Tây Bắc quyến rũ lòng người bởi phong cảnh tươi đẹp, bởi con người nồng ấm và bởi những món ngon đặc biệt. Rêu đá, một món ăn ngon và quý của người Thái ở Tây bắc, là một trong những nét độc đáo ru lòng người, khiến bao người tò mò và thảng thốt vì vị ngon lạ lùng.
Thăm Tây Bắc những ngày nắng ấm, chúng tôi bắt gặp hình ảnh những thiếu nữ Thái xinh đẹp vận áo váy yêu kiều đang hái những đám rêu xanh dài óng bên bờ suối. Chỉ cần nước suối sạch trong, rêu đá sẽ mọc đầy, có những vùng rêu dài tới 2 mét, bồng bềnh theo dòng suối tựa như mái tóc của người phụ nữ Thái suôn mềm.
 |
Rêu đá thường mọc ở những suối nước trong sạch |
Với người Thái, rêu là loại thực phẩm quý, là món quà trời ban, hái rêu trở thành nét đẹp trong cuộc sống cộng đồng. Những ngày rỗi việc, phụ nữ trong bản rủ nhau ra suối hái rêu, khung cảnh tấp nập, đông vui, mọi người đều cố gắng hái thật nhiều. Họ quan niệm, hái nhiều rêu là được nhiều lộc, nên cảnh hái rêu vui như cảnh trẩy hội.
Sau khi hái rêu về, họ tỉ mỉ cho rêu lên mặt phẳng và đập cho hết tạp chất, hết mùi tanh và nhặt hết sạn đi. Công việc khá tốn thời gian và cầu kì. Sau, rêu được cắt thành từng đoạn ngắn vài phân, để tươi hoặc phơi khô dùng dần.
 |
Rêu xanh mướt , sau khi được đập sạch tạp chất |
Công đoạn sơ chế rêu khá kì công, do đó, người Thái xem đó như là thước đo tình yêu thương của người phụ nữ dành cho gia đình, cũng như đánh giá sự khéo léo của người vợ, người mẹ trong nhà.
 |
Rêu đã được sơ chế, chuẩn bị cho những món ngon (Ảnh: Đỗ Thảo) |
Để chế biến rêu thành món ăn, người Thái đã sáng tạo nhiều công thức. Món rêu nướng than, người Thái ướp rêu với gia vị như gừng, tỏi, ớt, sả, lá chanh... rồi bọc trong lá chuối, lá dong rừng hoặc nhồi trong thanh tre, đem nướng chín. Rêu nướng chín, dậy mùi thơm nưng nức, nhâm nhi thấy bùi, giòn, thanh, thấy cay thơm mà khiến người ta say như men rượu.
 |
Rêu được tẩm ướp gia vị, gói vào lá dong, lá chuối rồi đem nướng trên than củi để làm thành món rêu nướng thơm lừng (Ảnh: Đỗ Thảo) |
Nộm rêu cũng là một món ăn ấn tượng. Cách nêm gia vị và trộn rêu cùng các loại rau rừng, đặc biệt là ướp cùng mắc khén, tạo ra sự hài hòa đến kì lạ, sự đan xen vị ấm nóng của mắc khén, ớt tỏi, vị ngọt mát của rêu, làm cho vị giác cứ mê mẩn.
Canh rêu tươi, một món ăn có thể làm hài lòng tất cả mọi người. Rêu được nấu cùng nước thịt luộc, nêm gia vị, gừng, ớt bột, mắc khén. Nếm thử một miếng rêu nóng hỏi đượm mùi thơm của thảo mộc dễ chịu, lại say sưa với cái sần sật nhẹ nhẹ, vị cay nóng thơm lừng của gia vị chạm vào đầu lưỡi rồi chuyển sang vị ngọt nhẹ của rêu, khiến cho cảm giác được trải qua nhiều cung bậc. Món ăn từ rêu không những cuốn hút mà còn có tác dụng thanh độc, giải nhiệt rất tốt.
 |
Canh rêu mát lành |
Thưởng thức các món ăn từ rêu mới biết người phụ nữ Thái dành nhiều tâm huyết và sự khéo léo để hái rêu, đập rêu, rửa sạch, làm hết mùi tanh như thế nào. Để chế biến được những món ngon như vậy, thật kì công. Chúng tôi thật may mắn khi được cảm nhận hết thảy những công đoạn làm ra món ăn độc đáo này, để gom thêm vào nhật kí ẩm thực ngon lành của Tây Bắc yêu thương.
