Nể tình nên không kiện
Từ lúc cho nhau vay tiền, hai bà lại càng thân thiết hơn. Mỗi tối, hai bà đều gặp nhau để kể chuyện kinh doanh hàng hoá. Bà Mỹ thấy cuộc sống sinh động hẳn lên và hiểu biết hơn từ những câu chuyện kinh doanh bà Ngọc chia sẻ. Không những vậy, nhờ có thêm thu nhập từ tiền lời do bà Ngọc trả, mà cuộc sống gia đình bà Mỹ cũng thoải mái và dễ chịu hơn.
Nếu sự việc cứ tiếp diễn như vậy thì cũng không có gì để nói thêm. Thế nhưng, cuộc đời luôn có những bất ngờ, dù đã dày dạn kinh nghiệm làm ăn, nhưng mấy tháng nay việc kinh doanh của bà Ngọc không được thuận lợi, nên không thể trả tiền lời cho bà Mỹ. Do là chỗ thân tình, nên bà Mỹ cũng thông cảm, cho chậm trả tiền lời mấy tháng, nhưng bà Ngọc vẫn không thể xoay sở, trong khi việc kinh doanh ngày một tệ hơn. Ngoài bà Mỹ, bà Ngọc còn vay một bạn hàng 600 triệu đồng. Người bạn hàng này yêu cầu trả nợ, nhưng bà Ngọc không trả được, nên đã kiện ra tòa để buộc bà Ngọc phải trả khoản tiền 600 triệu đồng này. Bà Mỹ biết chuyện cũng rất băn khoăn, không biết có nên kiện bà Ngọc ra toà không. Kiện thì cũng ngại vì là hàng xóm thân thiết bấy lâu, mà không kiện thì không biết đến khi nào bà Ngọc mới trả tiền. Thực ra bà Mỹ cũng biết bà Ngọc không có ý định “xù” tiền vay, chẳng qua do kinh doanh gặp khó khăn quá nên mới chậm trả.
Đang suy nghĩ đắn đo, thì bà Mỹ được biết anh chị em ruột của bà Ngọc đang theo đuổi một vụ kiện xin phân chia di sản thừa kế do mẹ bà Ngọc để lại. Khi vụ kiện được xử xong, bà Ngọc sẽ được chia cả tỷ đồng, vậy là có tiền trả cho bà Mỹ rồi. Bà Ngọc năn nỉ bà Mỹ đừng kiện vì nếu kiện thì bà Ngọc chắc chắn sẽ thua và phải tốn thêm tiền án phí và cam kết sẽ ưu tiên trả tiền vay cho bà Mỹ trước khi nhận được tiền thừa kế. Thậm chí, bà Ngọc còn nói sẽ uỷ quyền cho bà Mỹ đến cơ quan thi hành án để nhận thay số tiền 1 tỷ đồng là phần di sản thừa kế mà Ngọc được nhận. Thấy bà Ngọc nói cũng có lý, có tình, nên bà Mỹ không kiện và thống nhất theo cách thức bà Ngọc cam kết. Giữ đúng lời hứa, khi vụ án xin phân chia di sản thừa kế kết thúc, bà Ngọc uỷ quyền cho bà Mỹ đến cơ quan thi hành án để nhận thay số tiền mà bà Ngọc được hưởng.
Nhận thay khác với được trả nợ
Căn cứ hợp đồng uỷ quyền lập tại phòng công chứng, bà Mỹ đến cơ quan thi hành án để nhận 1 tỷ đồng thay cho bà Ngọc. Nhưng đến đây, thì bà Mỹ được biết cơ quan thi hành án cũng đã nhận được đơn yêu cầu thi hành án của người bạn hàng kiện đòi bà Ngọc trả nợ 600 triệu đồng theo bản án của Toà án đã xử vì bà Ngọc không tự nguyện thi hành án. Như vậy, số tiền 1 tỷ đồng mà bà Ngọc được hưởng thừa kế sẽ phải trích lại 600 triệu đồng để trả cho người bạn hàng kia, bà Mỹ chỉ còn được nhận thay bà Ngọc 400 triệu đồng còn lại. Bà Mỹ rất ấm ức không biết vì sao cùng là chủ nợ, nhưng cơ quan thi hành án lại ưu tiên trả tiền cho người bạn hàng kia, dù bà Ngọc đã có thỏa thuận sẽ trả nợ cho bà? Thực tế, dù bà Mỹ cũng là chủ nợ nhưng do không kiện bà Ngọc, nên không có bản án nào buộc bà Ngọc trả cho bà Mỹ 900 triệu đồng từ khoản tiền di sản thừa kế mà bà Ngọc được hưởng. Ngoài ra, bà Ngọc cũng chỉ ủy quyền cho bà Mỹ đến cơ quan thi hành án để nhận thay số tiền 1 tỷ đồng di sản thừa kế chứ không phải với tư cách là chủ nợ của bà Ngọc.
Vì thế, việc bà Mỹ cho rằng đã có hợp đồng ủy quyền có công chứng nên được quyền nhận hết 1 tỷ đồng, sau đó tự cấn trừ 900 triệu tiền bà Ngọc nợ, thì cũng không hợp lý. Bởi lẽ Điều 562, Bộ luật Dân sự 2015 quy đinh “Hợp đồng uỷ quyền là sự thoả thuận giữa các bên, theo đó bên được uỷ quyền có nghĩa vụ thực hiện công việc nhân danh bên uỷ quyền”. Như vậy, bản chất số tiền 1 tỷ đồng vẫn thuộc về bà Ngọc, còn bà Mỹ chỉ là người đi nhận thay. Bà Ngọc và bà Mỹ muốn cấn trừ nợ thì phải thoả thuận (tốt nhất là bằng văn bản) để tránh rắc rối sau này, chứ không nên tự cấn trừ công nợ bằng một hợp đồng uỷ quyền như vậy. Rõ ràng việc thoả thuận giữa bà Mỹ và bà Ngọc tưởng chắc ăn nhưng lại không an toàn. Ngoài ra cũng cần lưu ý, dù bà Mỹ chỉ có thể nhận được 400 triệu đồng còn lại, thì bà Ngọc vẫn có nghĩa vụ trả 500 triệu đồng tiền gốc, cộng với số lãi phát sinh trong thời kỳ vay nợ. Trường hợp này, giữa bà Mỹ và bà Ngọc cần có văn bản thoả thuận về việc trả nợ và thời hạn trả nợ khoản tiền mà bà Ngọc còn thiếu. Nếu bà Ngọc không chịu trả tiền, thì bà Mỹ vẫn có quyền khởi kiện bà Ngọc ra toà. Trong trường hợp bà Ngọc có tài sản thì cơ quan thi hành án sẽ có quyền phát mãi những tài sản của bà Ngọc để thi hành bản án của toà án.
