Ô nhiễm hồ thủy lợi lớn thứ ba cả nước

Có những thời điểm, từ nước lòng hồ đến nước sông đổi màu đen, hôi gây lo ngại cho người dân, nên nhiều gia đình không dám dùng nước sinh hoạt từ nhà máy nước Vũ Quang ở vùng hạ du.

Dân nói không với nhà máy nước sạch

Trung tuần tháng 7 này, chúng tôi ngược ngàn nghe người dân thị trấn Vũ Quang than phiền về dòng sông Ngàn Trươi (nay là đập dâng Vũ Quang - thuộc hợp phần dự án thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang) chảy qua địa bàn vốn xanh biếc, nhìn thấy đáy, nay trở nên đen ngòm sau đợt chặn dòng dự án thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang từ tháng 2.2017.

Bà Lê Thị Phương (60 tuổi, trú xóm 3) - nhà ngay trước sông - khi nghe hỏi đến chất lượng nước sinh hoạt, đã chạy ra trước bờ sông chỉ tay xuống dòng nước đen ngòm, nói: “Dân chúng tôi lo ngại lắm. Nhà máy nước đóng trên đó, họ hút nước sông này lên xử lý rồi bán cho dân. Mà nước sông thì đen ngòm rứa đó. Chẳng hiểu sao, chất lượng nước sinh hoạt của nhà máy thì Trung tâm y tế dự phòng gửi kết quả kiểm nghiệm vẫn cho kết quả đảm bảo trong giới hạn cho phép?”.

Ông Nguyễn Tiến Hoàng - Giám đốc Chi nhánh cấp nước Vũ Quang buồn bã - nói: “Đúng là trước khi chưa ngăn dòng dự án thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang, nước chảy về trong xanh, từ khi ngăn dòng, nước chảy về đục do cành, ngọn thực vật ủ lại trong lòng hồ”.

Trước tình trạng chất lượng nguồn nước đầu vào kém, vừa qua nhà máy nước Vũ Quang đã phải tăng hàm lượng hóa chất để xử lý, quy trình xử lý cũng làm chậm lại để lắng lọc tốt hơn.

Ông Hoàng lo lắng: “Trước đây có 386 hộ dân dùng nước sạch của nhà máy, nhưng từ sau khi ngăn dòng dự án thủy lợi Ngàn Trươi đến nay đã có 62 hộ bỏ không dùng, mà họ tự đào giếng hoặc sử dụng nước mưa. 6 tháng đầu năm 2017 khối lượng nước người dân sử dụng giảm hơn 5.400m3 so với cùng kỳ năm 2016...”.

“Đang gia tăng ô nhiễm hữu cơ”

Sở TNMT Hà Tĩnh đã có báo cáo về kết quả quan trắc môi trường ở hồ Ngàn Trươi và đập dâng Vũ Quang. Theo đó, ngày 13.4.2017 và 13.6.2017, Trung tâm Quan trắc và Kỹ thuật môi trường Hà Tĩnh lấy 4 mẫu nước mặt. Trong đó 3 mẫu nước tại hồ Ngàn Trươi (vị trí giữa lòng hồ; cống xả chính; lòng hồ - khu vực Cty 185 thi công) và một mẫu tại đập dâng Vũ Quang (khu vực Cty Sơn Hải thi công).

Từ kết quả phân tích tại vị trí lòng hồ - khu vực Cty 185 thi công, báo cáo kết luận “... Ở vị trí cống xả chính và vị trí lòng hồ (khu vực Cty 185 thi công) thì đợt lấy mẫu ngày 13.4 tại vị trí lòng hồ có một thông số là BOD5 vượt quy chuẩn, nhưng đợt lấy mẫu ngày 13.6 thì tại cả hai vị trí đều có hai thông số là BOD5 và COD vượt quy chuẩn, cho thấy hồ đang bị gia tăng ô nhiễm hữu cơ”.

Báo cáo nêu trên cũng chỉ rõ việc lấy mẫu nước mặt tại vị trí Đập dâng Vũ Quang ngày 13.4 và 13.6 đều có 3 thông số vượt quy chuẩn, từ đó kết luận hồ tại Đập Dâng đã bị ô nhiễm.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Đặng Ngọc Sơn sau khi kiểm tra dự án thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang cuối tháng 6.2017 đã có thông báo, kết luận: Từ khi chặn dòng tích nước hồ chứa đã xảy ra hiện tượng ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng đến nguồn cấp nước sinh hoạt cho nhân dân.

