tiền đóng thuế của dân. Đối với vụ ông Lương Ngọc Phi, tòa đã bồi thường trên 600 triệu đồng, nhưng ông Phi yêu cầu bồi thường thiệt hại về tài sản trên 22 tỉ đồng,nhưng tòa cấp phúc thẩm nói chưa có căn cứ, đã hủy án nên TAND Tối cao cũng chưa thể làm gì được.
Về hai vụ án đang được dư luận đặc biệt quan tâm trong thời gian qua là vụ Hồ Duy Hải và vụ Nguyễn Văn Chưởng, Chánh án Trương Hòa Bình cho biết: “Đối với vụ án Hồ Duy Hải, Chánh án không kháng nghị, Viện trưởng không kháng nghị, Chủ tịch Nước bác đơn xin giảm án tử hình. Vì thận trọng, Chủ tịch Nước yêu cầu xem xét lại, và liên ngành xem lại cho đến bây giờ chưa thấy có căn cứ gì khác để phán xét. Theo quy định của pháp luật tới đây là hết rồi, không thể giải quyết gì khác, nếu giải quyết khác là trái pháp luật”.
Còn vụ án Nguyễn Văn Chưởng (Hải Phòng), Viện trưởng VKSND tối cao có kháng nghị nhưng Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao bác kháng nghị này. Qua phân tích, toà tối cao nhận định, Chưởng là người cầm đầu vụ giết người, cũng là 1 trong những người chém nạn nhân. Quyết định của Hội đồng là cao nhất, là sau cùng, Chánh án cũng không thể làm gì được. “Vậy giao Chánh án giải quyết lại thì tôi chịu thua, không có cách nào làm được” - ông Trương Hoà Bình đề nghị sửa dự thảo Nghị quyết về phần yêu cầu đối với Chánh án tối cao.
Oan sai - không thể nói trách nhiệm chung chung
Quá trình thảo luận đa số các ý kiến đều cho rằng số vụ án oan không nhiều nhưng hậu quả gây ra là hệ trọng, có vụ đặc biệt nghiêm trọng gây bức xúc trong dư luận. Chủ nhiệm Ủy ban pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý đề nghị làm rõ nguyên nhân khách quan cũng như chủ quan dẫn đến oan sai? “có hiện tượng bao che vì thành tích không? Một số nơi có hiện tượng bao che dung túng cho bức cung nhục hình dẫn đến chết người. Tại sao lúc đầu nói không có gì nhưng báo chí đưa tin thì lúc ấy mới làm nghiêm”, ông Phan Trung Lý nhấn mạnh.
Chủ tịch Hội đồng dân tộc Ksor Phước đề nghị quy định nếu để oan, sai thì lãnh đạo đơn vị phải chịu trách nhiệm. Chứ cứ để như địa phương có hơn 30% oan sai, những trường hợp này phải cách chức. “Tại sao có những vụ cả 5 - 7 cán bộ tham gia vụ ép cung, nhục hình? Tôi không thể hình dung nổi sao xảy ra chuyện này. Rõ ràng có sự sắp xếp, bắt tay, bao che cho nhau để làm sai như vậy”, ông Ksor Phước nghi ngại.
Nói về trách nhiệm của từng cơ quan khi để xảy ra oan, sai, Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương cho rằng, cần rạch ròi giữa oan và sai, sai có nhiều khía cạnh như thu thập chứng cứ, chủ yếu giữa hành chính và hình sự, nhưng oan là không có tội. Phân tích như vậy sẽ làm rõ trách nhiệm của các cơ quan trong từng giai đoạn. Bộ Công an chỉ bồi thường trong thời gian tạm giữ, bắt khẩn cấp; còn điều tra truy tố còn có Viện kiểm sát phê chuẩn, nên Viện kiểm sát cũng có trách nhiệm. “Còn ý kiến để xảy ra oan sai trong quá trình điều tra thì thủ trưởng cơ quan phải chịu trách nhiệm, việc này Bộ Công an xin tiếp thu”, ông Vương nói.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng khẳng định: Đã oan, đã sai là nghiêm trọng, dù 1 trường hợp, 5 trường hợp cũng như vậy. “Oan sai ở đâu thì cơ quan đấy, tổ chức đấy phải chịu trách nhiệm; người chỉ huy ở tổ chức ấy phải chịu trách nhiệm; cán bộ ở tổ chức ấy phải chịu trách nhiệm. Sai ở điều tra là Công an chịu, sai ở truy tố thì Viện Kiểm sát chịu, sai ở xét xử thì Tòa án chịu. Chúng ta phải nói rõ trách nhiệm ở từng khâu chứ không thể nói chung chung được, càng không thể nói công tác lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, hay là của hệ thống các cơ quan tư pháp” - Chủ tịch Quốc hội nói.