Người dân thị trấn Vũ Quang lo ngại với dòng sông Ngàn Trươi (nay thuộc đập dâng Vũ Quang) trở nên đen ngòm, trong khi họ sử dụng nước sinh hoạt nhà máy nước Vũ Quang hút lên từ đây. Ảnh: Trần Tuấn

Theo phân tích của các chuyên gia đầu ngành về hiện tượng ô nhiễm, bốc mùi và đổi màu nguồn nước hồ chứa là yếu tố tất yếu khách quan, khó tránh khỏi do thời gian đầu tích nước, quá trình phân hủy thực vật nên có mùi hôi, sau một thời gian, hiện tượng này sẽ giảm dần và hết; Việc vệ sinh lòng hồ, khai thác tận thu lâm sản khu vực lòng hồ thực hiện chậm, không đáp ứng yêu cầu tiến độ chặn dòng, tích nước. UBND tỉnh Hà Tĩnh chỉ đạo các chủ đầu tư, địa phương, đơn vị liên quan phải nỗ lực và quyết liệt một số nhiệm vụ. Trong đó, đối với chủ đầu tư là Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 4 phải chỉ đạo các nhà thầu quyết liệt thi công tập trung đầy đủ nhân lực, đẩy nhanh tiến độ, khẩn trương hoàn thiện hồ sơ thiết kế thu dọn lòng hồ phần làm bù khối lượng do bị ngập nước không thi công.

Tổ chức trục vớt các vật nổi, cây cối do quá trình thu dọn lòng hồ đã chặt, phát nhưng chưa được vận chuyển, xử lý hoàn thành trước 30.7.2017. Phối hợp, có các giải pháp hỗ trợ Nhà máy nước Vũ Quang xử lý nguồn nước trong thời gian xây dựng công trình.

Tại sao có sự chênh lệnh lớn?

Ngày 19.7, tại cuộc làm việc với PV Báo Lao Động, ông Nguyễn Hải Thanh - GĐ Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 4 - cho rằng, với nhiệm vụ chính của công trình thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang là cấp nước phục vụ thủy lợi và nuôi trồng thủy sản thì dù đang trong quá trình thi công nhưng chất lượng nước của hồ Ngàn Trươi vẫn đảm bảo theo chức năng đó.

Còn về chất lượng nước theo QCVN 08:2015/BTNMT, cột A2 phục vụ sinh hoạt thì đúng là có một số thông số vượt ngưỡng cho phép. Tuy nhiên, mức vượt đó là không lớn, trong khi mẫu nước lấy ở đập dâng Vũ Quang thì vượt quy chuẩn rất lớn. Do vậy, ở đây cần làm rõ nguyên nhân tại sao có sự chênh lệch nhau lớn như thế, có phải ở đập dâng do dân cư, khu chăn nuôi xả thải tác động thêm vào hay không.

Ông Thanh cũng thừa nhận như các nhà khoa học đã xác định, công trình dự án hệ thống thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang đang quá trình thi công nên có ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nước đầu vào của Nhà máy nước Vũ Quang. Bởi, sau khi chặn dòng lượng sinh thủy của diện tích hồ hơn 400km2 đã bị giữ lại nên chất lượng nước giảm. Điều đó là khó tránh khỏi đối với một công trình thủy lợi lớn thứ ba cả nước với sức chứa gần 800 triệu mét khối nước.

Theo ông Thanh, việc thu dọn lòng hồ phải tuân thủ theo đồ án và quyết định đã được phê duyệt để đảm bảo phải hoàn thành trước khi chặn dòng. Thế nhưng, thực tế vừa qua, đơn vị thi công để chậm thu dọn 120ha cành ngọn ở lòng hồ. Chậm là do mùa mưa không đốt được, mùa nắng đốt thì sợ cháy rừng nên BQL Vườn Quốc gia Vũ Quang không cho đốt, rồi địa hình hiểm trở. Việc chậm này chủ đầu tư phải nhận trách nhiệm, nhận lỗi với tỉnh, với Bộ NN&PTNT.

PV đặt câu hỏi, tại sao chủ đầu tư không đề nghị điều chỉnh báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) để tiếp tục thu dọn toàn bộ 4.000ha khu vực lòng hồ nhằm tránh ô nhiễm lâu dài nước lòng hồ, ông Thanh cho rằng, chủ đầu tư không đề nghị việc đó bởi tiêu một đồng tiền của nhà nước là phải có trách nhiệm, phải có nguyên tắc, phải có cơ sở pháp lý. Vấn đề nữa là mục tiêu đặt ra là chỉ tạo nguồn cấp nước thô, để qua nhà máy nước xử lý.

Hiện, chủ đầu tư đã chỉ đạo Tổng Cty Xây dựng Trường Sơn khẩn trương hoàn thành thu dọn bổ sung phần còn lại.Cty 185 là đơn vị thi công của Tổng Cty Xây dựng Trường Sơn đang tập trung tối đa nhân lực, phương tiện thực hiện thu dọn.

Về giải pháp với nhà máy nước Vũ Quang, ông Thanh cho biết, BQL đã đề nghị Nhà máy này cung cấp các luận cứ, cơ sở báo cáo Bộ NN&PTNT rồi sẽ hỗ trợ kinh phí để xử lý nước, đảm bảo nước cung cấp cho dân đạt chất lượng.